DASH Diyetinin Kalp Sağlığı ve Genel Sağlık İçin Önemi

Yıl 2024, Sayı: 8, 20 - 30, 31.10.2024

Elifnur Bilgin , Ayşe Güneş Bayır

Öz

Kan vücudun her türlü metabolik fonksiyonlarının karşılanmasını sağlayan bir sıvıdır. Vücut fonksiyonlarının işlevlerini yerine getirmesi için kanın doku ve organlara taşınması gerekir. Kanı doku ve organlara taşıyan sisteme dolaşım sistemi denir. Dolaşım sisteminin sorunsuz gerçekleşmesi hayati bir öneme sahiptir. Kanı, organlara gitmesi için pompalayan kalp ve kanın organlara ulaştırılmasını sağlayan yapılara damar denir. Kalp ve damar sağlığını korumak, genel sağlığın korunmasında çok önemlidir. Toplumu tehdit eden kardiovasküler hastalıkların en başında hipertansiyonun gelir. Hipertansiyon prevalansının azaltılmasında etkili, halk sağlığını korumaya yönelik yaklaşımlar ve doğru beslenme şekilleri ile hipertansiyonu olmayan kişilerde bile düzenli ve sağlıklı beslenerek kardiyovasküler hastalık riski azaltılmalıdır. Genel beslenme tarzının, çeşitli diyet uygulamalarının kalp sağlığının korunması ve kardiovasküler hastalıkların önlenmesinde etkileri üzerine birçok araştırma yapılmıştır. Kalp ve damar sağlığının korunması kardiovasküler hastalıkların önlenmesi ve tedavisi için uygun beslenme yaklaşımının DASH diyeti (Dietary Approaches to Stop Hypertension) olduğu yapılan birçok araştırma ile kanıtlanmıştır. DASH diyetin çıkış amacı hipertansiyonu önlemeye yönelik olsa da DASH diyeti ile beslenmenin öncelikle kalp-damar sağlığında devamında ise genel sağlığa olumlu etkileri vardır. DASH diyeti tarzı beslenme modelini yaşam boyunca kalp ve diğer tüm sağlık sorunlarından korunmak ve kurtulmak için temel beslenme modeli olarak benimsemek gerekir. Bu derlemenin amacı DASH tarzı beslenme modelinin kalp hastalıklarının başında gelen hipertansiyon üzerinde alternatif tedavi ve beslenme modeli olmasının etkisi ile beraber genel sağlık açısından incelemek, DASH diyeti beslenme tarzının kalp koruyucu özelliklerindeki besin mekanizmaları incelemek ve ilişkisini ortaya koymaktır.

