Sosyal Medya Algoritmalarının Toplumsal Cinsiyet Temsilleri Üzerindeki Etkileri ve Dışlayıcı Pratikler

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 344 - 358, 31.07.2025

Mehmet Özdemir , Hakan Çevik

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1653944

Öz

Bu çalışma, sosyal medya platformlarında kullanılan algoritmaların toplumsal cinsiyet temsillerinde eşitsizliklere neden olduğu hipotezine dayanmaktadır. Algoritmaların mevcut cinsiyetçi ön yargıları pekiştirerek kadınların görünürlüğünü azalttığı ve geleneksel toplumsal cinsiyet rollerini destekleyen içerikleri öne çıkardığı varsayılmaktadır. Araştırmada, sosyal medya algoritmalarının nasıl işlediği ve içerik önerme sistemlerinin toplumsal cinsiyet eşitliğine etkileri analiz edilmiştir. Çalışma kapsamında, Instagram, Twitter ve TikTok gibi platformlarda kadınların ve diğer toplumsal cinsiyet kimliklerine sahip bireylerin görünürlüğü üzerine içerik analizleri gerçekleştirilmiş; algoritmaların dışlayıcı pratikleri üzerine nitel veriler toplanmıştır. Sonuçlar, sosyal medya algoritmalarının toplumsal cinsiyet eşitliğini sağlama konusundaki yetersizliklerini ve bu eşitsizliği yeniden üretme risklerini ortaya koymaktadır. Bu doğrultuda, algoritmaların daha kapsayıcı politikalar çerçevesinde yeniden tasarlanması gerektiği vurgulanmıştır. Çalışma, dijital platformların toplumsal cinsiyet eşitliğini teşvik edecek adımlar atması için öneriler sunarak, algoritmaların teknolojik tarafsızlık mitine eleştirel bir perspektif getirmektedir.

Anahtar Kelimeler

Sosyal medya , kadın , algoritma , toplumsal cinsiyet , eşitsizlik

Kaynakça

• Banet-Weiser, S. (2018). Empowered: popular feminism and popular misogyny. Duke University Press.
• Baysal, B., Karakaş, U. ve Lüleci-Sula, Ç. (2019). Uluslararası siyaset sosyolojisi ve güvenlik: küresel terörizm, sınır güvenliği ve vatandaşlık örnekleri. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 74(4), 1203-1231. https://doi.org/10.33630/ausbf.571623
• Bilgici, C. (2023). Yapay zekâ ve algoritmik kültür bağlamında sosyal medya deneyiminin geleceği üzerine bir değerlendirme. Yeni Medya Elektronik Dergisi, 7(3), 216-237.
• Çifci, B. ve Başfırıncı, C. (2020). Yapay zekâ konusunun toplumsal cinsiyet kapsamında incelenmesi: mesleklere yönelik bir araştırma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 29(4), 183-203. https://doi.org/10.35379/cusosbil.819510
• Cormen, T. H. (2009). Introduction to algorithms. MIT Press.
• Delal, Ö. ve Abanoz, E. (2022). Toplumsal cinsiyet rollerinin sosyal medyada yansıması: Sokağa çıkma yasağı örneği. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 37, 80-95.
• Demir, E. (2020). Sosyal medya algoritmalarında toplumsal cinsiyet ve ırk ön yargıları. Teknoloji ve Toplum Dergisi, 14(4), 33-49.
• Demirgöz Bal, M. (2016). Toplumsal cinsiyet eşitsizliğine genel bakış. Kadın Sağlığı Hemşireliği Dergisi, 1(1), 15-28.
• Duman, M. (2022). Toplumsal cinsiyet ve erkeklik çalışmaları açısından folklorun niteliği ve bir yöntem denemesi. Folklor Akademi Dergisi, 5(2), 461-473. https://doi.org/10.55666/folklor.1144128
• Duran Okur, H. (2025). Instagram’da bireysel direniş taktikleri: Filistin yanlısı paylaşımlar üzerinden nitel içerik analizi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(Filistin Özel Sayısı), 54-73. https://doi.org/10.31592/aeusbed.1589513
• Gillespie, T. (2018). Custodians of the internet: Platforms, content moderation, and the hidden decisions that shape social media. Yale University Press.
• Karakoç Keskin, E. (2024). Dijital medya ortamında rızanın algoritmik inşası: eleştirel algoritma çalışmaları perspektifinde bir tartışma. Yeni Medya (16), 329-353. https://doi.org/10.55609/yenimedya.1424585
• Karya, M. (2023, Nisan 4). Twitter algoritması yayınladı. https://www.assadigital.com.tr/tr/blog/sosyal-medya/twitter-algoritmasi-yayinladi/189 in 20.02.2025
• Kıran, S., Küçükbostancı, H. ve Emre, İ. E. (2020). Sosyal medya kullanımının kişiler üzerindeki etkilerinin incelenmesi. Bilişim Teknolojileri Dergisi, 13(4), 435-441. https://doi.org/10.17671/gazibtd.693331
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: an expanded sourcebook. Sage Publications
• Noble, S. U. (2018). Algorithms of oppression: how search engines reinforce racism. New York University Press.
• Özek Karasu, A. (2019). Algoritmalar cinsiyetçi çünkü yapanlar erkek. https://www.haberturk.com/algoritmalar-cinsiyetci-cunku-yapanlar-erkek-2179057 15.01.2025
• Özel, S. ve Özay, D. (2021). Yeni medya ortamlarında izleyici seçimi ve öneri algoritmaları: Netflix örneği. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 8(2), 297-324. https://doi.org/10.24955/ilef.1023026
• Öztürk, B. (2024). Yeni medya platformlarındaki etkileşimler: geçmiş dönem milli eğitim bakanı Instagram hesabı. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 13(4), 78-97. https://doi.org/10.15869/itobiad.1490285
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. Thousand Oaks, CA: Sage.
• Tüfekçi, Z. (2017). Twitter and tear gas: the power and fragility of networked protest. Yale University Press.
• Tunç, S. (2023). Habermas’ın siyasal katılım hiyerarşisi ve dijital iletişimin eşitlikçi kamusal alan vaadi. Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(3), 415-461. https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1241839
• Van Dijck, J. (2013). The culture of connectivity: a critical history of social media. Oxford University Press.
• Yıldız, İ. (2025). Sosyal medyada dijital dezenformasyon: İletişim Başkanlığı Filistin Özel Bülteni üzerine bir analiz. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 11(Özel Sayı), 163-182.