Yapısalcı Perspektiften Uluslararası Ekonomi Politik: Marx’tan Gramsci’ye

Yıl 2025, Cilt: 9 Sayı: 1, 24 - 34, 30.06.2025

Gökhan Adıgüzel

Öz

Ekonomi ile politikanın karşılıklı etkileşimine dayanan Uluslararası Ekonomi Politik (UEP), çoğunlukla devlet, piyasa ve toplum aktörleri arasındaki ilişkiye odaklanmaktadır. UEP içerisinde çeşitli yaklaşımlar olmakla birlikte genellikle üçe ayrılmaktadır. Bunlar: merkantalizm, liberalizm ve yapısalcı yaklaşımdır. Merkantalizm, ticareti sıfır toplamlı bir oyun olarak görür ve devletin korumacı ekonomi politikaları izlemesi gerektiğini savunur. Liberalizmin temel yaklaşımı, “bırakınız yapsınlar” şeklindedir, serbest piyasayı savunur ve devletin ekonomiye müdahale etmemesi gerektiğini öne sürer. Yapısalcı yaklaşım ise, bu iki düşüncenin de tam karşısında bir pozisyon almaktadır. Yapısalcı yaklaşım kapitalist sistemin sömürüye dayandığını ve adaletsiz olduğunu savunurken devlete ekonomiyi kontrol eden bir rol vermektedir. Yapısalcı yaklaşım sanayileşmenin yoğunlaştığı on dokuzuncu yüzyılda Marx’ın öne sürdüğü fikirlere dayanmaktadır. Her ne kadar Marx’ın fikirlerine dayansa da yapısalcılık yaklaşımı yeknesak bir fikirler bütünlüğü ifade etmemektedir. Bu çerçevede tedrici bir sosyalist strateji izleyen Gramsci’nin fikirleri önemlidir. Gramsci hegemonya, sivil toplum, yapı ve üst yapı gibi analizleriyle yapısalcı yaklaşım içerisinde özgün bir konuma sahiptir. Bu çalışma, Marx ve Gramsci’nin öne sürdüğü fikirler çerçevesinde yapısalcı yaklaşımın UEP içerisindeki konumunu ortaya koymayı amaçlamaktadır

Anahtar Kelimeler

Uluslararası ekonomi politik , yapısalcı yaklaşım , Marx , Gramsci

International Political Economy From a Structuralist Perspective: From Marx to Gramsci

Öz

Kaynakça

• Al, Arzu (2015). Politika-Ekonomi Kesişmesi: Yeni Bir Bilim Dalı Olarak Uluslararası Politik Ekonomi. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2 (1): 143-159.
• Arı, Tayyar (2021). Uluslararası İlişkiler Teorileri: Modern ve Post-Modern Teoriler, Bursa: Aktüel Yayınları.
• Arı, Tayyar (2004). Uluslararası İlişkiler Teorileri: Çatışma, Hegemonya, İşbirliği, İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ateş, Davut ve Gökmen, Gülizar S. (2013). Bir Akademik Disiplin Olarak Uluslararası Politik Ekonominin Sınırları, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15 (1): 45-71.
• Balaam, David N. ve Dillman, Bradford (2020). Uluslararası Ekonomi Politiğe Giriş, Çeviren: Nasuh Uslu, Ankara: Adres Yayınları.
• Bayraktar, Cahide (2012). Keynes ve Refah Devleti, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10 (2): 247-261.
• Bekmen, Ahmet (2007). Praksis’in Teorisi, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Editör: H. Birsen Örs, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Castles, Stephen ve Miller, Mark (2008). Göçler Çağı: Modern Dünyada Uluslararası Göç Hareketleri, Çeviren: Bülent Uğur Bal ve İbrahim Akbulut, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Cox, Robert (2004). Beyond Empire and Terror: Critical Reflections on the Political Economy of World Order, New Political Economy, 9 (3): 307-323.
• Crane, George T. ve Amawi, Abla. (1997). The Theoretical Evolution of International Political Economy: A Reader Second Edition, Oxford: Oxford University Press.
• Demir, Ömer (2018). Uluslararası Politik Ekonomi, Editör: Ömer Demir, Eskişehir:Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Gilpin, Robert (1987). The Political Economy of International Relations, New Jersey: Princeton University Press.
• Hall, Stuart, Lumley, Bob ve Mclennan, Gregor (1985). Siyaset ve İdeoloji “Gramsci”, Çeviren: Sadun Emrealp, Ankara: Birey ve Toplum Yayınları.
• Heradstveit, Daniel ve Bonham, G. Matthew (2007). What the Axis of Evil Metaphor Did to Iran, Middle East Journal, 61 (3): 421-440.
• Heywood, Andrew (2014a). Siyaset, Çeviren: Zeynep Kopuzlu, Ankara:Liberte Yayınları.
• Heywood, Andrew (2014b). Siyaset Teorisine Giriş, Çeviren: Hızır Murat Köse, İstanbul: Küre Yayınları.
• Keohane, Robert O, ve Nye, Joseph S. (1977). Power and Interdependence: World Politics in Transition, Boston: Little, Brown Company.
• King, James E (1948). The Origin of the Term “Political Economy”, The Journal Of Modern History, 20 (3): 39-51.
• Nye, Joseph S. ve Keohane, Robert O. (1972). Transnational Relations and World Politics: An Introduction, Cambridge, Massachusetts: Harvard University Press.
• Okur, Mehmet Akif (2015). Gramsci, Cox ve Hegemonya: Yerelden Küresele, İktidarın Sosyolojisi Üzerine, Uluslararası İlişkiler, 12 (46): 131-151.
• Örs, H. Birsen (2007). İdeoloji, Karmaşık Dünyayı Anlamlı Kılmak, 19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Modern Siyasal İdeolojiler, Editör: H. Birsen Örs, İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ravenhill, John (2008). International Political Economy, Editör: Christian Reus-Smit ve Duncan Shidal, The Oxford Handbook of International Relations, New York: Oxford University Press.
• Slattery, M. (2014). Sosyolojide Temel Fikirler, Editörler: Ümit Tatlıcan ve Gülhan Demiriz, Bursa: Sentez Yayıncılık.
• Smith, Adam (1937). The Wealth of Nations, New York: The Modern Library.
• Strange, Susan (1970). International Economics and International Relations: A Case of Mutual Neglect, International Affairs, 46 (2): 304-315.