THE EFFECT OF INCOME SOURCES NON-INTEREST ON BANK PERFORMANCE: TURKISH BANKING EXAMPLE

Yıl 2024, , 509 - 540, 31.12.2024

Emel Aba Şenbayram

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1418013

Öz

Interest and non-interest income constitute basic element of intermediary function of banks. However, technological developments, competitive conditions, product and service diversity, costs, etc. factors like direct banks to different sources of income. This study aims to examine the effect of banks' non-interest income on performance. Within study, ten largest deposit banks operating in Türkiye and constituting 87.8% of the total assets of the Turkish banking sector were determined as samples. Panel data analysis was used in the research, which examined the 2013-2023 period data of banks. Within analyses, banks' equity profitability and asset profitability were preferred as dependent variables, while banks' net non-interest income/total operating income was used as the independent variable. In order to increase effectiveness the analyses, some variables such as total loans / total assets, total equity capital / total assets, personnel expenses / total assets, logarithm of total deposits and interest rate applied to loans were added to the study as control variables. As a result of the analysis, determined that the non-interest income positively affected performance.In the findings where a positive relationship was found between the variables, concluded that the personnel expenses/total assets variable, one of the control variables, didn’tt have effect on asset profitability.

Anahtar Kelimeler

Non-interest income, financial performance, banking, panel data analysis, Turkıye.

FAİZ DIŞINDAKİ GELİR KAYNAKLARININ BANKA PERFORMANSINA ETKİSİ: TÜRK BANKACILIK ÖRNEĞİ

Öz

Faiz ve faiz dışı gelirler, bankaların aracılık fonksiyonunun temel unsurunu oluşturmaktadır. Ancak teknolojik gelişmeler, rekabet koşulları, ürün ve hizmet çeşitliliği, maliyetler vb. gibi faktörler bankaları farklı gelir kaynaklarına yönlendirmektedir. Bu çalışma ile bankalarının faiz dışı gelirinin performansları üzerindeki etkisinin incelenmesi amaçlanmıştır. Çalışma kapsamında Türkiye’de faaliyet göstermekte olan ve Türk bankacılık sektörünün aktif toplamının % 87,8’ini oluşturan en büyük ilk on mevduat bankası örneklem olarak belirlenmiştir. Bankalara ait 2013-2023 dönem verilerinin ele alındığı araştırmada panel veri analizinden yararlanmıştır. Analizler kapsamında bağımlı değişkenler için bankaların öz kaynak karlılığı ile aktif kârlılığı tercih edilirken, bağımsız değişken olarak da bankaların net faiz dışı gelirler/toplam faaliyet gelirleri kullanılmıştır. Analizlerin etkinliğini arttırmak amacıyla toplam krediler / toplam aktifler, toplam öz sermaye / toplam aktifler, personel giderleri / toplam aktifler, toplam mevduatın logaritması ve kredilere uygulanan faiz oranı gibi bazı değişkenler de çalışmaya kontrol değişkeni olarak eklenmiştir. Analizler sonucunda bankaların faiz dışı gelirlerinin performanslarını olumlu yönde etkilediği tespit edilmiştir. Değişkenler arasında pozitif yönde bir ilişkinin olduğu tespit edilen bulgularda kontrol değişkenlerinden personel giderleri/toplam varlıklar değişkeninin bankaların aktif kârlılığı üzerinde bir etkisi bulunmadığı sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Faiz dışı gelir, finansal performans, bankacılık, panel veri analizi, Türkiye

