ÜÇ EKMEKLİK BUĞDAY (Triticum aestivum L.) MELEZİNDE KANTİTATİF ÖZELLİKLERİN KALITIMI II. Morfo-fizyolojik Özellikler

Yıl 2009, Cilt: 6 Sayı: 2, 63 - 68, 01.06.2009

Ali Erkul Aydin Ünay

Öz

Bu çalışma, üç ekmeklik buğday melezinde (Golia x Cumhuriyet 75, Panda x Gönen, Seri 82 x Basribey 95) generasyon ortalamaları analizi ile morfo-fizyolojik özelliklerin kalıtımında rol oynayan gen etkilerini saptamak ve oluşturulan populasyonlarda uygulanabilecek seleksiyon yöntemlerini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Oluşturulan populasyonlarda, elde edilen genetik parametreler değerlendirildiğinde; bitki boyu, başak alanı, başakçık sıklığı, üst boğum arası uzunluğu, bayrak yaprağı açısı, bayrak yaprağı kın alanı, başaklanma süresi bakımından dominantlık ve epistatik gen etkileri nedeniyle ileri generasyonlarda yapılacak seleksiyonun daha etkin olabileceği sonucuna varılmıştır. Öte yandan, bayrak yaprağı alanı için seleksiyona başlama generasyonu melez populasyonlara göre farklılık göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Triticum aestivum L., morfo-fizyolojik özellikler, kalıtım, generasyon ortalamaları analizi

Inheritance of Quantitative Characters in Three Wheat Crosses (Triticum aestivum L.) II. MorphoPhysiological Characters

Öz

The present study was undertaken to examine inheritance of morpho-physiological characters and to determine
appropriate selection methods based on gene effects at three populations (Golia x Cumhuriyet 75, Panda x Gönen,
Seri 82 x Basribey 95) obtanied from crossing of six bread wheat varieties. On the established populations, when
genetic parameters were evaluated; data suggested that selection in advanced generations might be effective for
plant height, spike area, rachis internode length, peduncle length, flag leaf angle, flag leaf sheath area, and
heading date because of dominance and epistatic effects. On the other hand, appropriate selection time differed
from one cross population to another for flag leaf area

Anahtar Kelimeler

Triticum aestivum L., morpho-physiological characters, inheritance, generation mean analysis

