GELENEKSEL/ALTERNATİF TIP UYGULAMALARINA YENİ YAKLAŞIM OLARAK BESLENME VE YEMEK KÜLTÜRÜ ŞALPAZARI ÖRNEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 39, 295 - 329, 30.12.2021

Erkan Dikici Ayşenur Sağlam

https://doi.org/10.14520/adyusbd.990021

Cited By: 1

Öz

20. yüzyılda hastalıkların tedavisi ve iyileştirilmesi konusunda modern tıp uygulamalarına oldukça fazla önem verilmiştir. Her ne kadar sağlık alanında bilimsel ve teknolojik gelişmeler ışığında birçok yenilik gerçekleşse de, geleneksel/alternatif tıp uygulamalarından vezgeçil(e)memiştir. Herhangi bir bilimsel temeli olmayan, kanıta dayanmayan ve gündelik yaşam pratiklerinin bir yansıması olan geleneksel/alternatif tıp uygulamaları, daha çok kırsal kesimlerde yaşatıldığı düşünülmüş ve bu uygulamalar ile hastalıkların iyileştirilmesi hedeflenmiştir. “Ev tedavisi” olarak da tanımlanan geleneksel/alternatif tıp uygulamalarının birçok farklı türü olduğu bilinmektedir. Bitkisel karışımlarla tedavi, müzik terapisi, sürüngenlerle tedavi, hipnoz, akupunktur gibi en çok bilinen bazı örnekler, geleneksel/alternatif tıp uygulamaları içerisinde yer almaktadır. Bu çalışmanın konusu, geleneksel/alternatif tıp uygulamalarına yeni bir bakış açısı getirecek olan beslenme ve yemek kültürüdür. Sağlıklı yaşam ve beslenme açısından bakıldığında, beslenme ve yemek kültürünün sahip olduğu önem ve değer ortaya çıkmaktadır. Bu bağlamdan hareketle çalışma, “beslenme ve yemek yeme eyleminin biyolojik bir eylem olmanın ötesinde, sosyolojik bir eylem olması” ve “geleneksel/alternatif tıp uygulamalarından birisinin beslenme ve yemek kültürü olduğu” varsayımları üzerine kurulmuştur. Bu varsayımı desteklemek amacıyla nitel araştırma yaklaşımlarından yüz yüze görüşme yöntemine başvurulmuştur. Böylelikle çalışmada, 2020 yılı Ağustos ayında (Trabzon) Şalpazarı’nda yaşayan Çepnilerle yapılan yüz yüze görüşmelerden elde edilen verilen ışığında, beslenme ve yemek kültürünün geleneksel/alternatif tıp uygulamalarından birisi olduğu yönündeki varsayımı, mutfak ve yemek kültüründen verilecek örneklerle ortaya koymak amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sağlık, Geleneksel/Alternatif Tıp, Beslenme, Yemek, Mutfak Kültürü, Şalpazarı, Çepniler

NUTRITION AND FOOD CULTURE AS A NEW APPROACH TO TRADITIONAL / ALTERNATIVE MEDICINE PRACTICES: THE CASE OF ŞALPAZARI

Öz

In the 20th century, a great number of emphasis was put on modern medical practices with the aim of treating and curing diseases. The subject of this study is nutrition and food culture, which will create a new perspective to traditional/alternative medicine practices. In this context, the study is constructed upon the assumptions that ''the act of nutrition and eating is a sociological act rather than a biological act'' and ''one of the traditional/alternative medicine practices is nutrition and food culture''. In order to advocate this assumption, face-to-face interview method, which is one of the qualitative research approaches, is used. Thus, in the study, it is aimed, with examples from cuisine and food culture, to expose the assumption that nutrition and food culture is one of the traditional/alternative medicine practices in accordance with face-to-face interviews carried out with the Chepnis living in Şalpazarı (Trabzon) in September 2020.

Anahtar Kelimeler

Traditional/Alternative Medicine, Nutrition, Food, Culinary Culture, Şalpazarı.