Anahtar Kelimeler

DASH diyeti, Kalp sağlığı, Hipertansiyon, Beslenme

Kaynakça

• Arima, Y. ve Fukuoka, H. (2020). Developmental origins of health and disease theory in cardiology. Journal of Cardiology, 76(1), 14-17. https://doi.org/10.1016/j.jjcc.2020.02.003
• Asghari, G., Yuzbashian, E., Mirmiran, P., Hooshmand, F., Najafi, R. ve Azizi, F. (2016). Dietary approaches to stop hypertension (DASH) dietary pattern is associated with reduced incidence of metabolic syndrome in children and adolescents. The Journal of Pediatrics, 174, 178-184. e171. https://doi.org/10.1016/j.jpeds.2016.03.077
• Aydoğdu, G. S. ve Akbulut, G. (2020). Aralıklı Açlık Diyetleri ve Düşük Karbonhidratlı Diyetlerin Obezite Tedavisindeki Etkisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 48(1), 98-106. https://doi.org/10.33076/2020.BDD.1302
• Brlek, A. ve Gregorič, M. (2023). Diet quality indices and their associations with all-cause mortality, CVD and type 2 diabetes mellitus: an umbrella review. British Journal of Nutrition, 130(4), 709-718.
• Bricarello, L. P., De Almeida Alves, M., Retondario, A., De Moura Souza, A. ve De Vasconcelos, F. D. A. G. (2021). DASH diet (Dietary Approaches to Stop Hypertension) and overweight/obesity in adolescents: The ERICA study. Clinical Nutrition ESPEN, 42, 173-179.
• Casas, R., Castro-Barquero, S., Estruch, R. ve Sacanella, E. (2018). Nutrition and Cardiovascular Health. International Journal of Molecular Sciences, 19(12), 3988. https://doi.org/10.3390/ijms19123988
• Coşkun, A. (2022). Non-alkolik yağlı karaciğer hastalarında akdeniz ve dash diyetine uyumun beslenme durumlarıyla ilişkisinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Başkent Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Cvetinovic, N., Loncar, G., Isakovic, A. M., von Haehling, S., Doehner, W., Lainscak, M. ve Farkas, J. (2019). Micronutrient depletion in heart failure: common, clinically relevant and treatable. International Journal of Molecular Sciences, 20(22), 5627. https://doi.org/10.3390/ijms20225627
• Demir, H. (2017). Yüksek proteinli diyetlerin metabolizma üzerine etkisi. Adnan Menderes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 1(2), 61-66.
• Demirci, Ö. ve Üstün, B. (2022). Koroner Kalp Hastalarının Psikolojik Dayanıklılık Düzeyleri ve İlişkili Faktörlerin İncelenmesi. Kardiyovasküler Hemşirelik Dergisi, 13(32), 149-158. https://doi.org/10.5543/khd.2022.221098
• Demirci, Ş. ve Cennet, G. (2019). Adipoz doku ve adipoz dokudan salgılanan bazı proteinler. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 155-179. https://doi.org/10.24998/maeusabed.338105
• DiNicolantonio, J. J., Mehta, V., Onkaramurthy, N. ve O'Keefe, J. H. (2018). Fructose-induced inflammation and increased cortisol: A new mechanism for how sugar induces visceral adiposity. Progress in Cardiovascular Diseases, 61(1), 3-9. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2017.12.001
• Filippou, C. D., Tsioufis, C. P., Thomopoulos, C. G., Mihas, C. C., Dimitriadis, K. S., Sotiropoulou, L. I., Chrysochoou, C. A., Nihoyannopoulos, P. I. ve Tousoulis, D. M. (2020). Dietary approaches to stop hypertension (DASH) diet and blood pressure reduction in adults with and without hypertension: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Advances in Nutrition, 11(5), 1150-1160. https://doi.org/10.1093/advances/nmaa041
• Fırat, S. (2021). Çocukluk Çağı Hipertansiyonuna Güncel Bir Bakış. Akdeniz Tıp Dergisi, 7(3), 463-473. https://doi.org/10.53394/akd.981919
• Goel, A., Pothineni, N. V., Singhal, M., Paydak, H., Saldeen, T. ve Mehta, J. L. (2018). Fish, fish oils and cardioprotection: promise or fish tale? International Journal of Molecular Sciences, 19(12), 3703. https://doi.org/10.3390/ijms19123703
• Guo, R., Li, N., Yang, R., Liao, X. Y., Zhang, Y., Zhu, B. F., Zhao, Q., Chen, L., Zhang, Y. G. ve Lei, Y. (2021). Effects of the Modified DASH Diet on Adults With Elevated Blood Pressure or Hypertension: A Systematic Review and Meta-Analysis. Front Nutr., 8, 725020. https://doi.org/10.3389/fnut.2021.725020
• Güler, M. S., Fedai, H. ve Demirbağ, R. (2021). Kardiyovasküler Hastalıklarda Sağlıklı Beslenme Önerileri. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi, 18(2), 342-348. https://doi.org/10.35440/hutfd.947849
• Harman, G. (2023). Kalp Hastalığı Tespitinde Sınıflandırma Yöntemlerinin Karşılaştırılması. Teknolojik Gelişmeler ve Mühendislik Uygulamaları, 6.
