AHİLİK TEŞKİLATI VE ESNAF ZÜMRELERİ

Yıl 2021, Cilt: 5 Sayı: FÜTÜVVET, AHİLİK ve İKTİSADİ HAYAT ÖZEL SAYISI, 54 - 87, 21.12.2021

Sefure Deveci

Öz

Ahilik genel olarak birbirini seven, sayan, iş hayatında ahlaki kuralları esas alan bir esnaf teşkilatlanma modelidir.
Ahilikte amaç; İslam inancı ile Türk örf ve adetlerini birleştirerek kişilerin dini, ahlaki, sosyal ve mesleki gelişimlerini sağlamak ve bu sayede toplumsal dengeye ve huzura kavuşmaktır.
13. yüzyıldan itibaren Anadolu’ da yayılmaya başlayan Ahilik Teşkilatı sayesinde; Türk-İslam ahlakı yayılmış, Türklerin şehirleşme süreci hızlanmış ve Türkler egemen güç haline gelmişlerdir. Sonraki yüzyıllarda ise yerleşik hayata geçen ve İslamiyet’e uyum sağlayan Türk şehirlerinde mesleki faaliyetlere ağırlık verilmiş, genel ahlakla birlikte esnaf ve sanatkârların sahip olması gereken ahlaki değerler vurgulanmıştır.
“ Hiç ölmeyecekmiş gibi dünya için, yarın ölecekmiş gibi ahiret için çalışmayı “ gaye edinen Ahilerin muhakkak bir iş sahibi olmaları gerekmektedir. Zira ekonomik bir meşguliyeti olmayan kişinin ahlakının da gelişmeyeceğine inanılırdı.
Anadolu’da Ahiliğin kurucusu ve fikir babası olan Ahi Evran, esnaf ve sanatkârlara yön vermiş, halkın ekonomik durumunu iyileştirmek ve meslek sahibi olmaları için çalışmış, toplumun mutluluk ve refahı için bütün sanat kollarının yaşatılmasının gerekli olduğunu savunmuştur. Kendisi bir debbağ olan Ahi Evran başta debbağlık olmak üzere 32 çeşit mesleğin teşkilatlanmasını sağlamış ve hemen her şehirde sanayi sitelerinin kurulmasına öncülük ederek esnaf ve sanatkârları örgütlemiştir.
Bu çalışmada; Ahilik Teşkilat Yapısı, Ahi Evran’ın teşkilatlanmalarına öncülük ettiği meslek gurupları, bu mesleklerin içerikleri ve pirleri ile ahilik teşkilatında kabul görmeyen meslekler ve içerikleri anlatılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Ahilik, Ahilik Teşkilat Yapısı, İş Bölümü, Meslekler, Meslek Pirleri.

Kaynakça

• Demir, Galip, Türk Kültürü Ahilik, Ahilik Araştırma ve Kültür Vakfı Yayınları, İstanbul 1998.
• Doğan, Ahmet, Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Akçağ Yayınları, Ankara 2011.
• Erbaşı, Ali ve Ersöz, Süleyman, “Ahilik ve 4C Karması İlişkisi: Tarihi Perspektiften Bakış”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırma Dergisi, Sayı 59,Yıl 2011, s.135-146.
• Erdem, Ekrem, Ahilik: Ahlakla Kalitenin Buluştuğu Bir Esnaf Teşkilatlanma Modeli, Detay Yayınları, Ankara 2008.
• Gökbel, Ahmet, “Ahiliğin Sosyo-Ekonomik İşlevleri”, II. Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araştırmaları Sempozyumu, Ankara 2007, s.149-161.
• Gölpınarlı, Abdülbaki, İslam ve Türk İllerinde Fütüvvet Teşkilatı, İstanbul Ticaret Odası Yayını, İstanbul 2011.
• Hacıgökmen, Mehmet Ali, "Ahi Şecere-nâmelerinin Tarihi Temeli ve Yazılış Sebepleri", http://dergipark.gov.tr/download/article-file/184334, (Erişim Tarihi: 01.08.2018)
• Kal’a Ahmet, “Esnaf”, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, Türkiye Diyanet Vakfı Yayını, Cilt 11, İstanbul 1995.
• Karakaş, Ayhan, “Çok Yönlü Bir Sivil Toplum Örgütü: Ahilik”, USOBED Uluslararası Batı Karadeniz Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, Cilt 1, Sayı 1, Yıl 2017, s.1-20.
• Köksal, Fatih, Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir Valiliği Yayını, Kırşehir 2006.
• Köksal, Fatih, Ahi Evran ve Ahilik, Kırşehir Valiliği Yayını, Kırşehir 2008,.
• Köksal, Fatih, Kurtoğlu, Orhan, Karaköse, Hasan ve Şenödeyici, Özer, Kırşehir Müzesi’ndeki Ahilik Belgeleri, Ahi Şecerenâmeleri, Beratlar, Vakfiyeler, Kırşehir Valiliği Yayını, Kırşehir 2008.
• Pakalın, Mehmet Zeki, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Cilt.1, Milli Eğitim Bakanlığı Yayını, İstanbul 1993.
• Soykut, Refik H., Esnaf Kimdir, Esnaf Araştırma-Eğitim Merkezi Yayını, Ankara 1978.
• Şemseddin Sâmi , Kâmus-i Türkî, İkdam Matbaası, Dersaadet 1317
• Torun, Ali, Türk Edebiyatında Türkçe Fütüvvet-nâmeler, T.C. Kültür Bakanlığı Yayını, Ankara 1998.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=article&id=645 (Erişim Tarihi 08.08.2018).
• Yaman, Bahattin,. “Saray Sanat Esnafı: Ehl-i Hiref”, I. Uluslararası Ahilik Kültürü ve Kırşehir Sempozyumu, Kırşehir 2008, s.1089-1116.