“Gri Boşanma” Olgusu Yaşlılıkta Evliliğin Dönüşümü

Yıl 2025, Sayı: AİLE YILI ÖZEL SAYISI, 324 - 354, 30.10.2025

F. Rana Kara

https://doi.org/10.14520/adyusbd.1751551

Öz

Son çeyrek asırda giderek artan boşanma oranları, evlilik kurumuna ilişkin geleneksel algıları değiştirirken aile kurumuna yönelik yeni kavramları da gündeme getirmektedir. Özellikle 50 yaş üzeri bireylerin boşanma eğilimlerinin günümüzde evliliğin yaşam boyu sürdürülebilirliğini tartışma konusu kılmaktadır. Bu anlamda “gri boşanma” olgusu 50 yaş üzeri yetişkin bireylerin boşanma eğilimlerini adlandırmak için literatüre kazandırılmış bir kavram olarak yer almaktadır. İnterdisipliner çalışma konusu olan gri boşanma olgusuna ilişkin yerel literatürde yeterli bir çalışmanın bulunmaması konuyu etraflıca ele almayı mümkün kılmamaktadır. Bununla birlikte gri boşanmanın Türkiye’deki boyutunu anlamak ve yorumlamak adına Türkiye İstatistik Kurumu verilerinden yararlanılarak 50 yaş üzeri bireylerin boşanma eğilimleri ele alınmış, 50 yaş üzeri bireylerin boşanma sonrası yaşam tercihleri ve aile ilişkilerine dair konulara değinilmiştir. Gri boşanma olgusu giderek görünürlük kazanmaya başlarken konuya ilişkin farklı çalışmalara ihtiyaç duyulduğu, demografik olarak yaşlanma eğilimli bir nüfusa sahip olması nedeni ile Türkiye’de gri boşanma yaşayan bireylere ilişkin çalışmalara ve sosyal politikalara ihtiyaç olduğu konularına değinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile , Boşanma , Kadın , Erkek , Yaşlı.

The "Gray Divorce" Phenomenon: The Transformation of Marriage in Old Age

Öz

While rising divorce rates over the last quarter century have shifted traditional perceptions of the institution of marriage, new issues concerning the family are also being raised. The sustainability of divorce, particularly after 50 years, is currently a matter of debate. In this context, the term "gray divorce" has entered the literature to describe divorce processes that last 50 years. The lack of sufficient local literature on divorce, an interdisciplinary subject, makes it impossible to address the issue in detail. Additionally, to understand and interpret the extent of gray divorce in Türkiye, we used data from the Turkish Statistical Institute to examine the divorce trends of individuals over the age of 50, and to examine issues related to post-divorce life choices and family relationships of individuals over the age of 50. As the phenomenon of gray divorce becomes increasingly visible, the need for diverse studies on the subject is highlighted. Türkiye's demographically aging population necessitates studies and social policies related to individuals experiencing gray divorce.

Anahtar Kelimeler

Family , Divorce , Woman , Man , Elderly.

