DİJİTALLEŞME VE AİLENİN DÖNÜŞÜMÜ

Yıl 2025, Sayı: AİLE YILI ÖZEL SAYISI, 253 - 286, 30.10.2025

Emine Meliha Kurtdaş

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1741413

Öz

Geçmişten günümüzde bütün toplumlarda ve kültürlerde var olmuş olan aile, toplumun varlığını, devamlılığını ve işlevselliğini sağlayan en önemli kurumlardan biridir. Sahip olduğu biyolojik, ekonomik, kültürel, politik ve sosyal işlevleri ile de toplumun temeli olarak görülebilir. Aile bir kurum olarak her daim var olagelmiş olsa da yapısı ve işlevleri hem kültürden kültüre hem de tarihsel süreçte farklılıklar göstermektedir. Günümüzde de yaşanan bazı değişimler ailenin yapısında ve işlevlerinde bir dönüşüm yaratmaktadır. Bu değişimlerin en başında da dijitalleşme olgusu gelmektedir. Teknolojik gelişmelerle beraber yaşamanın daha fazla dijitalleşmesi toplumu oluşturan bütün unsurları etkilediği gibi aileyi de etkilemekte ve ailenin yapısında ve işlevlerinde bir dönüşüm yaratmaktadır. Aile kurumunun işlevi ve geleceği üzerinde önemli tartışmaların yapıldığı günümüzde ailenin korunması ve sürdürülmesi çok önem arz etmektedir. Dijitalleşmenin yaratmış olduğu bazı etkiler de (iletişimsizlik, sosyal ilişkilerde zayıflama, ailenin bazı işlevlerinin dijital cihazla devri vb.) aileyi tehdit edici niteliklere sahiptir. Bu problemlerden yola çıkan çalışmanın amacı, dijitalleşmenin aile üzerindeki etkilerini ele almak ve açıklamaktır. Dijitalleşmenin aile üzerindeki etkilerini kuramsal bağlamda ve sosyolojik bir perspektifte ele ele alıp açıklamaya çalışma, işlevselci bir bakış açısına sahiptir.

Anahtar Kelimeler

toplum , toplumsal kurum , aile , dijitalleşme

DIGITALIZATION AND THE TRANSFORMATION OF THE FAMILY

Öz

The family, which has existed in all societies and cultures from past to present, is one of the most important institutions that ensure the existence, continuity, and functionality of society. With its biological, economic, cultural, political, and social functions, it can be seen as the foundation of society. While the family has always existed as an institution, its structure and functions vary both across cultures and throughout history. Certain changes occurring today are transforming the structure and functions of the family. Chief among these changes is digitalization. The increasing digitalization of life, driven by technological advancements, affects all elements of society, including the family, transforming its structure and functions. In today's world, where significant debates are being held regarding the function and future of the family, protecting and preserving the family is of paramount importance. Some of the effects of digitalization (such as lack of communication, weakening of social relationships, the transfer of some family functions to digital devices, etc.) pose a threat to the family. The aim of this study, based on these problems, is to examine and explain the effects of digitalization on the family. This attempt to examine and explain the effects of digitalization on the family within a theoretical and sociological context takes a functionalist perspective.

