EPİSTEMOLOJİK İNANCIN ELEŞTİREL DÜŞÜNME EĞİLİMİ VE AKADEMİK ÖZYETERLİK İLE İLİŞKİSİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2021, Sayı: 39, 91 - 125, 30.12.2021

Sıddıka Nur Kandemir Eray Eğmir

https://doi.org/10.14520/adyusbd.932914

Öz

Bu araştırmada ortaokul öğrencilerinin epistemolojik inançları ile eleştirel düşünme eğilimleri ve akademik özyeterlikleri arasındaki yapısal ilişkileri incelemek amaçlanmıştır. Araştırma ilişkisel araştırma modeli ile yürütülmüş ve verilerin analizinde yapısal eşitlik modellemesi kullanılmıştır. Araştırmada veriler Afyonkarahisar ilinde öğrenim gören 678 adet ortaokul öğrencisinden elde edilmiştir. Araştırmada veri toplama aracı olarak, Epistemolojik İnanç Ölçeği, Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeği ve Akademik Öz-Yeterlik Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonuçları epistemolojik inançların akademik öz-yeterlikleri anlamlı şekilde yordadığını, eleştirel düşünme eğiliminin bu ilişkide tam aracılık etkisine sahip olduğunu ve etkinin anlamlı olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Epistemolojik inanç, Epistemolojik inanç, eleştirel düşünme eğilimi, akademik özyeterlik

ANALYSIS OF THE RELATIONSHIP OF EPISTEMOLOGICAL BELIEF WITH CRITICAL THINKING DISPOSITION AND ACADEMIC SELF-EFFICIENCY

Öz

The aim of this study is to examine the structural relationships between secondary school students' epistemological beliefs, their critical thinking dispositions and their academic self-efficacy. The research was conducted according to the correlational research method, and structural equation modeling was used in the analysis of the data. The data of the study were obtained from 678 secondary school students studying in Afyonkarahisar. Epistemological Belief Scale, Critical Thinking Disposition Scale and Academic Self-Efficacy Scale were used as data collection tools in the study. The results of the study show that epistemological beliefs significantly predict academic self-efficacy, critical thinking disposition has a full mediating effect on this relationship, and this effect is significant.

Anahtar Kelimeler

Epistemological belief, critical thinking disposition, academic self-efficacy.

