AB’nin Sosyal Politika Kapsamında İSG Gelişimi ve Avrupa Komisyonu’nun Türkiye İSG Sistemine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 10 Sayı: 3, 599 - 618, 30.11.2024

Serenay Çalış

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1506287

Öz

İnsan, çalışma hayatına anlam ve değer katan ve üretim faktörlerinin en özeli olma özelliğine sahip unsurdur. İnsan yani emek dışındaki her üretim faktörü para ile satın alınabilirken emek, niteliğine, yeteneğine, deneyimine bağlı olarak mobilitesi olan bir faktördür. Bu nedenle çalışana ihtiyaç duyan işverenlerin, çalışanların sağlığının ve güvenliğinin iş yerlerinde sağlanması için yapacakları o ülkede insana verilen değeri de gösterecektir. Bu da iş sağlığı ve güvenliği (İSG) faaliyetlerinin aktif olarak uygulanması gerektiği anlamına gelmektedir. Özellikle uluslararası kuruluşlar her alanda insanı korumak düşüncesiyle hareket etmekte, Avrupa Birliği (AB) de insanı merkezine alan bir yapı olarak insan için çalışmalarına devam etmektedir. Türkiye’de bu birliğin içerisinde yer almak istemekte, bu da AB’nin isteklerini yerine getirme çabasını zorunlu kılmaktadır. AB’nin Türkiye adaylığı sürecinde önerilerini sunduğu alanlardan biri de İSG olmuştur. Avrupa Birliği’nin İSG gelişimi ile bu gelişim sonucunda Türkiye’nin aday ülke olması için iç hukukumuza yansıyan düzenlemeleri ve Avrupa Komisyon’unun raporlarında yer alan Türkiye’nin İSG çalışmaları hakkındaki görüşlerini içeren bu çalışmada bilgilerin elde edilmesi için nitel analiz yöntemi olarak kabul edilen belge inceleme yöntemi tercih edilmiştir. Avrupa Komisyonu tarafından her yıl yayınlanan raporlar yazar tarafından İngilizce’den Türkçe’ye çevrilerek betimsel analiz yöntemi ile kapsamlı şekilde yorumlanmıştır. Sonuca bakıldığında ise Türkiye’nin AB’nin istekleri doğrultusunda adımlar attığı ancak bu adımların yeterli olmadığı sonucu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

AB, iş sağlığı ve güvenliği, Türkiye, Avrupa Komisyonu, sosyal politika.

OHS Development in the EU's Social Policy Scope and the European Commission's OHS System in Türkiye Reviews

Öz

The human being is the element that adds meaning and value to working life and is the most special factor of production. While every factor of production other than human beings, can be purchased with money, labor is a factor with mobility depending on its quality, ability and experience. For this reason, what employers who need employees will do to ensure the health and safety of employees in their workplaces will also show the importance that the country attaches to human beings. Especially since international organizations act with the idea of protecting human beings in every field, the EU has developed as a human-centered structure. Since Türkiye wants to be part of this union, it is imperative that it strives to fulfill the EU's wishes. This study, which includes the development of Occupational Health and Safety (OHS) in the European Union, the regulations reflected in Türkiye's domestic law as a result of this development for its candidate country status, and the European Commission's views on Türkiye's OHS efforts in its reports, employs the document analysis method, a qualitative analysis approach, to gather information. The reports published annually by the European Commission were translated from English to Turkish by the author and thoroughly interpreted using the descriptive analysis method. The findings indicate that while Türkiye has taken steps in line with the EU's demands, these steps have been deemed insufficient.

Anahtar Kelimeler

European Union (EU), occupational health and safety, Türkiye, European Commission, social policy.

