(NEO)PRAGMATİZM VE (FELSEFÎ) HERMENEUTİK: AVANT-GARDE BİR ORTAKLIK

Yıl 2020, Sayı: 35, 322 - 343, 30.08.2020

Emre Öztürk

https://doi.org/10.14520/adyusbd.752977

Öz

Pragmatizm ve hermeneutik sosyal bilimler felsefesi ve metodolojisine hâkim olan kısır ve düalistik kavrayışı eleştiren, geleneksel (pozitivist) görüşün “yöntem fetişizmine” ve “kesinlik arayışına” karşı duran yaklaşımlardır. Hermeneutik, insanı içinde yer aldığı ufuk ekseninde değerlendirir ve insanî tecrübe ediş alanlarında “en doğru yöntem”in tahakkümünün yarattığı hakikat tekelciliğine savaş açar. Pragmatizm ise, araştırma ve soruşturmayı, problem odaklı pratik insan düşünüşünün her zerresine uyarlayan bir yaklaşımdan hareket eder. İnsan doğasına tanımlar üreten, onu “kabuller”e göre tasnif eden, salt refleksiyona indirgenmiş ve yaşamdan kopuk bir “bilimcilik”e bulanmış sosyal bilim kavrayışlarını eleştiri konusu edinir. İki görüş arasındaki ortaklıklar Richard Rorty’nin neopragmatizmi ve Hans-Georg Gadamer’in felsefî hermeneutiğinde daha belirgindir. Felsefî hermeneutik, büyük oranda, bağlamsallığın ve perspektivizmin öne çıktığı, anlamın ardında yatan dilsel ve toplumsal zemine göndermede bulunan bir tür “dilsel dönüş”e işaret ederken, neopragmatizm ise insanın değişebilen yaşamsal ideallerinden beslenerek etkinlik sergilediği bir “pragmatik dönüş”e temas eder. Her iki “dönüş” veya “yol ayrımı” sosyal bilimler metodolojisinde çığır açıcı yönelim ve fraksiyonlar üretmiştir. Hem pragmatizm hem de hermeneutik, hakikatin verili dünyasından, dünyaların açık uçlu hakikatlerine geçişin “öncü” ve “yenilikçi” ekolleri, kısacası kendi çağlarının avant-garde’ları olagelmiştir. Makalemizde, her iki eğilimin öne çıkan argümanları ışığında, uzlaştıkları ve ayrıştıkları hususlar ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Klasik Pragmatizm, Neopragmatizm, Felsefî Hermeneutik, Richard Rorty, Hans-Georg Gadamer

Kaynakça

• Begby, E. (2015). Hermeneutics and Pragmatism. The Routledge Companion to Hermeneutics, (Ed. Jeff Malpas, Hans-Helmuth Gander). Abingdon: Routledge. 612-622.
• Bernstein, R. J. (1983). Beyond Objectivism and Relativism: Science, Hermeneutics and Praxis. Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
• Bernstein, R. J. (1984). What is the Difference that Makes a Difference? Gadamer, Habermas, and Rorty. Hermeneutics: Questions and Prospects. (Ed. by Gary Shapiro, Alan Sica). Amherst: The University of Massachusetts Press. 343-377.
• Bernstein, R. J. (2005). Pragmatism and Hermeneutics. Reason and Reasonabless. (Ed. Riccardo Dottori). Münster: LIT Verlag. 19-33.
• Boodin, J. E. (1909). What Pragmatism is and is Not. The Journal of Philosophy, Psychology and Scientific Methods. 6(23): 627-635.
• Bouma-Prediger, S. (1989). Rorty’s Pragmatism and Gadamer’s Hermeneutics. Journal of the American Academy of Religion. 57(2): 313-324.
• Cochran, M. (2002). Deweyan Pragmatism and Post-Positivist Social Science in IR. Millennium – Journal of International Studies. 31(2): 325-348.
• Fairfield, P. (2011). Philosophical Hermeneutics Reinterpreted. London: Continuum.
• Fairfield, P. (2016). Rationality, Knowledge, and Relativism. The Blackwell Companion to Hermeneutics. (Ed. Niall Keane, Chris Lawn). Malden: Wiley Blackwell. 180-187.
• Gadamer, H.-G. (2009). Hakikat ve Yöntem (II. Cilt). Çev. Hüsamettin Arslan ve İsmail Yavuzcan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Gadamer, H.-G. (2010). Metin Sorunları. Çev. Hüsamettin Arslan. Çağdaş Filozoflarla Söyleşiler. (Haz. Richard Kearney). İstanbul: Paradigma Yayıncılık. 195-223.
• Grondin, J. (2016). Hans-Georg Gadamer. The Blackwell Companion to Hermeneutics. (Ed. Niall Keane, Chris Lawn). Malden: Wiley Blackwell. 397-403.
• Heelan, P. A., Schulkin, J. (1998). Hermeneutical Philosophy and Pragmatism: A Philosophy of Science. Synthese. 115(3): 269-302.
• Keane, N., Lawn, C. (2016). Introduction. The Blackwell Companion to Hermeneutics. (Ed. Niall Keane, Chris Lawn). Malden: Wiley Blackwell. 1-7.
• Peirce, C. S. (2004). Pragmatizm Nedir. Çev. Bilal Genç. Felsefi Metinler: Pragmatizm. (Ed. H. S. Thayer), İstanbul: Üniversite Kitabevi Yayınları. 101-119.
• Piercey, R. (2016). Richard Rorty. The Blackwell Companion to Hermeneutics. (Ed. Niall Keane, Chris Lawn). Malden: Wiley Blackwell. 446-450.
• Pleasants, N. (2003). A Philosophy for the Social Science: Realism, Pragmatism, or Neither?. Foundations of Science. 8(1): 69-78.
• Prado, C. G. (2010). Gadamer and Rorty: From Interpretation to Conversation. Consequences of Hermeneutics: Fifty Years After Gadamer’s Truth and Method. (Ed. Jeff Malpas, Santiago Zabala). Illinois: Northwestern University Press. 147-160.
• Rockmore, T. (2017). Is Kant a Confused Pragmatist?. Pragmatism and Objectivity. (Ed. Sami Pihlström) Abingdon: Routledge. 98-112.
• Romer, I. (2016). Method. The Blackwell Companion to Hermeneutics. (Ed. Niall Keane, Chris Lawn). Malden: Wiley Blackwell. 86-95.
• Rorty, R. (1994). Consequences of Pragmatism. Minneapolis: University of Minnesota Press.
• Rorty, R. (2002). Dayanışma Olarak Bilim. Retorik Hermeneutik ve Sosyal Bilimler: İnsan Bilimlerinde Retoriğe Dönüş. Çev. ve Der. Hüsamettin Arslan. İstanbul: Paradigma Yayıncılık. 39-57.
• Rorty, R. (2006). Felsefe ve Doğanın Aynası. Çev. Funda Günsoy Kaya, İstanbul: Paradigma Yayıncılık.
• Rorty, R. (2008). Pragmatistin Yolculuğu. Çeviren: Kemal Atakay. Yorum ve Aşırı Yorum. (Haz. Umberto Eco). İstanbul: Can Yayınları: 107-128.
• Vessey, D. (2016). Hermeneutics and Pragmatism. The Blackwell Companion to Hermeneutics, (Ed. Niall Keane, Chris Lawn) Malden: Wiley Blackwell. 34-44.