Elections Made in Aydın and Menteşe Sanjaks During The Armistice and The Years of National Struggle

Yıl 2020, , 111 - 132, 27.12.2020

Aslıhan Kılınç

https://doi.org/10.30803/adusobed.811184

Öz

At the end of the XIX. century, Constitutionalism thought gradually gained strength in the Ottoman Empire and Sultan II. Abdulhamid declared the Basis of Law on December 23, 1876. The first Parliamentary Assembly was opened in 1877 after the announcement of the Law-i Esasi, the first modern constitution in Turkish history, but after the 1877 Ottoman-Russian war broke out, Sultan II. Abdulhamid took a vacation for nearly thirty years. The parliament, which was opened with the declaration of the Constitutional Monarchy in 1908, served until December 1918. In the Ottoman Empire, which went to elections again in 1919, the last Ottoman Parliamentary Assembly elections officially started on October 7, 1919 with the election decision of the Ali Rıza Pasha Government. It was not easy to hold elections in these regions, especially due to the heavy occupations in Western Anatolia. Among these, elections were held in Aydın and Menteşe Sancaks, which were under Italian occupation in the south of Menderes, because of a more moderate policy than other occupation forces. As a result of the elections held in these two regions, five deputies, three from Aydın and two from Menteşe, were elected to the Ottoman Parliament. While Hüseyin Kazım (Kadri) Bey, Cami (Abdülkadir Cami Baykurt) Bey, Emin Bey were elected from Aydın, Mustafa Hilmi (Uran) Bey and Halil İbrahim Efendi were the members of the Menteşe Sanjak. The Last Ottoman Parliament convened on 12 January 1920 and held twenty-four sessions until it was occupied by the British on 16 March 1920.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Menteşe, Struggle Efe’s, Sivas Congress, Elections

Mütareke ve Milli Mücadele Yıllarında Aydın ve Menteşe Sancaklarında Yapılan Seçimler

Öz

XIX. yüzyıl sonunda Meşrutiyet düşüncesi Osmanlı İmparatorluğu’nda giderek güçlenmiş ve Sultan II. Abdülhamid 23 Aralık 1876’da Kanun-ı Esasi’yi ilan etmiştir. Türk tarihinin ilk modern anayasası olan Kanun-ı Esasi’nin ilanından sonra ilk Mebusan Meclisi 1877 yılında açılmış ancak 1877 Osmanlı-Rus savaşının çıkmasından sonra Sultan II. Abdülhamid tarafından otuz yıla yakın süre tatil edilmiştir. 1908 yılında Meşrutiyet’in tekrar ilan edilmesi ile açılan meclis 1918 Aralık ayına kadar görev yapmıştır. 1919 yılında tekrar seçimlere giden Osmanlı İmparatorluğu’nda Son Osmanlı Mebusan Meclisi seçimleri 7 Ekim 1919’da Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin seçim kararı almasıyla resmi olarak başlamıştır. Özellikle Batı Anadolu’da yaşanan ağır işgaller nedeniyle seçimlerin bu bölgelerde yapılması pekte kolay olmamıştır. Bunlar arasında henüz Yunan işgali altına girmemiş, Menderes’in güneyi İtalyan işgali altında olan Aydın ve Menteşe Sancaklarında diğer işgal güçlerine nazaran daha ılımlı bir politika izlendiği için seçimler yapılabilmiştir. Bu iki bölgede yapılan seçimler sonucunda Osmanlı Mebusan Meclisine Aydın’dan üç Menteşe’den de iki olmak üzere beş mebus seçilmiştir. Hüseyin Kazım (Kadri) Bey, Cami (Abdülkadir Cami Baykurt) Bey, Emin Bey Aydın’dan seçilirken, Mustafa Hilmi (Uran) Bey ve Halil İbrahim Efendi Menteşe sancağından seçilen mebuslardır. 12 Ocak 1920 tarihinde Son Osmanlı Mebusan Meclisi toplanmış ve 16 Mart 1920 tarihinde İngilizler tarafından işgal edilinceye kadar yirmi dört oturum yapmıştır.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Menteşe, Efelerin Mücadelesi, Sivas Kongresi, Seçimler