Kaynakça

• Abedifar, P., Molyneux, P. ve Tarazi, A. (2018). “Non-İnterest İncome and Bank Lending”, Bankacılık ve Finans Dergisi, 87, 411-426.
• Ada, S., Öncü, S., & Aktaş, R. (2007). “Yeniden Yapılandırma Döneminde Türk Bankacılık Sektöründe Verimlilik Değişimi”, Yönetim ve Ekonomi Dergisi, 14(1), 247-266.
• Ahamed, M. M. (2017). “Asset Quality, Non-İnterest İncome, and Bank Profitability: Evidence From Indian Banks”, Economic Modelling, 63, 1-14.
• Akhisar, İ., & Tezergil, S. (2014). “Malmquıst Toplam Faktör Verimlilik Endeksi: Türk Sigorta Sektörü Uygulaması”, Finansal Araştırmalar ve Çalışmalar Dergisi, 5(10). https://doi.org/10.14784/JFRS.2014104496
• Alagöz, A., & Erkoçak, H. E. (2021). “Kurumsal Yönetim İlkelerine Uyum Dereceleri ile Firma Karlılığı Arasındaki İlişki: BIST Kurumsal Yönetim Endeksi (XKURY) Bankacılık ve Sanayi Sektöründe Faaliyet Gösteren Firmaların Karşılaştırmalı Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi (91), 119-144. https://doi.org/10.25095/mufad.843155
• Arslan, Z. & Göçmen Yağcılar, G. (2021). “Türk Bankacılık Sektöründe Performansın Belirleyicileri”, Üçüncü Sektör Sosyal Ekonomi Dergisi, 56(3), 2111-2131.
• Ataol, C. & Yazıcı, M. (2021). “Mevduat ve Katılım Bankalarında Faiz Dışı Gelirler ile Banka Performansı İlişkisi: Türk Bankacılık Sektörü Üzerine Bir Çalışma”, Bankacılar Dergisi, 119: 61-77.
• Atik, M. (2019). “Türk Bankacılık Sektöründeki Faiz Dışı Gelirlerin Banka Geliri ve Riski Üzerindeki Etkisinin Ölçülmesi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi 81:271- 292.
• Aydemir, R., Kadıoğlu, M.K. & Övenç G. (2022).” Türkiye’deki Konvansiyonel ve Katılım Bankacılığının Karşılaştırmalı Analizi: Ücret ve Komisyon Gelirleri, Mevduat Faizleri ve Kârlılık”, International Journal of Islamic Economics and Finance Studies, 8(1): 78-105.
• Beybur, M. (2021). “Covid-19'un Türk Bankacılık Sektöründeki Mevduat ve Katılım Bankalarının Karlılık Düzeyleri Üzerindeki Etkisi”, Third Sector Social Economic Review, 56(4), 2627-2646.
• Berkman, A. N. (2022). “Bankaların Uyguladıkları Risk Yönetim Tekniklerinin Banka Performansı Üzerindeki Etkisi: Türkiye’de Faaliyet Gösteren Bankalar Üzerine Bir İnceleme”, Politik Ekonomik Kuram, 6(2), 229-252. https://doi.org/10.30586/pek.1073544
• Bicil, İ. (2021). “Covıd-19 Pandemi Sürecinde Türk Bankacılık Sistemindeki Mevduat Bankalarının Toplam Faktör Verimliliğindeki Değişimler”, Journal of Management and Economics Research, 19(4), 349-361. https://doi.org/10.11611/yead.1011746
• Brunnermeier, M., Dong, G. N. & Palia D. (2020). “Banks’ Noninterest Income and Systemic Risk”, The Review of Corporate Finance Studies 9: 229-255.
• Chen, C., Huang, Y. & Zhang T. (2017). “Non-interest Income, Trading, and Bank Risk”, Journal of Financial Services Research 51: 19-53.
• Craigwell, R., & Maxwell, C. (2006). “Non-İnterest İncome And Financial Performance At Commercial Banks in Barbados”, Savings and Development, 309-328.
• Çelik Kara, A., Babuşçu, Ş. & Hazar A. (2021). “Türkiye’deki Büyük Ölçekli Mevduat Bankalarında Faiz Dışı Gelirlerin Banka Performansına Etkisi”, İzmir Sosyal Bilimler Dergisi, 3 (1): 62-72.
