Okul Müdürlerinin Üstbilişsel Planlama Eylemleri

Yıl 2017, Cilt: 8 Sayı: 2, 109 - 129, 31.12.2017

Yeliz Özkan Hıdıroğlu , Türkay Nuri Tok

Öz

Çalışmanın
amacı, okul müdürlerinin üstbilişsel planlama eylemlerinin neler olduğunu ve
nasıl ortaya çıktığını açıklamaktır. Durum çalışması niteliğindeki bu
çalışmanın katılımcıları, Denizli’nin Merkezefendi ve Pamukkale ilçelerindeki
devlet ortaokullarında çalışan yedi okul müdürüdür. Çalışmanın verileri, okul
müdürleri ile yapılmış bireysel yarı yapılandırılmış görüşmelerden elde
edilmiştir. Verilerin analizinde, içerik analizinden yararlanılmıştır. Okul
müdürlerinin üstbilişsel planlama eylemlerinde ortaya çıkan yapılar; planı
oluştururken dikkate alınan faktörler, planın ayrıntılı uygulama süreci, planın
gidişatını etkileyen faktörler ve tasarlanan planlar olmak üzere dört
kategoride şekillenmiştir. Planı oluştururken dikkate alınan faktörler; ihtiyaç
analizi, var olan şartlar ve imkânlar, görev paylaşımı ve ileriye dönük
tahminler olmuştur. Planın gidişatını etkileyen faktörler; beklenmeyen
etkenler, süreçteki kişilerin durumları, görüşleri ve beklentileri ve süreçte
planın daha iyiye gitmesi için meydana gelen değişiklikler olmuştur. Okul
müdürlerinin üst bilişsel planlama becerilerini ve farkındalıklarını arttıracak
hizmet içi eğitimlere önem verilmeli ve onların planlama eylemlerine yönelik
üstbiliş kavramı dikkate alınarak kapsamlı araştırmalara daha çok yer
verilmelidir.

Anahtar Kelimeler

Üstbiliş, Okul müdürleri, Üstbilişsel planlama, Durum çalışması

The Metacognitional Planning Activities of School Principals

Öz

The aim of the study is to explain what the school
principals' metacognitive planning activities are and how they emerged. Participants
in this case study are seven school principals working in public secondary
schools in Merkezefendi and Pamukkale in Denizli. The data were obtained from
individual semi-structured interviews with school principals. In the analysis
of the data, content analysis was used. The structures that emerged in the
metacognitive planning actions of school principals were formed in four
categories; factors considered when making the plan, detailed
application process of the plan, factors affecting the course of the plan and designed
plans. Factors considered when making the plan are needs analysis, existing
conditions and possibilities, task sharing and forward-looking estimates. Factors
affecting the course of the plan are unexpected factors, the situation,
opinions and anticipations of the people in the process, and the changes that
have been taking place in order to improve the plan in the process. School
principals should be given in-service training to increase their metacognitive
planning skills and awareness; and taking the concept of metacognition into
consideration, the studies deal with school principals’ metacognitive planning
actions should be increased.

