WEBER BÜROKRASİ KURAMI VE İNSAN KAYNAKLARI YÖNETİMİ ÜZERİNE KAVRAMSAL BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Sayı: 39, 364 - 394, 30.12.2021

Funda Civek Esra Özkahveci

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1008866

Öz

“İnsan” geçmişten günümüze doğru düşünüldüğünde hep odak noktası olarak görülmektedir. Fakat bu durum önem derecesine göre farklılaşmaktadır. Bu noktada insan kaynakları yönetimi ve Weberyan Bürokrasi Kuramı benzerlik göstermekte olup, her ikisi de “insan” olgusunu merkeze oturtmuştur. Özellikle hem insan kaynakları yönetiminde hem de Weberyan Bürokrasi de verimlilik önem taşımaktadır. Verimlilik çatısı altında insan kaynakları yönetimi ilkeleri içerisinde Weberyan Bürokrasi Kuramı ile ortak kümelerde birleşim sağlanmaktadır. İKY’nin belirgin olan ilkelerinden özellikle liyakat veya yeterlilik ilkesi örnek olarak gösterilebilir. Klasik yönetim anlayışı içinde yer alan “bürokrasi kuramı” 1900’lü yılların başında Max Weber tarafından geliştirilmiştir. Max Weber’in örgüt kültürü ile ilgili çalışmalara katkısı bürokrasi kavramıyla olmuştur. Bürokrasi kavramı Weber’den sonra birçok yazar ve bilim adamı tarafından ele alınarak ayrıntılı bir biçimde incelenmiş ve geliştirilmiştir. Weber ortaya koyduğu ilkeler ile ideal örgüt yapısının oluşturulabileceğini savunmuştur. Bu doğrultuda çalışmanın amacı, Weber’in Klasik Dönem’in temelini oluşturan Bürokrasi Kuramı‘nın ve İKY’nin kavramsal çerçevesi incelenerek bugüne neler yansıttığı ortaya koymaktır. Çalışmanın sonucunda ise, ilgili çalışmalar ışığında ulusal ve uluslararası literatür kapsamlı bir şekilde incelenerek, İKY çerçevesinde Weber Bürokrasi Kuramı’na ulusal literatürde teorik bir ayna tutulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Max Weber, bürokrasi kuramı, insan kaynakları yönetimi, klasik yönetim anlayışı.

A CONCEPTUAL EVALUATION ON WEBER BUREAUCRACY THEORY AND HUMAN RESOURCES MANAGEMENT

Öz

“Human” is always seen as the focal point when considered from the past to the present. However, this situation differs according to the degree of importance. At this point, human resources management and Weberian Bureaucracy Theory show similarities, and both put the "human" phenomenon in the center. Efficiency is especially important in both human resources management and Weberian Bureaucracy. Within the framework of efficiency, within the principles of human resources management, Weberian Bureaucracy Theory is combined in common clusters. Among the prominent principles of HRM, especially the principle of merit or competence can be given as an examples. The "bureaucracy theory", which is included in the classical management approach, was developed by Max Weber in the early 1900s. Max Weber's contribution to the studies on organizational culture has been with the concept of bureaucracy. The concept of bureaucracy has been studied and developed in detail by many writers and scientists after Weber. Weber argued that the ideal organizational structure could be created with the principles she put forward. In this direction, the aim of the study is to examine the conceptual framework of Weber's Theory of Bureaucracy and HRM, which forms the basis of the Classical Period, and to reveal what it reflects today. 

Anahtar Kelimeler

Max Weber, bureaucracy theory, human resources management, classical management approach.