Kaynakça

• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel Düşünme Becerilerini Temel Alan Fen Bilgisi Öğretiminin Öğrenme Ürünlerine Etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aldan Karademir, Ç. (2013). Öğretmen Adaylarının Sorgulama Ve Eleştirel Düşünme Becerilerinin Öğretmen Öz Yeterlik Düzeyine Etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın.
• Alemdağ, C. (2015). Beden Eğitimi Öğretmeni Adaylarının Epistemolojik İnançları, Akademik Öz-Yeterlikleri ve Öğrenme Yaklaşımları. Yayınlanmamış doktora tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzon.
• Alpaslan, M. M. ve Ulubey, O. (2016). “Öz-Yeterlik İle Epistemolojik İnançlar İlişkisinin Cinsiyet Açısından İncelenmesi”. (Ed: Ö. Demirel, M. Demirel, E. Yağcı ve N. Yazçayır), 4. Uluslararası Eğitim Programları Ve Öğretim Kongresi Tam Metin Kitabı, ss. 11-18. Ankara: Pegem Akademi.
• Arslan, A. (2018). “Ortaokul Öğrencilerinin Yazma Kaygıları ve Akademik Özyeterlilik İnançlarının Çeşitli Değişkenler Açısından İncelenmesi.” Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3): 1286-1312.
• Arslan, T. (2016). Okul Öncesi Öğretmenlerinin Öz Yeterlik İnançları İle Eleştirel Düşünme Becerileri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Çanakkale.
• Aşut, N, Köksal, M. (2015). “Üstün zekâlı öğrencilerin epistemolojik inançlarının fen öğrenmeye yönelik motivasyon düzeyi ve başarıyla ilişkisi.” Düzce Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2: 22-44.
• Aypay, A. (2011). “Epistemolojik İnançlar Ölçeğinin Türkiye Uyarlaması ve Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançlarının İncelenmesi.” Eskişehir Osmangazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 12(1): 1-15.
• Bandura, A. (1994). (Ed: Self-Efficacy. In V. S. Ramachaudran), Encyclopedia Of Human Behavior (Vol. 4, Pp. 71-81). New York: Academic Press. (Ed: Reprinted İn H. Friedman).
• Bandura, A. (1977). “Self-Efficacy: Toward A Unifying Theory Of Behavioral Change.” Psychological. 84, 191-215. http://Citeseerx.İst.Psu.Edu/Viewdoc/Download?Doi=10.1.1.315.4567&Rep=Rep1&Type=Pdf
• Başbay, M. (2013). “Epistemolojik İnancın Eleştirel Düşünme ve Üstbiliş İle İlişkisinin Yapısal Eşitlik Modeli İle İncelenmesi.” Eğitim ve Bilim, 38(169): 249-262.
• Biricik, Y. S. (2015). Beden Eğitimi ve Spor Bölümlerinde Öğrenim Gören Öğrencilerin Akademik Öz Yeterliklerinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• Büyüköztük, Ş. (2017). Sosyal Bilimler İçin Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., ve Demirel, F. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. (15. baskı). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Cano, F. ve Cardelle-Elawar, M. (2004). “An Integrated Analysis Of Secondary School Students’ Conceptions and Beliefs About Learning.” European Journal of Psychology of Education, 19(2): 167-187.
• Cevizci, A.(2003). Felsefe Ansiklopedisi. İstanbul: Etik Yayınları.
• Chan, K.W. ve Elliott, R.G. (2004). “Relational Analysis Of Personal Epistemology And Conceptions About Teaching and Learning.” Teaching and Teacher Education, 20(8): 817– 831.
• Coşar, M. (2013). Problem Temelli Öğrenme Ortamında Bilgisayar Programlama Çalışmalarının Akademik Başarı, Eleştirel Düşünme Eğilimi ve Bilgisayara Yönelik Tutuma Etkileri. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Çiçek, O. (2018). Beden Eğitimi Ve Spor Öğretmenliği Bölümünde Öğrenim Gören Öğretmen Adaylarının Yansıtıcı Düşünme Eğilimleri İle Öğretmen Öz-Yeterlikleri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Demirel, İ. (2007). Epistemolojik Açıdan Dünya Sistemleri Analizi. Yayınlanmamış doktora tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Deryakulu, D. (2004). Epistemolojik İnançlar Eğitimde Bireysel Farklılıklar (Ed: Y. Kuzgun ve D. Deryakulu ), Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Deryakulu, D. ve Büyüköztürk, Ş. (2005). “Epistemolojik İnanç Ölçeği’nin Faktör Yapısının Yeniden İncelenmesi: Cinsiyet ve Öğrenim Görülen Program Türüne Göre Epistemolojik İnançların Karşılaştırılması.” Eurasian Journal of Educational Research, 18: 57-70.
• Doğanay, A. (2000). Yaratıcı Öğrenme. Ankara: Eğitim-Sen Yayınları.
• Eggen, P. ve Kauchak, D. (2001). Educational Psychology: Windows On Classrooms. Upper Saddle River, New Jersey, USA.