Anahtar Kelimeler

Metacognition, School principals, Metacognitive planning, Case study

Kaynakça

• Acar, F. ve Ader, E. (2017). Matematikte akran öğretimi sırasında öğretici görevi üstlenen öğrencilerde üstbiliş. İlköğretim Online, 16(3), 1185-1200.
• Aksu, M. (2002). Eğitimde stratejik planlama ve toplam kalite yönetimi. Ankara: Anı Yayınları.
• Alır, A. (2015). Ortaokul öğrencilerinin web tavanlı biçimlendirici değerlendirme sistemini kabul yapılarının ve sistemdeki dönütlerle etkileşimlerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi, Bilgisayar ve Öğretim Teknolojileri Eğitimi Anabilim Dalı.
• Andrews, R. L., Basom, M. R., ve Basom, M. (2001). Instructional leadership supervision that makes a difference. Theory into Practice, 30(2), 97-101.
• Artzt, A. ve Armour-Thomas, E. (1992). Development of a cognitive-metacognitive framework for protocol analysis of mathematical problem solving in small groups. Cognition and Instruction, 9, 137-175.
• Arslan, G. ve Küçüker, E. (2016). Okul müdürlerinin planlama etkinlikleri ve stratejik planlamada karşılaşılan sorunlar. Kastamonu Eğitim Dergisi, 24(2), 839-856.
• Aslan, O. E. (2012). Devlet bürokrasi ve kamu personel rejimi (2. Basım). Ankara: İmge Yayınları.
• Balcı, A. (2004). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeleri. Ankara: Pegem Yayınları
• Barry, M. J. (2006). A school’s use of data for teaching and learning: a case study of data’s impact on instruction in an urban school. Doctoral dissertation, University of Southern California.
• Bell, L. (2004). Strategic planning in primary schools: A tale of no significance?. Management in Education, 18, 33-36.
• Brightman, H. J. (2002). Improving principals’performance through training in the decision. Educational Leadership,50-56.
• Bursalıoğlu, Z. (2000). Eğitime yönetimi anlamak sistemi çözümlemek. Ankara: Pegem A.
• Çakıroğlu, A. (2007). Üstbiliş. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11(2), 21–27.
• Çelikten, M. (2004). Bir okul müdürünün günlüğü. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14(1), 123-135.
• Çınkır, Ş. (2010). İlköğretim okulu müdürlerinin sorunları: Sorun kaynakları ve destek stratejileri, İlköğretim Online, 9(3), 1027-1036.
• Çiçekçioğlu, D. (2003). The effects of direct and ıntegrated ınstruction of cognitive and metacagnitive reading strategies at awareness-rasing level on reading proficiency and strategy use. Master Thesis, Middle East Tecnical University.
• Çoban, H. (1997). Bilgi toplumuna planlı geçiş. İstanbul: İnkılap Kitabevi.
• Çoramık, M. (2012). Manyetizma ünitesinin bilgisayar ve deney destekli etkinlikler ile öğretiminin 11. sınıf öğrencilerinin özyeterlilik ve üstbilişlerine, tutumlarına, güdülenmelerine ve kavramsal anlamalarına etkisi. Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Balıkesir.
• Degenhardt, L. M. (2006). Reinventing a school for the 21st century: A case study of change in a Mary Ward school (Unpublished doctoral dissertation). Australian Catholic University, Sydney. 17.11.2017 tarihinde http://www-library.acu.edu.au/.../adtacuvp99.29082006/ adresinden alınmıştır.
• Demirel, M. ve Turan, B. A. (2010). Probleme dayalı öğrenmenin başarıya, tutuma, bilişötesi farkındalık ve güdü düzeyine etkisi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 38(38), 55-66.
• Demirel, Ö. (2001). Eğitim sözlüğü. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Demirsöz, E. S. (2010). Yaratıcı dramanın öğretmen adaylarının demokratik tutumları, bilişüstü farkındalıkları ve duygusal zeka yeterliliklerine etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Deniz, D., Küçük, B., Cansız, Ş., Akgün, L. ve İşleyen, T. (2014). Ortaöğretim matematik öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 22(1), 305-320.
• Duru, M. K. (2007). İlköğretim fen bilgisi dersinde beyin fırtınası ile öğretimin başarıya, kavram öğrenmeye ve bilişüstü becerilere etkisi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metotlarına giriş. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Elitaş, Y. Ö. (2015). The relationship among metacognition, reasoning ability, and mathematical problem solving performance of ninth grade students (Doctor of philosophy). METU, Ankara.