Kaynakça

• Alimanoğlu Yemişçi, D. (2017). Öğretide kavram karmaşası üzerine bir örnek: sosyal hizmet ve benzer kavramlar. Journal of International Social Research, 10 (50), 641-653. Doi: 10.17719/jisr.2017.1697
• Alper, Y. (2019). Küreselleşme ve küreselleşmenin sosyal sorunları, sosyal politika içinde. Bursa: Dora Basım ve Yayın.
• Altunkaynak, M. (2020). UNESCO 2030 eğitim raporunda umut veren uygulamalara genel bakış: Doküman incelemesi. Uluslararası Temel Eğitim Çalışmaları Dergisi, 1(1), 40-47.
• Altuntaş, B. (2001). Avrupa Birliği belgelerinde sosyal politika. Toplum ve Sosyal Hizmet, 12(3), 1-12.
• Amenta, E., Bonastia, C., Caren, N. (2001). US social policy in comparative and historical perspective: Concepts, images, arguments, and research strategies. Annual Review of Sociology, 27(1), 213-234.
• Ataman, B. C. (2005). Avrupa Birliği sosyal politikasının temel prensipleri ve Avrupa istihdam stratejisi: Avrupa Birliği’nin istihdam ve sosyal politikası. Ankara: Ankara Üniversitesi Yayını.
• Aybars, A. İ. (2023). Sosyal politika. B. Akçay ve İ. Göçmen (Ed.). Avrupa Birliği tarihçe, teoriler, kurumlar ve politikalar (ss. 429-451). Ankara: Seçkin Yayınları.
• Baldock, J. (2007), Social Welfare, and the Welfare State, Social Policy, J. Baldock, N. Manning, and S. Vickerstaff (Ed.). Social Policy (pp.6-30). New York: Oxford University Press.
• Baloğlu. C. (2013). Avrupa Birliği ve Türkiye’de iş sağlığı ve güvenliği. İstanbul: Beta Yayınları.
• Boden, R. (2005), Taxation research as social policy research. M. Lamb, A. Lymer, J. Freedman, S. James (Ed.). Taxation: an interdisciplinary approach to research (ss. 105-121). New York: Oxford University Press.
• Candır Şimşek, H. (2021). İş Sağlığı ve Güvenliği Genel Müdürlüğü faaliyetlerinin sosyal politika bağlamında değerlendirilmesi. M. E. Kayagil ve M. Kalkan (Ed.). Sosyal politikada kurum ve kuruluşlar ulusal ve uluslararası boyutlarıyla değerlendirmeler I (ss. 25-40). İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Chen, Q. Y., Liu, H. C., Wang, J. H., and Shi, H. (2022). New model for occupational health and safety risk assessment based on Fermatean fuzzy linguistic sets and CoCoSo approach. Applied Soft Computing, 126.
• Cornfield D. B. (2002). Worlds of Work, Building an International Sociology of Work. D. B. and Cornfield R. Hodson (Ed.). Plenum Publishers.
• Çalışkan, Z. (2022). Rasyonel dünyada ekolojik irrasyonalite: Jurassıc Park film serisi örneği. Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (11), 73-100.
• Demren, Sevil İ., (2002). Zorlamadan ve Zorlanmadan Yaşamak: Sevdiğiniz İşi Yapın. Kaynak Dergisi, Sayı 11. Ekonomi, M. (1997). Maastricht antlaşması’ndan önce birliğin sosyal politikaları, Avrupa Birliği’nin politikaları ve Türkiye semineri. Ankara: ÇMİS Yayını.
• Ersöz, H. Yunus (2005). Sosyal Politika – Refah Devleti – Yerel Yönetimler İlişkisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 2005, Cilt 55, Sayı,1, 759-775.
• Esping Andersen, G. (2006). Toplumsal riskler ve refah devletleri. (B. Yakut Çağlar ve U. B. Balaban, Çev.). Sosyal politika yazıları (ss.33-54). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Esping-Andersen, G. (1999). Social foundations of postindustrial economies. New-York: Oxford University Press.
• Gül, M. (2018). Application of Pythagorean fuzzy AHP and VIKOR methods in occupational health and safety risk assessment: the case of a gun and rifle barrel external surface oxidation and colouring unit. International journal of occupational safety and Ergonomics, 26(4),705–718.
• Gül, M. ve Ak, M.F. (2020) Assessment of occupational risks from human health and environmental perspectives: a new integrated approach and its application using fuzzy BWM and fuzzy MAIRCA. Stoch Environ Res Risk Assess, 34, 1231–1262. https://doi.org/10.1007/s00477-020-01816-x
• Gülmez, M. (2008). Avrupa Birliği ve sosyal politika. Ankara: Hatipoğlu Yayınevi.
• Hantrais, L. (2007). Social policiy in the European Union. New York: Palgrave Macmillan.
• Hatipler, M. (2019). Modernizm ve post-modernizm arasında sosyal politika. Uluslararası Bilimsel Araştırmalar Dergisi (IBAD), 4(2), 410-424.
• Hermans, S. (2001). Avrupa Birliğinin Sosyal Politikası ve Türkiye’nin Uyumu. İstanbul: İktisadi Kalkınma Vakfı Yayını.
• Hotar, N. (2021). Sosyal Politikada Yeni Ufuklar. Çalışma İlişkileri Dergisi, 12(1), 1-23.