Kaynakça

• Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı (2023). Yaşlanma vizyon belgesi, 2023. https://aile.gov.tr/media/135665/yaslanma_vizyon_belgesi_.pdf
• Amato, P. R. (2010). Research on Divorce: Continuing Trends and New Developments. Journal of Marriage and Family, 72, 650–666. doi.org/10.1111/j.1741-3737.2010.00723.x
• Amato, P. R., & Hohmann-Marriott, B. (2007). A Comparison of High and Low-Distress Marriages That End İn Divorce. Journal of Marriage and Family, 69(3), 621–638. doi.org/10.1111/j.1741-3737.2007.00396.x
• Arun, Ö., ve Karademir Arun, B. (2011). Türkiye’de Yaşlı Kadının En Büyük Sorunu: Dulluk. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(4), 1515-1527. dergipark.org.tr/tr/pub/jss/issue/24241/256989
• Ayan, S. F. (2017). İzmir’de Yaşayan 60 Yaş ve Üzeri Kadınlarda Eşten Ayrılık Sonrası Kendini Yeniden Oluşturma Süreci. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Bierman, A., Fazio, E. M., & Milkie, M. A. (2006). A Multifaceted Approach to The Mental Health Advantage of The Married: Assessing How Explanations Vary by Outcome Measure And Unmarried Group. Journal of Family Issues, 27(4), 554–582. doi.org/10.1177/0192513X05284
• Brown, S. L., & Lin, I.F. (2022). The Graying of Divorce: A Half Century of Change. J Gerontol B Psychol Sci Soc Sci, 77(9), 1710-1720. doi: 10.1093/geronb/gbac057
• Brown, S.L. & Wright, M.R. (2017) Marriage, Cohabitation, and Divorce in Later Life, Innovation in Aging, 1(2), 1-1. doi.org/10.1093/geroni/igx015
• Brown, S.L. & Wright, M.R. (2016) Older Adults’ Attitudes Toward Cohabitation: Two Decades of Change, The Journals of Gerontology: Series B, 71(4),755–764, doi.org/10.1093/geronb/gbv053
• Brown, S. L, Lee, G. R., & Bulanda, J. R. (2006). Cohabitation Among Older Adults: A National Portrait. Journal of Gerontology, Series B: Psychological and Social Sciences, 61, 71–79. doi:10.1093/geronb/61.2.s71
• Carr, D., & Utz, R.L. (2020). Families in Later Life: A Decade in Review. Journal of Marriage and Family, 78(3), 346–363. doi.org/10.1111/jomf.12609
• Chevan, A. (1996). As Cheaply as One: Cohabitation in The Older Population. Journal of Marriage and the Family, 58, 656–667. doi.org/10.2307/353726
• Coontz, S. (2004). Historicak Perspectives on Family Studies. Journal of Marriage and Family, 62(2), 283-279. doi.org/10.1111/j.1741-3737.2000.00283.x
• Crowley, J.E. (2019). Does Everything Fall Apart? Life Assessments Following a Gray Divorce. Journal of Family Issues, 40(11), 1438-1461. doi.org/10.1177/0192513X19839735
• Devlet Planlama Teşkilatı (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü. https://www.aile.gov.tr/media/33628/turkiyede-yaslilarin-durumu-ve-yaslanma-ulusal-eylem-plani.pdf
• Dini Nikahın (İmam Nikahının) Türk Hukukundaki Yeri. https://kulacoglu.av.tr/dini-nikahin-hukuktaki-yeri/#:~:text=T%C3%BCrk%20Medeni%20Kanunu'na%20g%C3%B6re,hukukunda%20evlilik%20olarak%20kabul%20edilmemektedir.
• Günay, G. (2022). “Yaşlılıkta Yalnızlık ve Bir Sosyal Destek Sistemi Olarak Ailenin Önemi / Loneliness in Old Age and the Importance of Family as a Social Support System”, 4. Uluslararası Yalnızlık Sempozyumu 7-8 Aralık, İstanbul.
• Hughes, M. H., & Waite, L. J. (2009). Marital Biography and Health at Mid-Life. Journal of Health and Social Behavior, 50(3), 344–358. doi.org/10.1177/002214650905000
• Kalkandeler Özdin, N. (2022). “Aile Yaşam Döngüsünde Boş Yuva Sendromu / Empty Nest Syndrome in The Family Life Cycle”, 4. Uluslararası Yalnızlık Sempozyumu 7-8 Aralık, İstanbul.
• Kara, F. R. (2022). Dezavantajlı Ailelerde Yeniden Evlenme ve Boşanma Döngüsü: Tek Ebeveynlik Deneyimleri. Yayınlanmamış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Kelly Raley, R. & Sweeney, M.M (2020). Divorce, Repartnering, and Stepfaamilies: A Decade in Review. Journal of Marriage and Family, 82(1), 81-99. https://doi.org/10.1111/jomf.12651