• Erdoğan, B. (2007). The effect of physical manipulative with or without self-netacognitive questioning on sixth grade students’ knowledge acquisition in polygons. Unpublished Master Thesis, METU.
• Eren, E. (2002). Stratejik yönetim ve işletme politikası (6. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Esmer, E. ve Yorulmaz, A. (2017). Üst bilişsel farkındalık ölçeği öğretmen formunun geçerlilik ve güvenirlik analizi. Bartın Üniversitesi. Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(3), 955-966.
• Flavell, J. H. (1976). Metacognitive aspects of problem solving, In L. Resnick (Ed.), The nature of intelligence, (ss. 231-235) içinde. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Foster, L. (2007). Changing secondary school leaders’ role ın publıc educatıon, changing role of the middle level and high school leader: learning from the past—preparing for the future. National Association of Secondary School Principals, 1-4.
• Gall, J.P., Gall, M.D. ve Borg, W.R. (1999). Applying educational research: A practical guide. New York: Addison Wesley Longman, Inc.
• Gül, Ş., Özay Köse, E. ve Yılmaz, S. (2015). Biyoloji öğretmeni adaylarının üstbiliş farkındalıklarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Hasan Ali Yücel Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 83-91.
• Gür, T (2015). Effects of peer coaching technique on students writing skills in the university level. J. World Turks, 7(1), 117-188.
• Hıdıroğlu, Ç. N. ve Bukova Güzel, E. (2015). Teknoloji destekli ortamda matematiksel modellemede ortaya çıkan üst bilişsel yapılar. Turkish Journal of Computer and Mathematics Education, 6(2), 179-208.
• Hıdıroğlu, Ç. N. ve Bukova Güzel, E. (2016). Transitions between cognitive and metacognitive activities in mathematical modelling process within a technology enhanced environment. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 10(1), 313-350.
• The Interstate School Leaders Licensure Consortium [ISLLC], (2008). Educational leadership policy standards. As Adopted by the National Policy Board for Educational Administration. 20.11.2017 tarihinde http://www.wallacefoundation.org/knowledge-center/school-eadership/principal-evaluation/Pages/Educational-Leadership-Policy-Standards-ISLLC-2008.aspx adresinden alınmıştır.
• Kapusuzoğlu, Ş. (2007). An analysis of changing roles of school administrators in forming a new school culture in learning organizations. World Applied Sciences Journal, 2, 734-740.
• Karasar, N. (2004). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Atlas Yayın Dağıtım.
• Karip, E. (2004). Yönetim biliminin alan ve kapsamı. Y. Özden, (Ed.), Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı (ss. 1-39) içinde. Ankara: PegemA Yayıncılık.
• Kırbulut, Z. D. ve Uzuntiryaki-Kondakçı, E. (2017). Fen Bilgisi öğretmen adaylarının Fen öğretimi özyeterliklerinin üstbilişsel öğrenme yönelimleri ve üstbilişsel özdüzenleme ile yordanması. İlköğretim Online, 16(3), 1316-1328.
• King, A. (1991). Effects of Training in strategic questioning on children’s problem-solving performance. Journal of Educational Psychology, 83, 307-317.
• Kocakülah M. S., Erdoğan Özdemir, E., Çoramık, M. ve Işıldak, R. S. (2016) The adaptation study of the metacognition, self-efficacy and learning processes scale into Turkish: Results of confirmatory factor analysis. Necatibey Faculty of Education Electronic Journal of Science and Mathematics Education, 10(2), 447-468.
• Koşar, S. (2012). Türkiye’de ilköğretim sisteminin geliştirilmesi için gelecek senaryoları (Yayımlanmamış doktora tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Krathwohl, D. (2002). A revision of Bloom’s taxonomy: An overwiew. Theory into Pradice, 41(4), 212-218. Lindon, J. (2011). Creating a culture of coaching: up-skilling the school workforce in times of change. Nottingham: NCSL.
• Lüle Mert, E. (2015). Türkçe öğretmen adaylarının yazılı anlatım becerileri ve dil duyarlıkları üzerine bir inceleme. Journal of Turkish Studies, 10(7), 689-709.
• Melanlioğlu, D. (2014). Üstbiliş strateji eğitiminin ortaokul öğrencilerinin okuma kaygılarına etkisi. Eğitim ve Bilim, 39(176), 107-119.
• Olgun, A. (2006). Bilgisayar destekli fen bilgisi öğretiminin öğrencilerin fen bilgisi tutumları, bilişüstü becerileri ve başarılarına etkisi (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Eskişehir Osman Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
