Psikolojik Sözleşme Algısının İşe Adanmışlık Üzerindeki Etkisi

Yıl 2020, , 531 - 549, 21.07.2020

Engin Kanbur , Ali Ay

https://doi.org/10.31592/aeusbed.615587

Cited By: 6

Öz

Kurumlar, en değerli kaynağı olan çalışanlarının iş tatminlerini ve
örgütlerine olan bağlılıklarını arttırmak için, çalışanlar ile güvene dayalı
bir ilişki kurmaya zemin hazırlayan psikolojik sözleşme uygulamalarına önem
vermeye başlamışlardır. Bu araştırmanın temel amacı, çalışanların psikolojik
sözleşme algılarının işe adanmışlık davranışları üzerindeki etkisinin
incelenmesidir. Bu amaç kapsamında araştırma verileri, Kastamonu Üniversitesi
idari personeli olarak görev yapan 250 çalışandan anket tekniği ile
toplanmıştır. Araştırma verileri korelasyon analizi ve çoklu regresyon analizi
ile test edilmiştir. Araştırma bulgularına göre, çalışanların psikolojik
sözleşme algılarının ve alt boyutlarından biri olarak ilişkisel psikolojik
sözleşmenin işe adanmışlık davranışları üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye
sahip olduğu görülmektedir. Ayrıca, psikolojik sözleşme algısının alt
boyutlarından işlemsel psikolojik sözleşme boyutu işe adanmışlık boyutlarından
yoğunlaşma boyutu üzerinde pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip iken ilişkisel
psikolojik sözleşme boyutunun ise dinçlik ve adanmışlık boyutları üzerinde
pozitif ve anlamlı bir etkiye sahip olduğu vurgulanmaktadır. Psikolojik
sözleşme algısı ve işe adanmışlık arasındaki ilişkilerin analiz edilmesi ile
teoriye ve uygulamaya önemli katkılar sağlanacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Psikolojik Sözleşme Algısı, İşe Adanmışlık, Dinçlik, Yoğunlaşma, Adanmışlık