• King, V., & Scott, M. E. (2005). A Comparison of Cohabiting Relationships Among Older and Younger Adults. Journal of Marriage and Family, 67(2), 271–285. doi.org/10.1111/j.0022-2445.2005.00115.x
• Lin, I. F., Brown, S. L., & Mellencamp, K. A. (2022). The Roles of Gray Divorce and Subsequent Repartnering for Parent-Adult Child Relationships. The Journals of Gerontology. Series B, Psychological sciences and social sciences, 77(1), 212–223. https://doi.org/10.1093/geronb/gbab139
• Lin, I.F., Brown, S.L., & Hammersmith, A.M. (2017). Marital Biography, Social Security Receipt, and Poverty. Research on Aging, 39(1), 86-110. doi.org/10.1177/0164027516656139
• Lin, I. F. (2008). Consequences of Parental Divorce for Adult Children’s Support of Their Frail Parents. Journal of Marriage and Family, 70, 113–128. doi:10.1111/j.1741-3737.2007.00465.x
• Liv, C. (2014). “Günümüzde İmam Nikahına Yönelişlerin Gerekçeleri ve Resmi Nikah ile İmam Nikahının Fıkhî Açıdan Karşılaştırılması”. Amasya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2, 163-191. doi.org/10.18498/amauifd.75710.
• Lorenz, F. O., Wickrama, K. A. S., Conger, R. D., & Elder, G. H. (2006). The Short-Term and Decade-Long Effects of Divorce on Women's Midlife Health. Journal of Health and Social Behavior, 47(2), 111–125. doi.org/10.1177/002214650604700202
• Macit, Y. (2020). Türkiye’de Aile ve Kültürel Yapıda Meydana Gelmesi Düşünülen Değişimlerin Yaşlanma, Yoksulluk ve Evlilik Kurumu Açısından Değerlendirilmesi. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(3),149-157. dergipark.org.tr/en/pub/ahievransaglik/issue/64424/979293
• Marriages & Divorces (2022): How is the institution of marriage changing? What percentage of marriages end in divorce? Explore global data on marriages and divorces. https://ourworldindata.org/marriages-and-divorces
• Nock, S. L. (1995). A Comparison of Marriages and Cohabiting Relationships. Journal of Family Issues, 16, 53–76. doi.org/10.1177/019251395016001
• Onay, A. (2018). Toplumsal Farklılaşma ve İmam Nikahı Meselesi. Journal of Analytic Divinity, 2(2), 91-104. doi.org/10.46595/jad.425655.
• Raley, R.K., & Sweeney, M.M. (2020). Divorce, Repartnering, and Stepfamilies: A Decade in Review. Journal of Marriage and Family, 82(1), 81–99. doi.org/10.1111/jomf.12651
• Türkiye İstatistik Kurumu (2024). Evlenme ve boşanma istatistikleri, 2024. https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Evlenme-ve-Bosanma-Istatistikleri-2024-54194#:~:text=Evlenen%20%C3%A7iftlerin%20say%C4%B1s%C4%B1%202024%20y%C4%B1l%C4%B1nda,binde%206%2C65%20olarak%20ger%C3%A7ekle%C5%9Fti.
• Ülkelere Göre Boşanma Oranları (2020) https://evrenatlasi.com.tr/kultur/ulkelere-gore-bosanma-oranlari/ Vespa, J. (2013). Relationship Transitions Among Older Cohabitors: The Role of Health, Wealth, and Family Ties. Demography, 49(3): 1103–1125. doi.org/10.1007/s13524-012-0102-3
• Vespa, J. (2012). Union Formation in Later Life: Economic Determinants of Cohabitation and Remarriage Among Older Adults. Demography, 49(3), 1103-25. doi:10.1007/s13524-012-0102-3
• Wright, M.R., Brown, S.L., & Manning, W. D. (2021). A Cohort Comparison of Midlife Marital Quality: A Quarter Century of Change. Journal of Family Issues, 44(2), 538-559. doi.org/10.1177/0192513X211054466
• Wright, M.R., & Brown, S.L. (2017). Psychological Well-Being Among Older Adults: The Role of Partnership Status. Journal of Marriage and Family, 79(3), 833-849 doi.org/10.1111/jomf.12375
• Yaşar, M. R. (2010). Kayıt Dışı Yaşamlar. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 9(32), 312-340. dergipark.org.tr/tr/pub/esosder/issue/6146/82516
• Yelboğa, N., & Gündağ, G. G. (2025). Eşini Kaybeden Yaşlı Kadınların Kayıp ve Yas Deneyimleri Üzerine Bir Araştırma. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(29), 319-349. doi.org/10.53092/duiibfd.1601708