• Kalyoncu, G. (2007). Avrupa Birliği sürecinde Türkiye’de işçi sağlığı ve iş güvenliği. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karabacak, Y. (2013). Sosyal politika aracı olarak vergilemenin işlevleri: Türkiye örneği. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 62(2), 223-252.
• Karamustafa, M. ve Cebi, S. (2021). Extension of safety and critical effect analysis to neutrosophic sets for the evaluation of occupational risks. Applied Soft Computing, 110.
• Kavouras, S., Vardopoulos, I., Mitoula, R., Zorpas, A.A. and Kaldis, P. (2022). Occupational Health and Safety Scope Significance in Achieving Sustainability. Sustainability, 14, 2424. https://doi.org/10.3390/su14042424
• Keser, A. (2005). Çalışma yaşamı ile yaşam doyumu ilişkisine teorik bakış. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 55(1), 897-913.
• Keser, A. (2009). Çalışma psikolojisi. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Klienman, M. (2002), A European welfare state? European social policy in context. New York: Palgrave Macmillan.
• Koçak, O. ve Koray, N. (2018). İş sağlığı ve güvenliği konusunda Avrupa Birliği uygulamaları ve Türkiye’ye yansımaları. OPUS International Journal of Society Researches, 8(15), 1779-1811.
• Koray, M. (2000). Sosyal politika. Bursa: Ezgi Kitabevi Yayınları
• Kucur, F. (2011). Türkiye’de sosyal politika’nın gelişimi ve Sabahattin Zaim örneği. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kumaş, H. (2010). Avrupa Birliği Sosyal Politikası. M. Kar (Ed.). Avrupa bütünleşmesi ve Türkiye. Ortak politikaların oluşumu ve uyumlaştırılması (ss.409-466). Bursa: Ekin Yayınevi.
• Langton, J. (2000). Proletarianization in the industrial revolution: regionalism and kinship in the labour markets of the British coal industry from the seventeenth to the nineteenth centuries. Transactions of the Institute of British Geographers, 25(1), 31-49.
• Liu, R., Hou, LX., Liu, HC. et al (2020). Occupational health and safety risk assessment using an integrated SWARA-MABAC model under bipolar fuzzy environment. Computational and Applied Mathematics, 39, 276. https://doi.org/10.1007/s40314-020-01311-7
• Liu, R., Mou, X. and Liu, H. C. (2020). Occupational health and safety risk assessment based on combination weighting and uncertain linguistic information: method development and application to a construction project. IISE transactions on occupational ergonomics and human factors, 8(4), 175-186.
• Magalhães, L. M. C. A., Silva Costa, K. T. D., Capistrano, G. N., Leal, M. D., and de Andrade, F. B. (2022). A study on occupational health and safety. BMC public health, 22(1), 2186.
• Montero, M. J., Araque, R. A. and Rey, J. M. (2009). Occupational health and safety in the framework of corporate social responsibility. Safety Science, 47(10), 1440-1445.
• Orhan, S. (2018). Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının Oluşumunda ILO ve AB Normlarının Etkisi. International Journal of Disciplines in Economics & Administrative Sciences Studies, 4(7), 87-98.
• Orhan, S. (2014). İş Güvenliği Uzmanlarının iş güvencesi sorunu. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(6), 70-89.
• Ören, K., ve Yüksel, H. (2012). Geçmişten günümüze çalışma hayatı. Hak İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 1(1), 34-59.
• Özaydın, M. M. ve Öztürk, M. (2020). Refah devletinin krizi ekseninde yoksulluk ve yeni sosyal risklerle mücadele. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (31), 205-219.
• Özerdem, F. (2010). Avrupa Birliği sosyal politikası ve Türkiye’nin uyumu. Yardım ve Dayanışma, 1(1), 17-27.
• Özgün Ü., Akbolat M., Amarat M. ve Tilkilioğlu S. (2021) The role of the human factor in occupational safety and health performance. International Journal of Occupational Safety and Ergonomics, 27:1, 179-184, Doi: 10.1080/10803548.2018.1554932
• Polatoğlu, G., ve Sincar, S. (2018). Avrupa’da İş Sağlığı Ve Güvenliği’nin Ortaya Çıkması ve Türkiye’deki Uygulamaları. Atatürk Dergisi, 7(2), 71-95.
• Rivara, F. P. and Thompson, D. C. (2000). Systematic reviews of injury-prevention strategies for occupational injuries: an overview. American journal of preventive medicine, 18(4), 1-3.
• Seyyar, A. (2002). Sosyal siyaset terimleri (Ansiklopedik Sözlük). İstanbul: Beta Yayınları.
• Şenkal, A. (2005). Küreselleşme sürecinde: sosyal politika. Ankara: Alfa Basım Yayım Dağıtım.
• Taşçı, F. (2010). Sosyal politikalarda can simidi sosyal yardım. Ankara: Nobel Yay.