• Hsia, J., Margolis, K. L., Eaton, C. B., Wenger, N. K., Allison, M., Wu, L., LaCroix, A. Z. ve Black, H. R. (2007). Prehypertension and cardiovascular disease risk in the Women’s Health Initiative. Circulation, 115(7), 855-860.
• İçten, Ç. (2017). Hipertansiyon ve/veya Tip 2 Diyabeti Olan Yetişkin Bireylerde Diyetin İnflamatuar Skoru ve DASH Diyetine Uyum Durumu (Yüksek lisans tezi). Doğu Akdeniz Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Fakültesi, Beslenme ve Diyetetik Bölümü.
• Kıyak, B. ve Güneş Bayır, A. (2022). İklim Destekli Beslenmede Bitki Bazlı Diyetler ve Sağlık Üzerine Etkileri. Akademik Et ve Süt Kurumu Dergisi, (4), 35-54.
• Konikowska, K., Bombała, W., Szuba, A., Różańska, D. ve Regulska-Ilow, B. (2023). A high-quality diet, as measured by the DASH score, is associated with a lower risk of metabolic syndrome and visceral obesity. Biomedicines, 11(2), 317.
• Mackenbach, J. D., Burgoine, T., Lakerveld, J., Forouhi, N. G., Griffin, S. J., Wareham, N. J. ve Monsivais, P. (2017). Accessibility and affordability of supermarkets: associations with the DASH diet. American Journal of Preventive Medicine, 53(1), 55-62. https://doi.org/10.1016/j.amepre.2017.01.044
• Mangione, C. M., Barry, M. J., Nicholson, W. K., Cabana, M., Coker, T. R., Davidson, K. W., Davis, E. M., Donahue, K. E., Jaén, C. R., Kubik, M., Li, L., Ogedegbe, G., Pbert, L., Ruiz, J. M., Stevermer, J. ve Wong, J. B. (2022). Behavioral counseling interventions to promote a healthy diet and physical activity for cardiovascular disease prevention in adults without cardiovascular disease risk factors: US preventive services task force recommendation statement. Jama, 328(4), 367-374. https://doi.org/10.1001/jama.2022.10951
• Matsunaga, M., Hurwitz, E. L. ve Li, D. (2018). Development and Evaluation of a Dietary Approaches to Stop Hypertension Dietary Index with Calorie-Based Standards in Equivalent Units: A Cross-Sectional Study with 24-Hour Dietary Recalls from Adult Participants in the National Health and Nutrition Examination Survey 2007-2010. Journal of the Academy of Nutrition and Dietetics, 118(1), 62–73.e4. https://doi.org/10.1016/j.jand.2017.03.010
• Mienye, I. D., Sun, Y. ve Wang, Z. (2020). An improved ensemble learning approach for the prediction of heart disease risk. Informatics in Medicine Unlocked, 20, 100402. https://doi.org/10.1016/j.imu.2020.100402
• Nowson, C. A., Wattanapenpaiboon, N. ve Pachett, A. (2009). Low-sodium Dietary Approaches to Stop Hypertension-type diet including lean red meat lowers blood pressure in postmenopausal women. Nutrition Research, 29(1), 8–18. https://doi.org/10.1159/000540337
• Oğur, S. ve Akyol, B. N. (2021). Kronik hastalıklarda beslenme ve etkin diyet modelleri.
• Park, Y.-M. M., Steck, S. E., Fung, T. T., Zhang, J., Hazlett, L. J., Han, K., Lee, S.-H., Kwon, H.-S. ve Merchant, A. T. (2017). Mediterranean diet, Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) style diet, and metabolic health in US adults. Clinical Nutrition, 36(5), 1301-1309. https://doi.org/10.1016/j.clnu.2016.08.018
• Rifai, L. ve Silver, M. A. (2015). A Review of the DASH Diet as an Optimal Dietary Plan for Symptomatic Heart Failure. Progress in Cardiovascular Diseases, 58(5), 548-554. https://doi.org/10.1016/j.pcad.2015.11.001
• Rodríguez-López, C. P., González-Torres, M. C., Aguilar-Salinas, C. A. ve Nájera-Medina, O. (2021). Dash diet as a proposal for improvement in cellular immunity and its association with metabolic parameters in persons with overweight and obesity. Nutrients, 13(10), 3540.
• Said, M. A., Nafeh, N. Y. ve Abdallah, H. A. (2023). Spexin alleviates hypertension, hyperuricaemia, dyslipidemia and insulin resistance in high fructose diet induced metabolic syndrome in rats via enhancing PPAR-ɣ and AMPK and inhibiting IL-6 and TNF-α. Archives of Physiology and Biochemistry, 129(5), 1111-1116. https://doi.org/10.1080/13813455.2021.1899242
• Saklayen, M. G. (2018). The global epidemic of the metabolic syndrome. Current Hypertension Reports, 20(12), 1-8. https://doi.org/10.1007/s11906-018-0812-z
• Sengul, S., Akpolat, T., Erdem, Y., Derici, U., Arici, M., Sindel, S., Karatan, O., Turgan, C., Hasanoglu, E., Caglar, S. ve Erturk, S. (2016). Changes in hypertension prevalence, awareness, treatment, and control rates in Turkey from 2003 to 2012. Journal of Hypertension, 34(6), 1208-1217. https://doi.org/10.1097/HJH.0000000000000901