• Ekici, G. (2012). “Akademik Öz-Yeterlilik Ölçeği: Türkçeye Uyarlama, Geçerlilik ve Güvenirlik Çalışması.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 43: 174-185.
• Ekinci, N. (2008). Üniversite öğrencilerinin öğrenme yaklaşımlarının belirlenmesi ve öğretme-öğrenme süreci değişkenleri ile ilişkileri. Yayınlanmamış doktora tezi, Ankara: HÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Elçi, A.C. Tuncel, F. Demirogları, B. Akman, P. Elçi, R.M. ve Kutlu, M.O. (2020). “Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri.” Turkish Studies-Educational Sciences.
• Ennis, R. H. (1991). Goals For A Critical Thinking Curriculum (Ed: In A Costa). Developing Minds, (Vol.1). Alexandria: Virginia. ASCD.
• Erol, M. (2013). Türkiye’de Öğrenim Gören Yabancı Uyruklu Üniversite Öğrencilerinin Kişisel Epistemolojileri İle Öz Değerlendirme ve Öz Yeterlik Algılarının İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Ertaş Kılıç, H. ve Şen, A.İ.(2014). “UF/EMI Eleştirel Düşünme Eğilimi Ölçeğini Türkçe’ye Uyarlama Çalışması.” Eğitim ve Bilim. 39(176): 1-12.
• Gülev, D. (2015). Biyoloji Öğretmen Adaylarının Öğretmen Öz Yeterlik İnançları, Akademik Öz Yeterlik İnançları, Öğrenme Stratejileri ve Epistemolojik İnanç Düzeyleri Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Gümüştekin Ertugay, T. (2019). Okul Öncesi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançları İle Matematik Öğretimi ve Öğrenimine Yönelik İnançları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Güngör, B. N. (2016). Beden Eğitimi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançları İle Liderlik Özellikleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Hofer, B. (2001). “Personal Epistemology Research: Implications For Learning and Teaching.” Educational Psychology Review, 13(4): 353-383.
• Izgar, H. ve Dilmaç, B. (2008). “Yönetici Adayı Öğretmenlerin Özyeterlik Algıları Ve Epistemolojik İnançlarının İncelenmesi.” Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi.
• Jehng, J. J., Johnson, S. D. ve Anderson, R. C. (1993). “Schooling and Students’ Epistemological Beliefs About Learning.” Contemporary Educational Psychology, 18: 23-35.
• Kaleli, F. (2016). Özyeterlilik İle Akademik Başarıya Güdülenme Arasındaki İlişki Ortaokul Öğrencileri Örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Nişantaşı Üniversitesi, İstanbul.
• Kanadlı, S. ve Akbaş, A. (2018). “Fen Bilimleri öğretmen adaylarının mesleki öz yeterlik ve epistemolojik inançlarının incelenmesi.” JRES, 5(1): 33-49.
• Kaplan, A. Ö. (2006). Fen Bilgisi Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançlarının Okul Deneyimi ve Öğretmenlik Uygulamasındaki Yansımaları: Durum Çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Karabekez, V. (2021). Sınıf Öğretmenlerinin 21. Yüzyıl Öğreten Becerileri İle Eleştirel Düşünme Becerileri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.
• Karaoğlan Yılmaz, F.G. Yılmaz, R. Üstün A.B. ve Keser H. (2019) “Üstbilişsel Düşünme Becerilerinin Eleştirel Düşünme Becerileri ve Akademik Öz-Yeterlik ile İlişkisinin Yapısal Eşitlik Modellemesi ile İncelenmesi.” Journal of Theoretical Educational Science, 12(4): 1239-1256.
• Keskin, N. Öncü, E. ve S. Küçük Kılıç (2016). “Ortaokul Öğrencilerinin Beden Eğitimi Dersine Yönelik Tutum Ve Öz-Yeterlikleri.” Ankara Üniversitesi Spor Bil. Fak. Dergisi, 14(1): 93-107.
• Koç, C. ve Arslan, A.(2017). “Ortaokul Öğrencilerinin Akademik Öz Yeterlik Algıları ve Okuma Stratejileri Bilişüstü Farkındalıkları.” YYÜ Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1): 745-778.
• Koçoğlu, A. ve Kanadlı, S. (2019). “Ortaokul Öğrencilerinin Algıladığı Özerklik Desteği, Eleştirel Düşünme Eğilimleri ve Problem Çözme Becerileri Arasındaki İlişkisinin İncelenmesi.” Trakya Eğitim Dergisi, 9(1): 61-77.
• Koyunlu Ünlü, Z. ve Dökme, İ. (2017). “Science Teacher Candidates' Epistemological Beliefs and Critical Thinking Disposition.” Eurasian Journal of Educational Research, 72: 203-220.
• Köksal, N. ve Çöğmen, S. (2018). “Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Ve İletişim Becerileri.” Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44: 278-296.