Anahtar Kelimeler

society , social institution , family , digitalization

Kaynakça

• Ahmadi Shooli , Z., & Rahimi , L. . (2024). “Adolescent Family Dynamics and the Role of Social Media in Shaping Relationships”. Journal of Adolescent and Youth Psychological Studies (JAYPS), 5(12), 141-148. https://doi.org/10.61838/kman.jayps.5.12.16
• Akbağ, M., & Sayıner, B. (2021). “Dijital Teknolojinin Yansımaları: Ebeveyn Teknoferansı ve Sosyotelizmi”. Humanistic Perspective, 3(3), 753-778. https://doi.org/10.47793/hp.996220
• Arklan, Ü. & Rençber, H. (2020). Dijital Medya ve Dijital Toplum. Dijital Reklamcılık içinde. Ed. Derya Öcal ve Hıdır Polat. Ankara: Nobel.
• Baldassar, L., Nedelcu, M., Merla, L., & Wilding, R. (2016). "ICT‐Based Co‐Presence in Transnational Families and Communities: Challenging the Premise of Face‐to‐Face Proximity in Sustaining Relationships." Global Networks, 16(2), 133–144.
• Bottomore, T. B. (1984). Toplumbilim. Çev., Ünsal Oskay. İstanbul: Beta Basım Yayım.
• Bozkurt, A., Hamutoğlu, N. B., Kaban, A. L., Taşçı, G. & Aykul, M. (2021). “Dijital Bilgi Çağı: Dijital Toplum Dijital Dönüşüm Dijital Eğitim ve Dijital Yeterlilikler”. Açıköğretim Uygulamaları ve Araştırmaları Dergisi. 7 (2): 35-63.
• Brennen, S., ve Kreiss, D. (2014). Digitalization and Digitization. https://culturedigitally.org/2014/09/digitalization-and-digitization/
• Develi, H. (2017). Endüstri 4.0’dan Toplum 5.0’a. Dünya Gazetesi, 2 Kasım 2017. https://www.dunya.com/koseyazisi/endustri-40dan-toplum-50a/389146, (Erişim Tarihi: 04.07.2025).
• Dikeçligil, B. (1997). “Bir Analiz Modeli Denemesi ‘Sosyal Yapı ve ‘Toplumsal Yapı’. Yeni Türkiye. (3).
• Giddens, A. (2008). Sosyoloji. Yay. Haz. Cemal Güzel. İstanbul: Kırmızı Yayınları.
• Gökçe, B. (1991). Evlilik Kurumuna Sosyolojik Bir Yaklaşım. Aile Yazıları 4. Der. B. Dikeçligil ve A. Çiğdem. Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Kalaycıoğlu, S. (2012). Toplumsal Yapı: Toplumsal Kurumlar Gruplar ve Toplumsal Değişme. Dünden Bugüne Türkiye’nin Toplumsal Yapısı içinde. Ed. Mehmet Zencirkıran. Bursa: Dora Yayıncılık.
• Kurt Topraklı, C., & Mazman, İ. (2020). “İnternet Aracılığıyla Sosyalleşmeye Kuşaklar Arası Bakış”. Uluslararası Beşerî ve Sosyal Bilimler İnceleme Dergisi, 4(1), 38-49.
• Kyalo, J. (2024). “The Impact of Communication Technology on Family Dynamics”. Journal of Communication, 5 (3): 1 – 16.
• Livingstone, S. (2009). Children and the Internet: Great Expectations Challenging Realities. Polity Press.
• Livingstone, S. & Byrne, J. (2018). Parenting in the Digital Age. The Challenges of Parental Responsibility in Comparative Perspective. Cristina Ponte & Ana Jorge (eds.) Digital Parenting. The Challenges for Families in the Digital Age. Göteborg: Nordicom.
• Livingstone, S., & Blum-Ross, A. (2020). Parenting for a Digital Future: How Hopes and Fears about Technology Shape Children’s Lives. Oxford University Press.
• McDaniel, B. T., & Schramm, D. (2019). “Technoference strategies: Managing family screen time”. Families and Communities, November, 1-6.Erişim adresi: https://extension.usu.edu/relationships/files/techostrategies.pdf.
• Macionis, J. J. (2013). Sosyoloji. Çev. Ed. Vildan Akan. Ankara: Nobel.
• Marshall, G. (1999). Sosyoloji Sözlüğü. Çev. Osman Akınhay ve Derya Kömürcü. Ankara: Bilim Sanat.
• Moore, W.E. (1968). Social Change. International Encyclopedia of Social Sciences. Ed. D.L. Skill. Macmillan Co., Vol.14.
• Newman, D. M. (2013). Sosyoloji: Günlük Yaşamın Mimarisini Keşfetmek. Çev. Ali Arslan. İstanbul: Nobel Yayınları.
• Odabaşı, H.F., Tekgöz, N., Hafızoğlu R., & Aydın, S. (2024). Dijital Çağda Ailenin Dönüşümü: Yeni Nesil Bağlar ve Dinamikler. Enstitü Sosyal Yayınları: Araştırma Raporu No. 2.
• Özer, İ. (2003). Toplumsal Gelişme/Değişme. Sosyolojiye Giriş içinde. Ed. İhsan Sezal. İstanbul: Beta.
• Özkan, A., ve Hira, İ. (2017). “Dijital Medya ve Sosyalleşme: 6-12 Yaş Çocukların Sosyalleşmesine Dair Ebeveyn Görüşleri İstanbul Örneği”. Kesit Akademi Dergisi (9), 245-270.
• Prensky, M. (2001). "Digital Natives, Digital Immigrants." On the Horizon, 9(5), 1–6.
• Schafer, R. T. (2013). Sosyoloji. Çev. Ed. Simten Çoşar. Ankara: Palme Yayıncılık.
• Şentürk, Ü. (2008). “Aile Kurumuna Yönelik Güncel Riskler”. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 14(14), 7-32. https://doi.org/10.21560/spcd.65610
• Tolan, B. (1996). Toplum Bilimlerine Giriş. Ankara: Murat Yayıncılık.
• Turkle, S. (2011). Alone Together: Why We Expect More From Technology and Less From Each Other. Basic Books/Hachette Book Group.
• Wallace, R. A. ve Wolf A. (2012). Çağdaş Sosyoloji Kuramları Klasik Geleneğin Genişletilmesi. Çev. Leyla Elburuz ve M. Rami Ayas. Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Watson, A., Lupton, D. & Michael, M. (2021). “The COVID Digital Home Assemblage: Transforming The Home İnto A Work Space During The Crisis”. Convergence The International Journal of Research into New Media Technologies, 27(5), 1207–1221. doi:10.1177/13548565211030848