• McCready, A. (2010). Improvements to strategic planning and implementation through enhanced correlation with decision-making frameworks. 02.10.2017 tarihinde http://www.eric.ed.gov/ERICWebPortal/search/detailmini.jsp?_nfpb=true&_&ERICExtSearch_SearchValue_0=ED514478&ERICExtSearch_SearchType_0=no&accno=ED514478 adresinden adresinden alınmıştır.
• Memduhoğlu, H. B. ve Uçar, İ. H. (2012). Yönetici ve öğretmenlerin stratejik planlama algısı ve okullarda mevcut stratejik planlama uygulamalarının değerlendirilmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(23), 234-256.
• Miles, M. B. ve Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis :An expanded sourcebook (2nd Edition). Calif: SAGE Publications.
• Ocak, M. A., Gökçearslan, Ş., ve Solmaz, E. (2014). Investigating Turkish pre-service teachers’ perceptions of blogs: Implications for the Fatih project. Contemporary Educational Technology, 5(1), 22-38.
• Özen, F. ve Durkan, E. (2016). Üstbilişsel okuma stratejileri kullandırma ölçeğinin geliştirilmesi, bir geçerlilik ve güvenilirlik çalışması. International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11(14), 565-586.
• Özkan, E. Ç. ve Bümen, N. T. (2014). Fen ve teknoloji dersinde araştırmaya dayalı öğrenmenin öğrencilerin erişilerine, kavram öğrenmelerine, üstbiliş farkındalıklarına ve fen ve teknoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi. Ege Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 251-278.
• Özsoy, G. (2006). Problem Çözme ve Üstbiliş. Gazi Üniversitesi Ulusal Sınıf Öğretmenliği Kongresi Bildiri Kitabı, cilt:1, 235-245. Ankara
• Sarıkahya, E. (2017). Üst biliş kavramının fen öğretiminde kullanılmasına yönelik yapılmış çalışmaların lisansüstü tezlere dayalı analizi. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Türk Dünyası Uygulama ve Araştırma Merkezi Eğitim Dergisi, 2(1), 1-20.
• Sayers, J. (2011). Growth in number of international students touches Elon. 21.10.2017 tarihinde http://www.thetimesnews.com adresinden alınmıştır.
• Schraw, G. ve Dennison, R. S. (1994). Assessing metacognitive awareness. Contemporary Educational Psychology, 19, 460-475
• Senemoğlu, N. (1998). Gelişim, öğrenme ve öğretim: Kuramdan uygulamaya. Ankara: Spot Matbaacılık.
• Sevim, O. (2014). Disiplinlerarası materyal geliştirme sürecinin Türkçe öğretmen adaylarının öğretim tasarımı başarılara ve üst bilişsel farkındalıklarına etkisi. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 9(9), 897-913.
• Storey, V. A. ve Beeman, T. E. (2009). Values to action: Utilizing a value informed decision matrix to “jumpstart” dialogue and critical self reflection by school leaders on elements influencing their decision-making process. Journal of Alternative Perspectives in the Social Sciences, 3(1), 760-782.
• Şahin, S. ve Aslan, N. (2008). İlköğretim okul yöneticilerinin stratejik planlamaya ilişkin görüşleri üzerine nitel bir çalışma (Gaziantep ili örneği). Gaziantep Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 7(1), 172-189.
• Tonbuloğlu, B., Aslan, D., Altun, S. ve Aydın, H. (2013). Proje tabanlı öğrenmenin öğrencilerin bilişüstü becerileri ve öz-yeterlik algıları ile proje ürünleri üzerindeki etkisi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23), 97-117.
• Topçu, A. (2005). Eş zamanlı olmayan web tabanlı dersin öğretmen adaylarının başarısına, zihin-üstü yetilerine, ve bilgisayara, www ve web tabanlı derse karşı tutumlarına etkisi (Yayımlanmamış doktora tezi). Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Wang, M. C., ve Haertel, G. D., ve Walberg, H. J. (1990). What influences learning? A content analysis of review literature. Journal of Educational Research, 84, 30-43.
• Yangın, S. (2014). Üstbiliş stratejisine dayalı biyoloji öğretiminin sınıf öğretmeni adaylarının başarıları ve tutumları üzerindeki etkisi. E-J.New World Sci. Acad. Educ. Sci. 9(1), 1-18.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2008). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (7. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, A. ve Güven, B. (2016). Matematik öğretmenlerinin problem çözme ortamlarında öğrencilerinin üstbilişlerini harekete geçirmeye yönelik davranışları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(1), 575-598.