Kaynakça

• Adler, P. S. ve Kwon, S. (2002). Social capital: Prospects for a new concept. Academy of Management Review, 27(1), 17-40.
• Akat, İ., Budak, G. ve Budak, G. (1994). İşletme yönetimi. İstanbul: Beta Yayınları.
• Anderson, N. ve Schalk, R. (1998). The psychological contract in retrospect and prospect. Journal of Organizational Behavior, (19), 637-647.
• Antonison, M. (2010). Evaluation of work engagement as a measure of psychological well-being from work motivation. The University of Alabama in Huntsville, Hunstville-Alabama.
• Aselage, J. ve Eisenberger, R. (2003). Perceived organizational support and psychological contracts: A theoretical ıntegration. Journal of Organizational Behavior, 24, 491-509.
• Bakker, A. B. (2011). An evidence-based model of work engagement. Current Directions in Psychological Science, 20(4), 265-269.
• Bal, E. A. (2008). Self-efficacy, contextual factors and well-being: The impact of work engagement. Yayımlanmış doktora tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Baş, T. (2010). Anket. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Bies, R. J. ve Tyler, T. R. (1993). The “litigation mentality” in organizations: A test of alternative psychological explanations. Organization Science, 4(3), 352-366.
• Bolat, O. İ., Bolat, T. ve Seymen, O. A. (2009). Güçlendirici lider davranışlar ve örgütsel vatandaşlık davranışı arasındaki ilişkinin sosyal mübadele kuramından hareketle incelenmesi. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12(21), 251-239.
• Bolino, C. M. ve Turnley, H. W. (2008). Old faces, new places: equity theory in cross-cultural contexts. Journal of Organization Behavior, 29(1), 29-50.
• Bostancı, H. ve Ekiyor, A. (2015) Çalışanların işe adanmasının örgüt içi girişimciliğe etkisinin incelenmesi: Sağlık sektöründe bir uygulama. Uluslararası Sağlık Yönetimi ve Stratejileri Araştırma Dergisi, 1(1), 37-51.
• Büyükyılmaz, O. ve Çakmak, A. F. (2014). İlişkisel ve işlemsel psikolojik sözleşmede algılanan ihlalin işten ayrılma niyeti ve algılanan örgütsel destek üzerindeki etkisi. Ege Akademik Bakış, 14(4), 583-596.
• Catsouphes, M. P. ve Costa, C. M. (2009). Engaging the 21st century multi-generational workforce, finding from the age and generations study. The Sloan Center on Aging Work at Boston College.
• Chughtai, A. A. ve Buckley, F. (2008). Work engagement and its relationship with state and trait trust: A conceptual analysis. Journal of Behavioral and Applied Management, 10(1), 47-71.
• Cihangiroğlu, N. ve Şahin, B. (2010). Organizasyonlarda önemli bir fenomen: Psikolojik sözleşme. ZKÜ Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11), 1-16.
• Coyle, S., Jacqueline, A. M. ve Kessler, I. (2002). Exploring reciprocity through the lens of the psychological contract: Employee and employer perspectives. European Journal of Work and Organizational Psychology, 11(1), 69-86.
• Conway, N. ve Briner, R. B. (2005). Understanding psychological contracts at work: a critical evaluation of theory and research. New York: Oxford University Press.Davis, D. ve Cosenza, R. M. (1998). Business research for decision making. Boston: Pws-Kent Publishing Company.
• Deese, M. N. (2009). Testing an extention of the job demands-resources model: The addition of personal resources as mediators to the resources engagement relationship. A Thesis Presented to The Graduate School of Clemson University.
• Demiral, Ö. (2008). Örgütsel bağlılığın sağlanmasında personel güçlendirme ve psikolojik sözleşmenin etkisine ilişkin bir araştırma. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde.
• Ertürk, E. (2014) Sosyal mübadele teorisi bağlamında güç mesafesi ve örgütsel adalet algılamalarının örgütsel vatandaşlık davranışı üzerindeki etkisi. Yayımlanmış doktora tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Erkuş, A. (2009). Davranış bilimleri için bilimsel araştırma süreci. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Freese, C. ve Schalk, R. (1996). Implications of differences in psychological contracts for human resource management, European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(4), 501-509.
• Goffman, E. (1959). The presentation of self in everyday life. New York: Doubleday Garden City.
• Gouldner, A. W. (1960). The norm of reciprocity: A preliminary statement. American Sociological Review, 25, 161-178.
• Gonzalez-Roma, V., Schaufeli, W. B., Bakker, A. B. ve Lloret, S. (2006). Burnout and work engagement: Independent factors or opposite poles? Journal of Vocational Behavior, 68, 165-174.
