TÜRKİYE’DE ÇİFT MECLİS SİSTEMİ ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, , 541 - 575, 31.12.2024

Emre Karakuş , Turan Şener

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1588282

Öz

Demokratik rejimlerde yasama organı şüphesiz önemli bir yere sahiptir. Yasama organının tek meclisli mi yoksa iki meclisli mi olması gerektiği konusu siyaset bilimi ve anayasa hukukunda uzun yıllardır tartışılmakta ve bu konuda birçok çalışma yapılmaktadır. Çift meclisli yasama sistemi devlet gücünü sınırlandırmada etkili araçlardan biri olarak kabul edilir. Bu sistemin hem yürütme hem de yasama erkinin sınırlandırılmasını sağlayarak bireylerin hak ve özgürlüklerini güvence altına almayı amaçladığı belirtilmektedir. Ayrıca yasama içinde ikinci bir meclisin kurulmasının güçler ayrılığı ilkesine katkıda bulunacağı öne sürülmektedir. Bu çalışmada çift meclisli yasama modelinin çoğulcu demokrasi açısından hayati bir öneme sahip olup olmadığı, ikinci meclisler hakkında öne sürülen olumlu ve olumsuz görüşler değerlendirilerek incelenmiştir. Ayrıca Türk siyasal hayatında 1876 Kanun-i Esasi ile Meclis-i Umumi içinde oluşturulan Ayan ve Mebusan Meclisi ile 1961 Anayasası ile Türkiye Büyük Millet Meclisi içinde kurulan Cumhuriyet Senatosu ve Millet Meclisi’nin yapıları, yetkileri, kuruluş nedenleri ve bu çift meclisli parlamento yapılarının uygulandığı dönemler ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çift Meclis, Demokrasi, Yasama, Güçler Ayrılığı.

AN EXAMINATION ON THE DUAL PARLIAMENTARY SYSTEM IN TURKEY

Öz

The legislative body has undoubtedly an important place in democratic regimes. The issue of whether the legislature should be unicameral or bicameral has been discussed in political science and constitutional law for many years and many studies have been conducted on this issue. The bicameral legislative system is accepted as one of the effective means of limiting state power. It is stated that this system aims to secure the rights and freedoms of individuals by limiting both executive and legislative power. It is also argued that the establishment of a second chamber within the legislature will contribute to the principle of separation of powers. In this study, whether the bicameral legislative model has a vital importance for pluralist democracy is examined by evaluating the positive and negative opinions put forward about the second chambers. As well as it is evaluated that the structures, powers, reasons for the formation and periods in which bicameral parliamentary system were implemented in Turkish political life, the Ayan and Mebusan Assembly, which were formed within the parliamentary general assembly with the 1876 Kanun-i Esasi, and the Republican Senate and National Assembly, which were formed within the Grand National Assembly of Turkey with the 1961 Constitution.

Anahtar Kelimeler

Bicameral System, Democracy, Legislation, Separation of Powers.

Kaynakça

• Arsel, İ. (1954). “Çift Meclis Sisteminin Memleketimizde Tatbiki Hususunda Bazı Düşünceler”. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, (3): 59-99.
• Ataay, F. (2020). Türkiye Demokrasi Tarihi. Nika Yayınevi.
• Eroğlu, C. (2006). Çağdaş Devlet Düzenleri. Kırlangıç Yayınevi.
• Gözler, K. (2018). Anayasa Hukukunun Genel Esaslarına Giriş. Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Karadayı, İ. (1960). “Devlet, Hükümet ve Demokrasilerde Çift Meclis”. Adalet Dergisi, 51(8): 493-503.
• Kılınç, F ve Şener, T. (2020). “Hükümet Sistemleri Bağlamında Seçmen Davranışları: Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi Örneği”. Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 7(1): 70-92.
• Özbudun, E. (2009). Türk Anayasa Hukuku. Yetkin Yayınları.
• Özbudun, E. (2018). ANAYASA HUKUKU. Anadolu Üniversitesi.
• Özgişi, T. (2012). Türk Parlamento Tarihinde Cumhuriyet Senatosu. TBMM Kültür, Sanat ve Yayın Kurulu Yayınları.
• Şener, T. (2020). Siyasal Güven. Siyaset, Medya ve Seçmen (1-16). Nobel Bilimsel Eserler.
• Tanör, B. (2020). Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri. Yapı Kredi Yayınları.
• Teziç, E. (2003). Anayasa Hukuku. Beta Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2023). Hürriyetin İlanı. Kronik Kitap.
• Erdem, K. ve Tunçkaşık, E. (2023). Çift Meclisli Parlamentolar ve İkinci Meclisler, TBMM Araştırma Hizmetleri Başkanlığı.
• Uran, P. (2008). Çift Meclis Sistemi ve Türk Siyasal Tarihindeki Yeri. Yetkin Yayınları.
• Yavuz, B., ve Bülbül, M. (2012). “Çift Meclis Sistemi ve Türkiye”. Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 16: 217-260.
• T.C. Temsilciler Meclisi Tutanak Dergisi, (1961). 35. ve 37. Birleşim. 07.05.2024 tarihinde TBMM Tutanaklar veri tabanından alınmıştır.
• Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, (1982). 120.-121.-122. Birleşim. 10.05.2024 tarihinde TBMM Tutanaklar veri tabanından alınmıştır.
• TBMM Tutanak Dergisi, (1995). 128. Birleşim. 17.05.2024 tarihinde TBMM Tutanaklar veri tabanından alınmıştır. T.C. Resmi Gazete, (1964). Cumhuriyet Senatosu İçtüzüğü. 24.04.2024 tarihinde T.C. Resmi Gazete veri tabanından alınmıştır.
• T.C. Temsilciler Meclisi Anayasa Komisyon Raporu. (1961). 22.04.2024 tarihinde TBMM Tutanaklar veri tabanından alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete, (1973). Millet Meclisi İçtüzüğü. 24.04.2024 tarihinde T.C. Resmi Gazete veri tabanından alınmıştır.
• T.C. Resmi Gazete, (1961). Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, 24.04.2024 tarihinde T.C. Resmi Gazete veri tabanından alınmıştır.
• Kanun-i Esasi, (1876). 15.04.2024 tarihinde TBMM Anayasalar veri tabanından alınmıştır.
• 1909 Kanun-i Esasi, (1909). 15.04.2024 tarihinde TBMM Anayasalar veri tabanından alınmıştır.
• Yüksek Seçim Kurulu. 26.04.2024 tarihinde Yüksek Seçim Kurulu veri tabanından alınmıştır.