• Duğru, M., & Dinçsoy, E. E. (2023). “Faiz Gelirlerinin ve Faiz Dışı Gelirlerin Banka Kredileri Üzerindeki Etkisinin Var Modelii ile Analizi”, Trakya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 25(Özel Sayı), 515-538.
• Edirisuriya, P., Gunasekarage, A. & Dempsey M. (2015). “Bank Diversification, Performance and Stock Market Response: Evidence From Listed Public Banks in South Asian Countries”, Journal of Asian Economics, 41: 69-85. Elsas, R. A Hackethal, A. & Holzhauser M. (2010). “The Anatomy of Bank Diversification”, Journal of Banking and Finance, 34: 1274–1287.
• Er, B., & Uysal, M. (2012). “Türkiye’deki Ticari Bankalar ve Katılım Bankalarının Karşılaştırmalı Etkinlik Analizi: 2005-2010 Dönemi Değerlendirmesi”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 26(3-4), 365-387.
• Ertuğrul, H., Özün, A. & Kartal, M.T. (2021). “Blokzincir Teknolojisinin Türk Bankacılık Sektörüne Etkileri: Halka Açık Mevduat Bankalarının Maddi Özsermaye Karlılığı Üzerine Bir İnceleme”, İktisadî Araştırmalar Vakfı İktisadi İşletmesi Yayınları, 6.
• Floreani, J., Paltrinieri, A., Polato, M. & Pichler M. (2015). “Credit Quality, Bank Provisioning and Systematic Risk in Banking Business”, Bank Risk, Governance And Regulation, 1 (34).
• Göçmen Yağcılar, G., & Kalaycı, Ş. (2020). “Türk Bankacılık Sektöründe Net Faiz Marjının Mikro-Belirleyicileri: Küresel Mali Krizin Etkileri”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19), 7-34.
• Güleç, T. C., & Duramaz, S. (2020). “Türk Bankacılık Sektöründe Değişen Kar Yapısının Analizi: Ücret ve Komisyon Gelirlerine Yönelimin Bankaların Performansına Etkisi”, Third Sector Social Economic Review, 55(4), 3023-3036.
• Güzel, A. (2023). “Bankalarda Kârlılık Yakınsamasının Modellenmesi ve Tahmini: Türk Bankacılık Sektörüne Yönelik Bir Analiz”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi (65), 47-56. https://doi.org/10.18070/erciyesiibd.1267712
• Hunjra, A. I., Zureigat, Q., Tayachi, T., & Mehmood, R. (2020). “Impact of Non-İnterest İncome And Revenue Concentration on Bank Risk in South Asia”, Banks and Bank Systems, 15 (4), 15-25.
• Isshaq, Z., Amoah, B., & Appiah-Gyamerah, I. (2019). “Non-İnterest İncome, Risk and Bank Performance”, Global Business Review, 20(3), 595-612.
• Kabak, H. (2021). “Bankacılık Sektörü Yeniden Yapılandırma Programı Sonrasında Kamu Bankalarının Etkinliklerinin Veri Zarflama Analizi (VZA) ile Değerlendirilmesi”, Bankacılar Dergisi, 32(116), 81-103.
• Korkmazgöz, Ç., & Ege, İ. (2020). “Finansal Teknolojilerin Türk Bankacılık Sektörünün Finansal Performansına Etkisi: Mobil Bankacılık Üzerine Uygulama”, Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(2), 106-125.
• Kayran, O. & Kıyılar M. (2021) “Türkiye’deki Mevduat Bankalarına Yönelik Bir Araştırma: Bankalarda Gelir Çeşitlendirmesinin Performans Üzerine Etkileri”, Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(2):419-439.
• Lee, C. C., Yang, S. J., & Chang, C. H. (2014). “Non-İnterest İncome, Profitability, And Risk in Banking İndustry: A Cross-Country Analysis”, The North American Journal of Economics and Finance, 27, 48-67.