• Guest, D. E. (2004). The psychology of the employment relationship: An analysis based on the psychological contract. Applied Psychology: An International Review, 53(4), 541-555.
• Hussain, M. F., Muahammad, F. Y., Ahmed, N. ve Humyaun, A. (2011). Psychological contract breach and work place deviance: Moderating role of relational contract. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(1), 574-586.
• Kahn, W. (1990). Psychological conditions of personal engagement and disengagement at work. Academy of Management Journal, 33, 692‐724.
• Kanbur, E. (2018). Birey-örgüt uyumunun işe yabancılaşma üzerindeki etkisinin incelenmesi. 6. Uluslararası Çin’den Adriyatik’e Sosyal Bilimler Kongresi, Ankara.
• Kanbur, A. ve Kanbur, E. (2018). İş yerinde siber zorbalığın mental iyi oluş üzerindeki etkisinin incelenmesi. 3rd Eurasian Conference on Language and Social Sciences, Antalya.
• Kanten, P. (2012). İşgörenlerde işe adanmanın ve proaktif davranışların oluşumunda örgütsel güven ile örgütsel özdeşleşmenin rolü. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• Kaufmann, P. J. ve Stern, W. L. (1988). Relational exchange norms, perceptions of unfairness, and retained hostility in commercial litigation. Journal of Conflict Resolution, 32(3), 534-552.
• Kılıç, D. B. Ç. (2016). Adams’ın eşitlik teorisi bağlamında müzik öğretmenlerinin iş tatminini belirlemeye yönelik bir araştırma. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(36), 193-235.
• Kickul, J. (2001). When organizations break their promises: Employee reactions to unfair processes and treatment. Journal of Business Ethics, 29(4), 289-307.
• Levinson, H., Price, C. R., Munden, K, J., Mandl, H. J. ve Solley, C. M. (1962). Men, management and mental health. Cambridge: Harvard University Press. MacNeil, I. R. (1985). Relational contract: What we do and do not know. Wisconsin Law Review, 483-525.
• Maslach, C., Schaufeli, W. B. ve Leiter, M. P. (2001). Job burnout. Annual Review of Psychology, 52, 397-422.
• May, D. R., Gilson, R. L. ve Harter, L. M. (2004). The psychological conditions of meaningfulness, safety and availability and the engagement of the human spirit at work. Journal of Occupational and Organizational Psychology, (77), 11-37.
• Millward, L. J. ve Hopkins, L. J. (1998). Psychological contracts, organizational and job commitment. Journal of Applied Social Psychology, 28(16), 1530-1556.
• Mimaroğlu, H. (2008). Psikolojik sözleşmenin personelin tutum ve davranışlarına etkileri: Tıbbi satış temsilcileri üzerinde bir araştırma. Yayımlanmış doktora tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Morrison, E. W. ve Robinson, S. L. (1997). When employees feel betrayed: A model of how psychological contract violation develops. Academy of Management Review, 22(1), 226-256.
• Nicholson, N. ve Johns, G. (1985). The absence culture and the psychological contract: Who’s incontrol of absence? Academy of Management Review, 10,397-407.
• Öner, Z. H. (2007). The mediating effect of organizational justice: moderating roles of sense of coherence and job complexity on the relationship between servant leadership, and work engagement. Yayımlanmış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Özdamar, K. (2004) Paket programlar ile istatistiksel veri analizi-I, Genişletilmiş 5. Baskı, Eskişehir: Kaan Kitabevi.
• Özler, E. ve Ünver, E. (2012). Psikolojik sözleşmenin iş tatmini üzerindeki etkisini belirlemeye yönelik bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 17(2), 325-351.
• Özyılmaz, A. ve Süner, Z. (2015). İşe adanmışlığın işyeri tutumlarına etkisi: Hatay’daki 9 işletmede yapılan ampirik araştırmanın sonuçları. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(3), 143-164.
• Purvis, L. J. ve Cropley, M. (2003). The psychological contracts of National Health Service Nurses. Journal of Nursing Management, 11, 107-120.
• Rich, B. L. (2006). Job engagement: construct validation and relationships with job satisfaction, job involvement, and intrinsic motivation. Doktora thesis, University of Florida.
• Roberts, D. ve Davenport, T. O. (2002). Job engagement: Why it’s important and how to improve it. Wiley Periodicals, Inc.
• Robinson, S. L. (1996). Trust and breach of the psychological contract. Administrative Science Quarterly, 41(4), 574-599.
• Rousseau, D. M. (1989). Psychological and implied contracts in organizations. Employee Responsibilities and Rights Journal, 2(2), 121-139.