Kaynakça

• ADAK, N. (2002). Sağlık Sosyolojisi, Kadın ve Kentleşme. İstanbul: Birey Yayıncılık.
• ADAK, N. (2020). Tüketim Kültüründe Beslenme: Sağlıklı/Sağlıksız Yiyecekler. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40(1), 197-218.
• BENNET, W. J. (1943). Food and Social Status In A Rural Society. American Sociological Review, 8(5), 561-569.
• BEŞİRLİ, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Milli Folklor Dergisi, 87, 159-169.
• BEŞİRLİ, H. (2011). Türk Kültüründe Güç, İktidar, İtaat ve Sadakatin Yemek Sembolizmi Esasında Değerlendirilmesi. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, 58, 139-152.
• BEŞİRLİ, H. (2017). Yemek Sosyolojisi: Yiyeceklere ve Mutfağa Sosyolojik Bakış. Ankara: Phoenix Yayınevi.
• BÜYÜKTUNCER, Z. ve YÜCESAN, S. (2009). Türk Mutfağının Beslenme ve Sağlık Açısından Değerlendirilmesi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 37(1-2), 93-100.
• CİRHİNLİOĞLU, Z. (2010). Sağlık Sosyolojisi. Ankara: Nobel Yayınları.
• DOST, E. (2018). Kültürel Değişim Bağlamında Trabzon-Şalpazarı Çepni Mutfağı. Studies of The Ottoman Domain, 8(14), 158-178.
• ERGEN, M. (2009). Organik Beslenme ve Gıda Terörü. İstanbul: Günizi Yayıncılık.
• FIEDLHOUSE, P. (1996). Food and Nutrition, Customs and Culture. London: Chapman&Hall.
• GIDDENS, A. (2012). Sosyoloji, (Haz. Cemal Güzel). İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• KARAKUŞ UMAR, E. (2019). Sağlığın Değişen Anlamı: Beslenme Üzerinden Bir İnceleme. Ankara: Gece Kitaplığı.
• KAVAS, A. (2000). Sağlıklı Yaşam İçin Doğru Beslenme. İstanbul: Literatür Yayınları.
• KIZILÇELİK, S. (1996). Türkiye’nin Sağlık Sistemi: Bir Medikal Sosyoloji Denemesi, İzmir: Saray Kitabevleri.
• KOCATEPE, D. ve TIRIL, A. (2015). Sağlıklı Beslenme ve Geleneksel Gıdalar. Journal of Toruism and Gastronomy Studies, 3(1), 55-63.
• PASİNİ, W. (2011). Aşk ve Yemek. İstanbul: İletişim Yayınları.
• SAĞIR, A. (2012). Bir Yemek Sosyolojisi Denemesi Örneği Olarak Tokat Mutfağı. Turkish Studies, 7(4), 2675-2695.
• SAĞIR, A. (2016). Ölüm Sosyolojisi Bağlamında Yemek, Cenaze ve Ölümün Sofra Pratikleri Üzerine. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 20(1), 271-298.
• SAĞIR, A. (2020). Yeni Bir Yaklaşım Önerisi: Katmanlaşma Teorisi Bağlamında Yemeğin Sosyolojik İzdüşümleri (Karabük Örneği). İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 40(1), 309-338.
• SEZGİN, D. (2011). Tıbbileştiren Yaşam Bireyselleştiren Sağlık. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• SEZGİN, D. (2014). Sağlık ve Hastalık Algısında Dönüşüm. Türkbilim, 2(14), 57-74.
• SOLMAZ, Y. ve DÜLGER ALTINER, D. (2018). Türk Mutfak Kültürü ve Beslenme Alışkanlıkları Üzerine Bir Değerlendirme. Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 1(3), 108-124.
• TALAS, M. (2005). Tarihi Süreçte Türk Beslenme Kültürü ve Mustafa Eröz’e Göre Türk Yemekleri. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 18, 273-283.
• TEZCAN, M. (1982). “Türklerde Yemek Yeme Alışkanlıkları ve Buna İlişkin Davranış Kalıpları”, Türk Mutfağı Sempozyumu, Ankara.
• TEZCAN, M. (2000). Türk Yemek Antropolojisi. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• TÜRKDOĞAN, O. (2006). Toplumsal Yapı ve Sağlık-Hastalık Sistemi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• TÜTÜNCÜ, S. (2017). Geleneksel, Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamalarına Genel Bir Bakış, Tıbbın Alternatifi Olmaz! Geleneksel Alternatif ve Tamamlayıcı Tıp Uygulamaları (11-53). Ankara: Türk Tabipler Birliği Yayınları.
• UZUNAĞAÇ, Ö. Selçuklu Anadolu’sunda Beslenme ve Yemek Kültürü. İstanbul: Kitabevi Yayınları.
• YILMAZ, C. (2003). Sağlıklı Beslenme ve Özellikleri. Ege Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 10, 65-78
• İlçemizin Tarihi Geçmişi. (2021, 1 Mayıs). Erişim adresi https://salpazari.bel.tr/salpazari-tarihi