Erol Güngör’ün İslam Tasavvufu Üzerine Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 801 - 820, 30.11.2024

İlhan Yıldız

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1505113

Öz

Erol Güngör, kitap, makale ve yazılarında İslam tasavvufunun karmaşık ve tartışmalı doğasını derinlemesine ele alır. Güngör, tasavvufun İslam mistisizmi olarak kabul edilmesi gerektiğini belirtirken, bu alanın subjektif ve ezoterik yapısının suistimale açık olduğunu vurgular. Tasavvufun bireysel manevi deneyimlere ve içsel keşiflere büyük önem verdiğini belirten Güngör, bu yönün farklı yorumlara ve uygulamalara yol açtığını söyler. Ayrıca, tasavvufun Asrı Saadette izlerine rastlanmadığını ve İslamiyetten sonra ortaya çıktığını savunur. Güngör, tasavvufun bilimle olan uyumunu bozduğunu ve hurafelere dayandığını iddia eder. Bazı eleştirmenlerin tasavvufu İsrailiyatla ilişkilendirerek İslam'ı yıkma aracı olarak gördüğünü belirtir. Bununla birlikte, tasavvufu savunan Rene Guenon gibi düşünürlerin görüşlerine de yer verir. Guenon, tasavvufun İslam'ın mistik yönünü temsil ettiğini ve müsteşriklerin bu iki kavramı karıştırdığını savunur. Reynold A. Nicholson ve benzeri Batılı akademisyenlerin tasavvufun kökenlerine dair teorilerine de değinen Güngör, tasavvufun Yeni Eflatunculuk, Hint ve İran mistisizmi gibi dış kaynaklardan etkilenmiş olabileceğini öne sürer. Bu etkileşimler, tasavvufun bazı öğretilerinin ve pratiklerinin kökenlerini açıklayabilir. Güngör, tasavvufu ikiye ayırır: Gazali, İbni Arabi ve Mevlana’nın temsil ettiği medrese-dergah düzleminde çalışan kent tasavvufu ve Hacı Bektaş Veli gibi tasavvufçuların savunduğu, medreseyi küçümseyen ve dergah merkezli köy tasavvufu. Günümüzde tasavvufun ehil ellerde olmadığını ve Müslümanlar, özellikle gençler için tehlike arz ettiğini belirtir. Güngör'ün tasavvufa dair kapsamlı analizi, tasavvufun İslam düşüncesindeki yerini anlamak için önemli bir kaynaktır.

Anahtar Kelimeler

İslam Tasavvufu, Erol Güngör, Mistisizm, Medrese-Dergah, Müsteşrik

Kaynakça

• Barkan, Ö. L. (2015). Kolonizatör Türk dervişleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Bergson, H. (2011). Creative evolution (A. Mitchell, Trans.). Palgrave Macmillan.
• Biruni, A. (2016). Tahkik ma’l Hint (C. Karakütük, Trans.). Beyan Yayınları.
• Güngör, E. (1982). İslam tasavvufunun meseleleri. Ötüken Yayınları.
• Güngör, E. (1997). İslam’ın bugünkü meseleleri. Ötüken Yayınları.
• Güngör, E. (2011). Sosyal meseleler ve aydınlar. Ötüken Yayınları.
• Güngör, E. (2005). Türk kültürü ve milliyetçilik. Ötüken Yayınları.
• Güngör, Ş. (1996). Erol Güngör. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (c. 14, ss. 261-264). TDV Yayınları.
• Gazâlî. (2018). el-Münkızü mine’d-Dalâl (O. Arpaçukuru, Trans.). Beyan Yayınları.
• İbn Arabi, M. (2017). Fusûsu’l-Hikem tercüme ve şerhi (A. A. Konuk, Çev.). Türkiye Yazma Eserler Kurumu Başkanlığı Yayınları.
• İbnü'l-Arabî. (2005). Ruhü’l-Kuds. (Vahdettin İnce, Çev.). Kitsan Yayınevi.
• Mevlâna. (1991). Divan-ı Kebir. İnkılap Kitabevi.
• Miller, B. S. (Trans.). (2004). Bhagavad Gita. Bantam Books.
• Nicholson, R. A. (2010). The mystics of Islam. Routledge.
• Plotinus. (1966). The Enneads (A. H. Armstrong, Trans.). Harvard University Press.