• Lepetit, L., Nys, E. Rous, P. & Tarzi A. (2008), “Bank income Structure and Risk: An Empirical Analysis of European Banks”, Journal of Banking And Finance, 32: 1452–1467.
• Meng, X., Cavoli, T., & Deng, X. (2018), “Determinants of Income Diversification: Evidence from Chinese Banks”, Applied Economics, 50 (17): 1934-1951.
• Minh, S., & Thanh, T. (2020), “Analysis of the Impact from Non-interest Income to the Operational Efficiency of Commercial Banks in Vietnam”, Management Science Letters 10: 455-462.
• Özhan, M. (2019). “2008 Krizi Sonrasında Küresel Finansal Krizler ve Türk Bankacılık Sektörüne Etkileri”, Journal Of Socıal, Humanıtıes And Admınıstratıve Scıences (JOSHAS).
• Parlakyıldız, F. M. (2015), “Makro Ekonomik ve Politik İstikrarsızlığın Ekonomik Performans Üzerine Etkisi: Latin Amerika Örneği”, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2): 1-11.
• Phan, T. T. H., Pham, A. H. T., Le, H. A., & Lam, T. B. N. (2022). “The İmpact of Non-İnterest İncome on The Performance of Commercial Banks in The ASEAN Region”, Journal of Risk and Financial Management, 16(1), 18.
• Robertho, V., & Wibowo, B. (2018), “Market Power, Types of Ownership and Bank Income Diversification: Cases of Asian Countries”, Jurnal Dinamika Manajemen, 9(1):12-22.
• Özdemir, O. (2015). “Bankaların Ücret ve Komisyon Gelirlerinin Muhasebeleştirilmesi ve Finansal Göstergelere Etkisi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (67):55-70.
• Sarıgül, H. (2023). “Entelektüel Sermayenin Ticari Bankalarda Kârlılığa Etkisi: Türk Bankacılık Sektöründen Kanıtlar”, Muhasebe ve Finansman Dergisi (98), 43-62. https://doi.org/10.25095/mufad.1245202
• Sezal, L. (2020). “2018 Ağustos Krizinin Türk Bankacılık Sektörüne Etkisi”, Journal of Economics and Research, 1(1), 17-32.
• Tatoğlu, F. Y. (2013a). Panel Veri Ekonometrisi: Stata Uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım. Tatoğlu, F. Y. (2013b). İleri Panel Veri Analizi: Stata Uygulamalı, İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Türkmen, N. C., Üçay, M., & Uzan, H. (2021). “Türk Bankacılık Sektörünün Krizler ve Pandemi ile İmtihanı: 1990- 2020 Dönemi Karlılık Analizi”, Journal of Business and Trade, 2(2), 83-101.
• Uzun, U., & Berberoğlu M. (2019), “Faiz Dışı Gelirlerin Banka Performansına Etkisi. Türkiye Örneği”, Journal of Bussiness Research-TURK, 11(1): 239-248.
• Yetiz, F. (2021). “COVID-19 Pandemi Sürecinin Türk Bankacılık Sektörü Çalışanlarına ve Müşterilerine Etkileri: Swot Analizi”, Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi (22), 109-117. https://doi.org/10.31590/ejosat.835792
• Yudha, A., Chabachib, M. & Pangestuti, I. R. D. (2018). "Analysıs Of The Effect Of Npl, Nım, Non Interest Income, And Ldr Toward Roa Wıth Sıze As Control Varıables (Differences Study on Domestic and Foreign Banks Listed on BEI Period 2010-2015)," Jurnal Bısnıs Strategı, 26(2):100-113. https://doi.org/10.14710/jbs.26.2.100-113
• Wooldridge, J. F. (2013). Ekonometriye Giriş: Modern Yaklaşım, Çev. Ebru Çağlayan Akay. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.