• Rousseau, D. M. (1995). Psychological contracts in organizations; understanding written & unwritten agreements. California: Thousand Oaks, Sage Publications Inc.
• Rousseau, D. M. ve Wade-Benzoni, K. A. (1994). Linking strategy and human resource practices: How employee and customer contracts are created. Human Resource Management, 33(3), 463-489.
• Schaufeli, W. B., Salanova, M., Gonzalez‐Roma, V. ve Bakker, A.B. (2002). The measurement of engagement and burnout: A two sample confirmatory factor analytic approach. Journal of Happiness Studies, 3, 71‐92.
• Schaufeli, W. B. ve Bakker, A. B. (2004). UWES utrecht work engagement scale. Occupational health psychology unit, Preliminary Manual, Utrecht University.
• Shore, L. M. ve Tetrick, L. E. (1994). The psychological contract as an explanatory framework in the employment relationship. Cooper, C. L. and Rousseau, D. M. (Eds.), Trends in Organizational Behavior (91-109), Chichester, John Wiley & Sons Ltd.
• Shore, L. M. ve Barksdale, K. (1998). Examining degree of balance and level of obligation in the employmentrelationship: A social exchange approach. Journal of Organizational Behavior, 19, 731-744.
• Shraga, O. ve Shiom, A. (2009). The construct validity of vigor and its antecedents: A qualitative study. Human Relations, 62(2), 271-291.
• Tabachnick, B. G. & Fidel, L. S. (2013). Using multivariate statistics. USA: Pearson Education Limited.
• Tarakcı, H. ve Akın, A. (2017). Psikolojik sözleşme ihlali ve örgütsel sinizm: Çorum ili örneği. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52), 1222-1230.
• Terlemez, A. G. (2012). İşveren markasının, işe adanmışlık ve işten ayrılma niyeti ile ilişkisinde örgütsel çekiciliğin rolü: Türk Hava Yolları örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Genelkurmay Başkanlığı Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitü Müdürlüğü, İstanbul.
• Topçu, M. K. (2015). Çalışanların kişilik özelliklerinin örgütsel özdeşleşme ve işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde psikolojik sözleşme algısının rolü. Yayınlanmamış doktora tezi, Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Turgut, T. (2011). Çalışmaya tutkunluk: İş yükü, esnek çalışma saatleri, yönetici desteği ve iş-aile çatışması ile ilişkileri. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 25(3-4), 155-179.
• Turnley, W. H. ve Feldman, D. C. (2000). Re-examining the effects of psychological contract violations: Unmet expectations and job dissatisfaction as mediators. Journal of Organizational Behavior, 21(1), 25-42.
• Turunç, Ö. ve Avcı, U. (2015). Algılanan örgütsel destek ve lider-üye etkileşiminin işten ayrılma niyeti üzerindeki etkisi: İş stresinin aracılık rolü. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi/Journal of Travel and Hospitality Management, 12(1), 43-63.
• Tuzlukaya, Ş. ve Kırkbeşoğlu, E. (2015). Sigortacılık sektöründe örgütsel küçülmenin ardından ortaya çıkan güven bunalımı ve psikolojik sözleşme boyutlarına etkisi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(38), 969-979.
• Üçok, D. ve Torun, A. (2014). Tükenmişliği etkileyen olumsuz tutum ve beklentiler: Sinik tutum ve psikolojik sözleşme ihlali algısı üzerine bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 28(1), 231-250.
• Vroom, V. H. (1964). Work and motivation. New York: John Wiley & Sons.
• Yakın, M., ve Erdil, O. (2012). Relationships between self-efficacy and work engagement and the effect on job satisfaction: A survey on certified public accountants. SciVerse Science Direct, (58), 370-378.
• Yamane, T. (2001). Temel örnekleme yöntemleri, A. Esin, M. A. Bakır, C. Aydın ve E. Gürbüzsel (Çev.). İstanbul: Literatur Yayıncılık.
• Yardan, D. E. ve Dikmetaş, H. (2013). Hastane çalışanlarının sosyotropi-otonomi kişilik özellikleri ile psikolojik sözleşme algılamaları. Gaziantep University Journal of Social Sciences, 12(1), 134-145.
• Yavan, Ö. (2016). Örgütsel davranış düzleminde adanmışlık. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (25), 278-296.
• Yıldız, H., Yıldız, B. ve İyigün, Ö. N. (2016). Psikolojik sözleşme algısının sanal kaytarma davranışları üzerindeki etkisi. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (47), 147-165.
• Yılmaz, B. ve Turgut, E. (2016). Askeri ve sivil yükseköğretim kurumlarında verilen genel muhasebe eğitiminin motivasyon teorileri açısından karşılaştırmalı analizi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(43), 2297-2305.