• Taşçı, F. (2011). Sosyal Politika–Ahlak İlişkisi. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2023). Avrupa Birliği’nin Tarihçesi. https://www.ab.gov.tr/p.php?e=105 adresinden 15.02.2024 tarihinde erişilmiştir.
• T. C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2023). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. Tarihinde https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Birliği Başkanlığı (2019). Katılım Ortaklığı Belgeleri. https://www.ab.gov.tr/katilim-ortakligi-belgeleri_46226.html#:~:text=Kat%C4%B1l%C4%B1m%20Ortakl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%20Belgesi%20(KOB)%2C,i%C3%A7in%20bir%20t%C3%BCr%20yol%20haritas%C4%B1d%C4%B1r adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Tosun, S., Azazi, H. (2019). Yerelde mülteci ve sığınmacılara yönelik sosyal politika uygulamaları: Balıkesir örneği. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 14(2), 213-234.
• Tuncel, G. ve Uzun H. (2019). Türkiye’de Yaşlılara Yönelik Sosyal Politikalar Üzerine Bir İnceleme. Fırat Üniversitesi Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 309-334.
• Turgut, T. ve Tevrüz, S. (2003). Çalışma Amaçları, Meslekler ve Çalışmaya Ayrılan Zaman. Yönetim Araştırmaları Dergisi, 3 (1), 57-80.
• Türkiye Düzenli İlerleme Raporu (2000). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Düzenli İlerleme Raporu (2001). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden tarihinde 03.05.2024 erişilmiştir.
• Türkiye Düzenli İlerleme Raporu (2002). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Düzenli İlerleme Raporu (2003). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Düzenli İlerleme Raporu (2004). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2005). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2006). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2007). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2008). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2009). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2010). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2011). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2012). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2013). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye İlerleme Raporu (2014). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2015). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2016). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2018). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2019). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2020). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2021). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2022). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Türkiye Raporu (2023). Avrupa Komisyonu Tarafından Hazırlanan Türkiye Raporları. https://www.ab.gov.tr/ilerleme-raporlari_46224.html adresinden 03.05.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Uyan Semerci, P. (2013). Avrupa Birliği ve sosyal politika. Kaya, A., Düzgit, S. A., Gürsoy, Y., Beşgül, Ö. O. (Der.). Avrupa Birliği’ne Giriş: Tarih, Kurumlar ve Politikalar (ss. 207-218). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Ünal A., ve Çelik, İ. T. (2010). Çalışma Ahlakı Kavramına Kültürel Bir Bakış ve Türkiye'de Çalışma Ahlakı. Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler, 217-240.
• Vasconcelos, B. and Junior, B. B. (2015). The causes of workplace accidents and their relation to construction equipment design. Procedia Manufacturing, 3, 4392-4399.
• Yankın, F. B. (2019). Dijital dönüşüm sürecinde çalışma yaşamı. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 7(2), 1-38.
• Yazgan, T. (1992). İktisatçılar için sosyal güvenlik ders notları, İstanbul: Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yay.
• Yazıcı, A. M. (2016). Avrupa Birliği'nin sosyal politikasının gelişimi ve Türkiye’nin Avrupa Birliği sosyal politikasına uyumu. Anadolu Bil Meslek Yüksekokulu Dergisi, (44).
• Yeler, A. (2019). Türkiye’de sosyal politikaların sosyal hizmet eğitimi üzerindeki belirleyiciliği. İmgelem, 3(5), 273-285.
• Yıldırım, B. (2018). Endüstrileşme ve sosyal politika arasındaki ilişki üzerine bir değerlendirme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 18(1), 30-44.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık. Yılmaz, Y. (2020). Türkiye’de vakıfların, kâr amacı gütmeyen sosyal politika işlevleri: “Sosyal millet” anlayışı. In Journal of Social Policy Conferences, 283-331.