Kaynakça

• “Bürokrasi”, TDK Güncel Türkçe Sözlük, www.tdk.gov.tr. Erişim tarihi: 18.05.2018.
• Ataman, G. (2009). İşletme yönetimi: temel kavramlar, yeni yaklaşımlar. Türkmen Kitabevi.
• Aydın, A. H. (2007). Yönetim bilimi. Seçkin Yayınları.
• Baransel, A. (1979). Çağdaş yönetim düşüncesinin evrimi. İstanbul Üniversitesi.
• Boatca, M. (2013). “From The Standpoint Of Germanism: A Postcolonial Critique Of Weber's Theory Of Race And Ethnicity”. In Postcolonial Sociology. Emerald Group Publishing Limited.
• Çalışkan, A. ve Eğmir, R. (2020). “Max Weber ve Niskanen’in Bürokrasi Yaklaşımlarının Türk Bürokrasi Yapısı Bağlamında Değerlendirilmesi”. Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20(4), 853-877.
• Çamur, Ö. (2020). "Kamu Yönetiminde Liyakatin Önemi: Adalet Temelinde Bir Değerlendirme". Gaziantep University Journal of Social Sciences, 19(2), 459-474.
• Çevikbaş, R. (2014). “Bürokrasi Kuramı ve Yönetsel İşlevi”. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3(2).
• Demirezen, İ. (2017). “Max Weber, Kapitalizm ve İslam”. Hitit Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10 (1), 1-13.
• Dinçer, Ö. ve Fidan, Y. (2015). İşletme yönetimine giriş. İstanbul: Alfa.
• Dursun, D. (2012). “Bürokrasi Teorisi ve Yönetim”. Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, (37-38), 133-149.
• Efil, İ. (2015). Yönetim biliminin doğuşu, tarihsel gelişimi ve yönetim sürecine genel bakış. Bursa: Dora Yayınları.
• Ergün, H. (2018). “Max Weber'in Karşılaştırmalı-Tarihsel Sosyolojisi”. Sosyal ve Kültürel Araştırmalar Dergisi, 4(8), 129-134.
• Erol, İ. (2021). "Türkiye’de Okul Yöneticilerinin Belirlenmesinde “Liyakat İlkesi”". Eğitim Yönetimi ve Politikaları Dergisi, 2(1), 54-64.
• Eryılmaz, B. (1993). Bürokrasi. İzmir: Anadolu Matbaacılık.
• Eryılmaz, B. (2017). Bürokrasi ve siyaset. İstanbul: Alfa Yayıncılık.
• Eşki, H. (2010). “Bugünü Anlamak için Max Weber’i Yeniden Okumak”. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 187-198.
• Geist, J. R. (2002). Predictors Of Faculty Trust In Elementary Schools: Enabling Bureaucracy, Teacher Professionalism, And Academic Emphasis. Doctoral dissertation, The Ohio State University.
• Gök, R. (2019). “Liyakat Esaslı Yönetici Yetiştirme, Atama ve Değerlendirmme Sistemi Değişkenlerinin Chaid Analizi ile Sınıflandırılması”. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8(3), 988-1005.
• Guldan, E. A. (2004). Enabling bureaucracy, faculty trust, and collective efficacy in selected catholic elementary schools. St. John’s University (New York), School of Education and Human Services.
• Gülmez, M. (1975). “Weber ve İdeal Tip Bürokrasi Anlayışı”. Amme İdaresi Dergisi, 8(1), 47-73.
• Hançerli, S. (2014).Türk Silahlı Kuvvetlerinin Bürokratik Yapısının Weberyan Bürokrasi Kuramı Çerçevesinde Analizi: Türk Hava Kuvvetleri Örneği. Yüksek lisans tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kütahya.
• İzci, F. ve Yıldız, M. (2017). "Türkiye’de Kamu Personel Yönetiminden İnsan Kaynakları Yönetimine Geçiş: Temel Sorunlar Ve Çözüm Önerileri". Al Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(3), 397-412.
• Karatepe, S. ve Kurnaz, S. (2019). "Kamu Yönetiminde Liyakat İlkesi: İngiltere Örneği Üzerinden Türkiye İçin Bir Değerlendirme". Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 33(46), 77-104.
• Keser, A. (2002), “Değişen Yönleriyle Personel Yönetimi: İnsan Kaynakları Yönetimi”, İş, Güç Endüstri İlişkileri ve İnsan Kaynakları Dergisi, 4(1).
• Koçel, T. (1995). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Koçel, T. (2018). İşletme yöneticiliği. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Kotnis, B. (2004). Enabling bureaucracies in education: A casestudy of formalization in an urban district and schools. State University of New York at Buffalo.
• Küçük, O. (2015). İşletme bilgisi ve yönetimi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Leblebici, D. N. (2008). “Yönetim Bilimi Açısından Klasik Dönemi Hatırlamaya İlişkin Bir Çalışma”. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 99-118.
• Oakley, A. (1997). “Human Agents and Rationality in Max Weber’s Social Economics”. International Journal of Social Economics.
• Ok, A. Ş. (2017). “Max Weber’de Otorite ve Meşruiyet Tipolojisi”. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 4(8), 42-54.
• Özer, M. A. (2013). “Weber’in Bürokrasisi Karşısında Yönetimde Yeniden Yapılandırma Arayışları”. Global Journal of Economicsand Business Studies, 2(4), 43-57.
• Özer, N. (2010). İlköğretim Okullarının Örgütsel Diriklik, Bürokratiklik ve Örgüt Normları Açısından Analizi. Yayımlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Samier, E. (2002). “Managerial Rationalisation and the Ethical Disenchantment of Education: A Weberian Perspective on Moral Theory in Modern Educational Organisations”. Journal of Educational Administration.
• Şahin, A. (1998). Bürokrasi Kuramı ve Türk Bürokrasisi. Doctoral dissertation, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Şahin, B. (2016). "Kamu Personel Sisteminde İşe Girme Ve Yükselmede Çağdaş Liyakat Kavramları". Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 25(1), 231-242.
• Şengül, F. N. (2017). “Max Weber ve İslam”. Journal of Analytic Divinity, 1(1), 83-100.
• Tengilimoğlu, D., Bektaş, M. ve Atilla, E. A. (2013). İşletme yönetimi. İstanbul: Seçkin Yayıncılık.
• Uçman, H. (2014). Türkiye’de bürokrasi ve siyaset. Ankara: Bizim Büro Matbaacılık.
• URL1: Şeker, Ş. E., “MaxWeber ve Bürokrasi”, 07.06.2018 http://mis.sadievrenseker.com/2014/09/max-weber-ve-burokrasi/, adresinden alınmıştır.
• Watts, D. M. (2009). Enabling School Structure, Mindfulness, And Teacher Empowerment: Test Of A Theory. The University of Alabama.
• Weber, M. (2017). Bürokrasi ve otorite. (Çev. H. B. Akın ve M. A. Arıcıoğlu), Ankara: Adres yayınları.
• Yavuz, S. (2012). “Max Weber’in İslam Sosyolojisine Bir Eleştiri”. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 11(22), 281-288.
• Yılmaz, F. ve Çakıcı, A. (2021). "Kamu Çalışanlarının Liyakat Sistemi Algısı". MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 375-386.
• Yılmaz, N., Doğan, K. C. ve İnankul, H. (2013). “Tek Parti İktidarı Döneminde (1923-1946) Bürokrasi Ve Siyaset İlişkisinin Weberyan Değerlendirmesi”. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 27(3).