• Kural, V. (2018). Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Bölümü Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri İle Akademik Öz-Yeterliklerinin Bazı Değişkenlere Göre İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bartın Üniversitesi, Bartın.
• Mertens, D. M. (2015). Research and evaluation in education and psychology (4. Baskı). Los Angeles: Sage Pub.
• Morgan, G.A., Leech, N.L., Gloeckner, G.W., ve Barret, K.C. (2004). SPSS for Introductory Statistics: Use ans Interpretation. (Second Edition). London: Lawrence Erlbaum Associates.
• Nosich, G. M. (2012). Eleştirel Düşünme ve Disiplinlerarası Eleştirel Düşünme Rehberi. (B. Aybek, Çev.), Ankara: Anı Yayıncılık.
• Oğuz, A. ve Kutlu Kalender, M.D. (2018). “Ortaokul Öğrencilerinin Üst Bilişsel Farkındalıkları İle Öz Yeterlik Algıları Arasındaki İlişki.” Eğitimde Kuram ve Uygulama, 14(2): 170-186.
• Oğuz, A. ve Sarıçam, H. (2015). “Bilimsel Epistemolojik İnançlar İle Eleştirel Düşünme Yönelimleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi.” Felsefe, Eğitim ve Bilim Tarihi Sempozyumu. Bildiri No: 891.
• Önal, İ. (2020). Eleştirel Düşünme Becerilerine Yönelik Bir Program Geliştirme Çalışması. Yayınlanmamış doktora tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi, İstanbul.
• Özbay, H. E. (2016). Ortaokul Öğrencilerinin Akademik Başarılarının Bilimsel Epistemolojik İnançlar ve Zihinsel Risk Alma Davranışları İle İlişkisinin İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Özkatar Kaya, E. (2018). Beden Eğitimi Öğretmeni Adaylarının Epistemolojik İnançları, Akademik Öz-Düzenleme ve Öz-Yeterlilik Düzeyleri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Erciyes Üniversitesi, Kayseri.
• Öztürk G. (2009). Investigatıng Pre‐Service Teacher’s Environmental Literacy Through Their Epistemologıcal Beliefs. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Orta Doğu Teknik Üniversitesi, Ankara.
• Paul, R. ve Elder, L. (2013). Kritik Düşünce (E. Aslan ve G. Sart, Çev.), Ankara: Nobel Yayınları.
• Seçkin Kapucu, M. ve Bıyık, A. (2019). “Ortaokul Öğrencilerinin Araştırma-Sorgulamaya Yönelik Öz Yeterlik Algılarının Yordanmasında Epistemolojik İnançların Rolü.” Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. Advance online publication.
• Şahinel, S. (2002). Eleştirel Düşünme, (1. Baskı). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Şıvgın, C. (2019). Lise Öğrencilerinin Epistemolojik İnançları, Eleştirel Düşünme Becerileri Ve Bilimsel Süreç Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Şimşek, F. C. (2020). Ortaokul 7. Sınıf Öğrencilerinin Bilimsel Epistemolojik İnançları İle Astronomiye Yönelik Tutumları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi, Mersin .
• Tavşancıl, E. (2006). Tutumların Ölçülmesi ve SPSS İle Veri Analizi, (3. Basım). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• TDK (2019). https://kelimeler.gen.tr/epistemoloji-nedir-ne-demek-110922 (Erişim Tarihi: 23.12.2019) Tezci, E. ve Uysal, A. (2004). “Eğitim Teknolojisinin Gelişmesine Epistemolojik Yaklaşımların Etkisi.” The Turkish Online Journal of Educational Technology, (3)2. 158-164.
• Tunçer, E. (2020). Ortaokul Matematik Öğretmenlerinin Eleştirel Düşünme Eğilim Ve Uygulama Algıları Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Düzce Üniversitesi, Düzce
• Usta, İ. (2019). Sınıf Öğretmenlerinin Epistemolojik İnançları ve Öğretme- Öğrenme Anlayışlarının İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Burdur Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Burdur.
• Uysal, İ. ve Kösemen, S. (2013). “Pedagojik Formasyon Programı Öğrencilerinin Genel Öz Yeterlik ve Epistomolojik İnançlarının Karşılaştırmalı İncelemesi.” 22. Ulusal Eğitim Bilimleri Kurultayı.
• Yalçın, F. (2019). İngilizce Öğretmen Adaylarının Epistemolojik İnançları, Eğitim Programı Tasarım Tercihleri Ve Öğretim Stilleri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Yavuz, M.M. (2019). Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Düzeyleri İle Sosyal Bilgiler Dersindeki Akademik Başarıları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ağrı İbrahim Çeçen Üniversitesi, Ağrı.
• Yıldırım Döner, S. (2020). Ortaokul Öğrencilerinin Eleştirel Düşünme Eğilimleri İle Okuma Becerileri Arasındaki İlişki. Yayınlanmamış Yüksek lisans tezi, Fırat Üniversitesi, Elazığ.