Kaynakça

• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96ad.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:20, G:206, B:206-ad.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96ae.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, Kol. K:24, G:96, B:96aea.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96asaATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:198, G:79, B:79aa.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:2, G:58, B:58ac.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96ah.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:59, G:86, B:86-1.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96ai.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96ak.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96an.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96aq.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ar
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96at.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96au.
• ATASE Arşivi İstiklal Harbi Kataloğu, K:1, G:77. ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ba.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96bd.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96be.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:20, G:206, B:206bk.ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:20, G:206, B:206-bo.
• ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ar.BOA. DH-KMS. D:53, G:67, B.1-2.BOA. DH. İ.UM. EK. 114/39-5. BOA. DH. İ.UM. EK. D:114, G:39-16. TİTE Arşivi, K:310, G:44, B:44-1. TİTE Arşivi, K:297, G:49, B:49-1.
• M.M. Z.C, c. 1, D. 4, İçs.1,İn.1, 12 Kânunusani 1336. M.M. Z.C, c. 1, D. 4, İçs.1,İn.3, 26 Kânunusani 1336.
• M.M. Z.C, c. I, D. 4, İçs.1,İn.7, 3 Şubat 1336. M.M. Z.C, c. I, D. 4, İçs.1,İn.8, 9 Şubat 1336.
• İkdam, 4 Kânunuevvel 1335. İkdam, 24 Teşrin-i Sani 1335. İleri, 4 Kânunuevvel 1335. Sabah, 6 Teşrinisani 1335. Yenigün, 7 Teşrinisani 1335. Yenigün, 24 Teşrinievvel 1335. Yenigün, 5 Teşrinisani 1335.
• AKÇA, B., (2000), “Milli Mücadele Döneminde Yörük Ali Efenin Muğla ve Havalisindeki Faaliyetleri”, Muğla Üniversitesi SBE Dergisi, Muğla.1(2):28-31.
• AKER, M. Ş, 57. (2006),Tümen ve Aydın Milli Mücadelesi, Genel Kurmay Askeri Tarih ve Stratejik Etüt Başkanlığı Yayınevi, Ankara. (ATATÜRK) Mustafa Kemal , (2016) Nutuk, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• BAYRAM İ., (2013), “Milli Mücadele’de Aydın’da Efelerin Rolü”, Karatekin Edebiyat Fakültesi Dergisi (Karefad) Ankara, 1(1): 127-150
• BİLGEN, B., (2011), “Dönemin Basınına Göre 1919 Seçimleri ve Meclis-i Mebusan’ın Oluşturulması”, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Edirne.
• ÇOLAK, F., (2015), I. Dönem TBMM’de İzmir Mebusları ve Faaliyetleri, Çağdaş Türkiye Tarihi Araştırmaları Dergisi, İzmir, 15 (31):107-155.
• DEMİRYÜREK, Halim, (2018), “Kütahya Sancağında 1919 Osmanlı Meclis-İ Mebusan Seçimleri”, MCBÜ, Sosyal Bilimler Dergisi, Manisa,16(3): 520-544.
• GÜNEŞ, İ., (2012), Meşrutiyetten Cumhuriyete Türkiye’de Hükümetler Programları ve Meclisteki Yankıları (1908-1923), Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul.
• GÜNEŞ, Günver, (2018), “Milli Mücadelede Bodrum ve Çevresi”, Belgi, Denizli (15):634-655.
• HAYTOĞLU, E., (2011), Aydın Kuvâ-yı Milliyesinde Efe Ve Zeybekler”, Belgi, Kış, Denizli (1):51-72.
• KADRİ H. K., (1991), Meşrutiyet’ten Cumhuriyet’e Hatıralarım, Haz: İsmail Kara, İstanbul.
• KARACA, T. N., (2004), Meclis-i Mebusan’dan Türkiye Büyük Millet Meclisine Geçiş Sürecinde Son Osmanlı Meclis-i Mebusan Seçimleri, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• ÖZTOPRAK İ., (1989), Türk ve Batı Kamuoyunda Milli Mücadele, Türk Tarih Kurumu Basımı, Ankara.
• PANCAR, E. (2010), “Aydın ve Muğla Kuvâ-yı Milliye’si”, Dokuz Eylül Üniversitesi Atatürk İlkeleri Ve İnkılâp Tarihi Enstitüsü, Doktora Tezi, İzmir.
• TOSUN, R.,(1996), Milli Mücadelede Sivas’ın Yeri ve Önemi, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, Ankara, 12(34), Mart,67-86. TÜRKEŞ Ü., (1978), Kurtuluş Savaşında Muğla, Yelken Matbaası, Muğla.