Birleşmiş Milletler Çocuk Haklar Bildirgesi Bağlamında Çocuk Edebiyatı: Dağdaki Kaynak Romanı Örneği

Yıl 2021, Cilt: 12 Sayı: 1, 49 - 64, 29.06.2021

İrem Namlı Altıntaş , Dilek Ünveren Tüzün

Öz

Çocuk, tüm yasaların üzerinde ve toplumun geleceğinin belirleyicisidir. Dolayısıyla çocuk haklarının öğretilmesi yalnızca onun değil tüm toplumun yararınadır. Bu çalışmanın amacı çocuk romanlarının çocuk haklarının öğretiminde nasıl bir rol üstlendiğinin araştırılmasıdır. Nitel araştırma desenlerinden doküman incelemesinin kullanıldığı çalışmada doküman olarak Talip Apaydın'ın Dağdaki Kaynak adlı çocuk romanı seçilmiştir. Roman, Birleşmiş Milletler çocuk hakları sözleşmesine göre incelenmiştir. Betimsel analizin yapıldığı bu çalışmada romanın kahramanlarının diyalogları ve anlatıcının söylemleri çocuk haklarına göre tema ve kategorilere ayrılmıştır. Buna göre eğitim hakkı, sağlık hakkı, oyun oynama hakkı, katılım hakkı, gelişim hakkı, vatandaş olma hakkı, sınıf ayrımı, koruma olmak üzere 8 adet tema bulunmuştur. Ayrıca eğitim hakkı temasının atında ailede başlaması ve işe yarar olması gelişim teması altında zihinsel ve fiziksel gelişim kategorileri bulunmuştur. Temalar ve kategoriler incelendiğinde yazarın, insan hakları sınıflandırmasında sosyal haklara öncelik verdiği görülmektedir. Bu durum eserdeki köylü-şehirli çocuk ayrımı ile açıklanmaktadır. Araştırma sonuçları, çocuk hakları öğretiminde bu çalışmada incelenen eserin kullanılabileceği konusundaki verileri güçlendirmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk hakları, dağdaki kaynak, talip apaydın, doküman incelemesi

Children's Literature in the Context of the United Nations Declaration of the Rights of the Child: Dağdaki Kaynak

Öz

The child is above all the laws and a determinant factor of the future of society. Therefore, teaching children's rights is not only for his benefit, but for the benefit of the whole society. The aim of this study is to investigate what role children's novels play in teaching children's rights. The novel has been studied in accordance with the United Nations convention on children's rights. In this descriptive analysis, the dialogues of the characters in the novel and the discourses of the narrator are divided into themes and categories according to children's rights. Accordingly, 8 themes were found: the right to education, the right to health, the right to play, the right to participate, the right to develop, the right to be a citizen, class discrimination, and protection. Also the theme of right to education; to start and work in the family; mental and physical development categories were found in the development theme. When the themes and categorizes are examined, it is seen that the author gives priority to the rights that are mentioned together with social rights in the classification of human rights, apart from basic rights such as nutrition and shelter in the children's novel. This situation is explained by the distinction between urban and peasant child in the novel. The research results strengthen the data that the work examined in this study can be used in teaching children's rights.

Anahtar Kelimeler

Children, Dağdaki Kaynak, Talip Apaydın, Document analysis

Kaynakça

• 4058 Çocuk Haklarına Dair Sözleşme (1995, 27 Ocak), T.C. Resmi Gazete (Sayı: 22184). Erişim adresi: http://www.resmigazete.gov.tr/arsiv/22184.pdf
• Akyüz, E. (2010). Çocuk hukuku: Çocukların hakları ve korunması. Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Apaydın, T. (2019). Dağdaki kaynak (11. bs). İstanbul: Özyürek Yayınevi.
• Aslan, C. & Güdenoğlu-Doğan, B. N. (2018). Çok satılan çocuk edebiyatı kitaplarında çocuk hakları üzerine bir çözümleme. Prof. Dr. Emine Akyüz’e Armağan. Çocuk hakları-eğitim hukuku-vatandaşlık eğitimi. (ss. 90-102). Ankara: Pegem Akademi.
• Avcı, Y. Y. (2017). Mehmet Güler’in kalemiyle çocuk işçiler. Sosyal ve Beşeri Bilimleri Dergisi, 9(1), 18-29.
• Bilge, M. (2018). Yaşar Kemal’in kimsecik üçlemesinde insan hakları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: İstanbul.
• Bozkurt, E. (2011). İnsan hakları temel metinler. Ankara: Asil Yayın Dağıtım.
• Çankaya, E. (2013). Türk köyü köy edebiyatına nasıl yansıdı? Köy enstitülü yazarlarda tematik eğilimler. Turkish Studies, 8/7, 49-64.
• Çelik, E. (2012). Hüseyin Rahmi Gürpınar’ın romanlarında aile ve çocuk eğitimi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Erbay, E. (2019). Çocuk hakları. İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Erdoğan, M. (2012). İnsan hakları teorisi ve hukuku. Ankara: Orion Kitabevi.
• Erol, K. (2007). Talip Apaydın’ın çocuk romanlarında gezi-gözlem araştırma ve dinleme yoluyla öğrenme. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(1), 19-44.
• Erol, K. (2017). Çocuk, suç ve ceza kavramlarına aydın bakışı yansıtan roman: Suçlu. Sosyal Bilimler Dergisi, 7(14), 335-357. Kaboğlu, İ. Ö. (2018). Çocuklar ve anayasa. İstanbul: Tekin Yayınevi.
• Karaman‐Kepenekci, Y. (2010). An analysis on children’s rights in stories recommended for children in Turkey. Journal of Peace Education, 7(1), 65-83.
• Kuçuradi, İ. (2018). İnsan hakları: kavramları ve sorunları. Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu.
• Namlı Altıntaş, Mertol, H. & Çelikkol, Ö. (2019). Ömer Seyfettin hikâyelerinin sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerleri aktarmadaki işlevi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 157-171.
• Oğuzkan, F. (2013). Çocuk edebiyatı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (Çev. Edt. M. Bütün ve S. B. Demir). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Sever, S. (2002). Çocuk kitaplarına yansıtılan şiddet (Milli Eğitim temel yasası ve çocuk haklarına dair sözleşme bağlamında bir değerlendirme). Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 25-37.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve edebiyat. İzmir: Tudem Yayınları.
• Silverman, D. (2018). Nitel verileri yorumlama. (Çev. Edt. E. Dinç) Ankara: Pegem Akademi.
• Sönmez, V. ve Alacapınar, F. G. (2016). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Şirin, M. R. (1994). (Haz.) 99 soruda çocuk edebiyatı. İstanbul: Çocuk Vakfı.
• Şirin, M. R. (2016). Edebiyat ve çocuk edebiyatı edebiyatın amacı ve işlevi. Türk Dili Dergisi, 10 (780), 12-31.
• Tezcan, D., Erdem, M. R., Sancakdar, O. ve Önok, R. M. (2014). İnsan hakları el kitabı. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Ünveren Kapanadze, D. (2018). Kimlik inşasında söylem aracı olarak eğitim ve çocuk edebiyatı, Eğitim bilimleri alanında yenilikçi yaklaşımlar, içinde ss. 275-307) (Ed. Tarkan Yazıcı ve Onur Hayirli). Ankara: Gece Akademi.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.