Kaynakça

• Amaya, A.A., R.H. Bush ve K.L. Lebsock. 1972. Estimates of genetic effects of heading date, plant height, and grain yield in durum wheat. Crop Sci. 12:478-481.
• Avey, D.P., H.W. Ohm, F.L. Patterson ve W.E. Nyquist. 1982. Advanced generation analysis of days to heading in three winter wheat crosses. Crop Sci. 22:912-915.
• Awaad, H.A. 1996. Genetic system and prediction for yield and its attributes in four wheat crosses (Triticum aestivumL.). Plant Breeding and Genetics Abstracts., No. 971610038.
• Bhatt, G.M. 1972. Inheritance of heading date, plant height, and kernel weight in two spring wheat crosses. Crop Sci. 12:95-98.
• Bijral, J.S., K.S. Kanwal, B. Gupta, B. Singh ve T.R. Sharma. 1989. Inheritance of flag leaf area in two intervarietal crosses of bread wheat (Triticum aestivum L.). Plant Breeding and Genetics Abstracts., No.901615521.
• Busch, R.H., K.A. Lucken ve R.C. Frohberg. 1971. F1 hybrids versus random F line performance and estimates of genetic effects in spring wheat. Crop Sci.11:357-361. 5
• Carvalho, F.I.F. de. ve C.Q. Qualset. 1978. Genetic variation for canopy architecture and its use in wheat breeding. Crop Sci. 18:561-567.
• Cavalli, L.L. 1952. An analysis of linkage in quantitative inheritance. Quantitative inheritance H.M.S.O., London. p. 135-144.
• Chapman, S.R. ve F.H. McNeal. 1971. Gene action for yield components and plant height in a spring wheat cross. Crop Sci. 11:384-386.
• Cochran, W.G. ve M.C. Cox. 1957. Experimental Designs. John Willey and Sons, Inc., NewYork.
• Demir, İ. 1983. Tahıl ıslahı. Ege Üniv. Zir. Fak. Yayınları No:478 Bornova-İzmir.
• Fantini, A.C., L.C. Federizzi, F.I.F. DE. Carvalho, J.F. Barbosa Neto ve F.I.F. de Carvalho. 1994. Genetic variability and inheritance of plant height in wheat genotypes. Plant Breeding and GeneticsAbstracts., No. 941609782.
• Hayman, B.I. 1958. The separation of epistatic from additive and dominance variation in generation means. Heredity 12:371-390.
• Hill, J., H.C. Becker ve P.M.A. Tigerstedt. 1998. Quantitative and ecological aspects of plant breeding. Library of Congress Catalog Card Number 97-67949.
• Hsu, P. ve P.D. Walton. 1970. The inheritance of morphological and agronomic characters in spring wheat. Euphytica 19:54-60.
• Hsu, P., ve P.D. Walton. 1971. Relationships between yield and ıts components and structures above the flag leaf node in spring wheat. Crop Sci. 11:190-193.
• Kanbertay, M., 1984. Dört makarnalık buğday melezinde dönme ve diğer bazı tarımsal özelliklerin kalıtımı üzerinde araştırmalar. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla BitkileriAnabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Karam C., Tashi Dawa, K. Chand ve T.Dawa. 1996. Inheritance of physiological and phenological traits in bread wheat. Plant Breeding and Genetics Abstracts., No. 971610193.
• Ketata, H., E.L. Smith, L.H. Edwards ve R.W. Mc.New. 1976a. Detection of epistasis, additive, and dominance variation in winter wheat ( Thell.). Crop Sci. 16:1-4. L. Em Triticum aestivum
• Ketata, H., L.H. Edwards ve E.L. Smith. 1976b. Inheritance of eight agronomic characters in a winter wheat cross. Crop Sci. 16:19-22.
• Kınacı, G. 1991. Bazı makarnalık buğday dizi melezlerinde verim ve verim komponentlerinin kalıtımı üzerine araştırmalar. E.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla BitkileriAnabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Kraljevic, B.M. 2000. Genetic analysis of flag leaf angle in winter wheat. Plant Breeding and Genetics Abstracts., No. 20013016575.
• Ledent, J.F. ve Dale N. Moss. 1979. Relation of morphological characters and shoot yield in wheat. Crop Sci. 19:445-451.
• Martynov, S.P. ve T.V. Dobrotvorskaya. 1996. Increasing the efficiency of biometrical genetic analysis in plants. Plant Breeding and Genetics Abstracts., No. 971601753.
• Mather, K. ve J.L. Jinks. 1971. Biometrical genetics. The study of continuous variation. Cornell University Pres, Ithaca, NewYork.
• McVetty, P.B.E. ve L.E. Evans. 1980. Breeding methodology in wheat. I. Determination of characters measured on F spaced plants for yield selection in spring wheat. Crop Sci. 20:584-586.
• Nass, H.G. 1973. Determination of characters for yield selection in spring wheat. Can. J. Plant Sci. 53:755-762.
• Novoselovic, D., M. Baric, G. Drezner, J. Gunjaca veA.
• Lalic. 2004. Quantitative inheritance of some wheat plant traits. Genetics and Molecular Biology, 27, 1, 92-98.
• O'Brien, L., R.J. Baker ve L.E. Evans. 1978. Response to selection for yield in F of four wheat crosses. Crop Sci. 18:1029-1033.
• Payne, T.S. 2004. Interim Director & Head, International Wheat Improvement Network. CIMMYT. Kişisel Görüşmeler.
• Satyavart, R.K. Yadava, Raj Lekh, M. Singh, O.P.S. Rana ve L. Raj. 2000. Genetics of leaf characters of bread wheat. Plant Breeding and Genetics Abstracts., No. 20001615317.
• Simon, M.R. 1999. Inheritance of flag leaf angle, flag leaf area and flag leaf area duration in four wheat crosses. Theoretical and Applied Genetics Abstracts., 98: 2, 310-314; 21.
• Singh, R.K. ve B.D. Chaudhary. 1979. Biometrical methods in quantitative genetic analysis. Kalyani Publishers, Ludhiana-New Delhi 80-101.
• Singh, S. 1990. Bias caused by epistasis in the estimates of additive and dominance components and their interactions with environment in wheat. Plant Breeding and GeneticsAbstracts., No. 911623453.
• Şener, O., M. Kilinç, T. Yağbasanlar, H. Gözübenli ve M. Tiryakioğlu. 1999. Buğdayda bayrak yaprağı alanının kalıtımı üzerine araştırmalar. Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, 15-18 Kasım 1999, Cilt I, Genel ve Tahıllar, 81-86.
• Toklu, 2001. Ekmeklik buğdayda dane ağırlığı ve bununla ilgili kimi özelliklerin kalıtımı üzerinde araştırmalar. Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi.
• Tosun, M., İ. Demir, C. Sever ve A. Gürel. 1995. Bazı buğday melezlerinde çoklu dizi (LinexTester) analizi. Anadolu, J. ofAARI. 5(2):52-63.
• Turgut, İ. 1992-1993. Dört ekmeklik buğday çeşidinde diallel melez analizleri. II. Jinks-Hayman tipi analiz. Akdeniz Üniv. Zir. Fak. Derg.,1992-1993 5(1-2), 61- 74.
• Virk, D.S., P.S. Virk ve H.S. Aulakh. 1989. Detection of additive, dominance and epistatic variation using single tester analysis in bread wheat. Plant Breeding and GeneticsAbstracts., No. 901614740.
• Warner, J.N. 1952. A method for estimating heritability. Agron. J. 44:424-430. 2 3 Geliş Tarihi Kabul Tarihi : 26.10.2009