• Siervo, M., Lara, J., Chowdhury, S., Ashor, A., Oggioni, C. ve Mathers, J. C. (2015). Effects of the Dietary Approach to Stop Hypertension (DASH) diet on cardiovascular risk factors: a systematic review and meta-analysis. British Journal of Nutrition, 113(1), 1-15. https://doi.org/10.1017/S0007114514003341
• Slivnick, J. ve Lampert, B. C. (2019). Hypertension and heart failure. Heart Failure Clinics, 15(4), 531-541. https://doi.org/10.1016/j.hfc.2019.06.007
• Soleimani, M., Barone, S., Luo, H. ve Zahedi, K. (2023). Pathogenesis of Hypertension in Metabolic Syndrome: The Role of Fructose and Salt. International Journal of Molecular Sciences, 24(5), 4294. https://doi.org/10.3390/ijms24054294
• Tekin, E. (2020). Prehipertansif postmenopozal kadınlarda 8 haftalık Nordic Walking eğitimi ile geleneksel yürüme antrenmanının fizyolojik ve fonksiyonel parametrelere etkilerinin karşılaştırılması (Yüksek lisans tezi). Pamukkale Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Thomas, T. ve Kamath, N. (2017). Women’s Natural Transition; Nature Supports in Climacteric Life. International Journal of Nursing Education, 9(4), 144-147.
• Türker, P. F. (2018). Böbrek Hastalıklarında Klinik Nütrisyon Yaklaşımı. Beslenme ve Diyet Dergisi, 46(Özel Sayı), 82-88. https://doi.org/10.33076/2018.BDD.1174
• Türker, P. F. (2019). Kronik Böbrek Yetmezliği Gelişen Diyabetli Bireylerde Beslenme Tedavisi. Beslenme ve Diyet Dergisi, 47(Özel Sayı), 74-81. https://doi.org/10.33076/2019.BDD.1318
• Unger, T., Borghi, C., Charchar, F., Khan, N. A., Poulter, N. R., Prabhakaran, D., Ramirez, A., Schlaich, M., Stergiou, G. S., Tomaszewski, M., Wainford, R. D., Williams, B. ve Schutte, A. E. (2020). International Society of Hypertension Global Hypertension Practice Guidelines. Hypertension, 75, 1334-1357. https://doi.org/10.1161/HYPERTENSIONAHA.120.15026
• Ünsal, A. (2019). Beslenmenin önemi ve temel besin öğeleri. Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(3), 1-10.
• Warren-Findlow, J., Reeve, C. L. ve Racine, E. F. (2017). Psychometric validation of a brief self-report measure of diet quality: the DASH-Q. Journal of Nutrition Education and Behavior, 49(2), 92-99.e91. https://doi.org/10.1016/j.jneb.2016.09.004
• Williams, B., Mancia, G., Spiering, W., Agabiti Rosei, E., Azizi, M., Burnier, M., Clement, D. L., Coca, A., De Simone, G., Dominiczak, A., Kahan, T., Mahfoud, F., Redon, J., Ruilope, L., Zanchetti, A., Kerins, M., Kjeldsen, S. E., Kreutz, R., Laurent, S., Lip, G. Y. H., McManus, R., Narkiewicz, K., Ruschitzka, F., Schmieder, R. E., Shlyakhto, E., Tsioufis, C., Aboyans, V. ve Desormais, I. (2018). Authors/Task Force Members. 2018 ESC/ESH Guidelines for the management of arterial hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology and the European Society of Hypertension: The Task Force for the management of arterial hypertension of the European Society of Cardiology and the European Society of Hypertension. Journal of Hypertension, 36(10), 1953-2041. https://doi.org/10.1097/HJH.0000000000001940
• Wong, M. C., Wang, H. H., Kwan, M. W., Li, S. T., Liang, M., Fung, F. D. H., Yeung, M. S., Fong, B. C. Y., Zhang, D. X., Chan, D. K. L., Yan, B. P., Coats, A. J. S. ve Griffiths, S. M. (2016). The effectiveness of Dietary Approaches to Stop Hypertension (DASH) counselling on estimated 10-year cardiovascular risk among patients with newly diagnosed grade 1 hypertension: A randomised clinical trial. International Journal of Cardiology, 224, 79-87. https://doi.org/10.1016/j.ijcard.2016.08.334
• Yalçın, B. (2022). Kardiyovasküler Hastalıklar ve Nutrigenomik. Fenerbahçe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi, 2(1), 386-394.
• Yıldız, Z. (2020). Polikistik over sendromlu kadınlarda beslenme durumu, yeme davranışı ve yaşam kalitesinin değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi). Hasan Kalyoncu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Zare, S., Eftekhari, M. H., Arjmand, G. ve Zare, M. (2023). Adherence to Mediterranean-Dash Intervention for Neurodegenerative Delay (MIND) dietary pattern in elderly with type 2 diabetes and the correlation with cognitive functions and metabolic profile. International Journal of Nutrition Sciences, 8(2), 102-108.