Sınıf Öğretmeni Adaylarının Kesirler Konusuna Yönelik Metaforları

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 653 - 671, 31.07.2025

Tuğba Kılcan , Dilşat Gülbeyaz Şahin

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1667359

Öz

Bu araştırmada, sınıf öğretmeni adaylarının kesir kavramı ile ilgili geliştirdikleri metaforların belirlenmesi ve yorumlanması amaçlanmıştır. Bu doğrultuda nitel araştırma yöntemlerinden biri olan olgubilim (fenomenoloji) deseni kullanılmıştır. Çalışma, ilgili üniversitenin etik kurulundan alınan onay sonrası 2024-2025 eğitim öğretim yılında İç Anadolu Bölgesi’ndeki iki farklı ildeki iki üniversitenin sınıf eğitimi ana bilim dallarında öğrenimlerine devam eden 206 öğretmen adayı ile yürütülmüştür. Çalışmaya katılan öğrenciler amaçsal örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemine göre seçilmiştir. Veriler çalışma kapsamında geliştirilmiş olan açık uçlu görüş formu aracılığıyla toplanmıştır. Formda, "Kesirler… gibidir. Çünkü …" ifadesine yer verilmiş olup, bu ifade aracılığıyla metaforun konusu ile kaynağı arasındaki ilişkiyi açıkça kurmaları sağlanmıştır. "Gibi" kelimesi, adayların benzetmelerini net bir şekilde ifade etmelerine olanak tanırken, "çünkü" bağlacı ile adayların oluşturdukları metaforların gerekçelerini açıklamaları istenmiştir. Ayrıca, formda yer alan "Kesirlerle ilgili düşüncelerinizi ifade eden bir resim veya karikatür çiziniz." yönergesiyle adaylardan, metaforlarına yönelik görsel bir ifade oluşturmaları talep edilmiştir. Çalışmanın sonucunda öğretmen adaylarının kesir kavramına yönelik 77 farklı metafor ürettikleri ve oluşturulan bu metaforların ortak özellikleri bakımından 8 farklı kategori altında toplandığı saptanmıştır. Öğretmen adayları tarafından oluşturulan metaforların frekans dağılımlarına bakıldığında en sık tekrar edilen metaforların sırasıyla “pasta” “bıçak” “pizza dilimi”, “apartman”, “pasta dilimi”, “pizza”, “yapboz”, “hayat”, “insanlar”, “kavuşamayan sevgililer”, “bütünün parçaları” olduğu belirlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kesir , öğretmen adayı , metafor.

Kaynakça

• Alacacı, C. (2015). Öğrencilerin kesirler konusundaki kavram yanılgıları. İçinde E. Bingölbali ve M. F. Özmantar (Ed.), İlköğretimde karşılaşılan matematiksel zorluklar ve çözüm önerileri (ss.63-95). Ankara: Pegem Akademi.
• Bahadır, E. ve Özdemir, A. Ş. (2012). İlköğretim 7. Sınıf öğrencilerinin matematik kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. International Journal of Social Science Research, 1(1), 26-40.
• Behr, M., Lesh, R., Post, T. and Silver E. (1983). Rational number concepts. In R. Lesh & M. Landau (Eds.), Acquisition of mathematics concepts and processes, (pp. 91-126). New York, NY: Academic Press.
• Birgin, O. ve Gürbüz, R. (2009). İlköğretim II. kademe öğrencilerinin rasyonel sayılar konusundaki işlemsel ve kavramsal bilgi düzeylerinin incelenmesi. Uludağ Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 529-550.
• Bulut, M. (2024). Ortaokul ve lise öğrencilerinin matematik dersine yönelik algılarının metaforlarla belirlenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Erciyes Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• Büyüköztürk Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz Ş. ve Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri (11.Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Charalambous, C. Y. and Pitta-Pantazi, D. (2007). Drawing on a theoretical model to study students’ understandings of fractions. Educational Studies in Mathematics, 64(3), 293-316. https://doi.org/10.1007/s10649-006-9036-2
• Ergöl, H. ve Sezgin Memnun, D. (2020). Ortaokul öğrencilerinin kesir kavramına ilişkin ürettikleri metaforlar. OPUS International Journal of Society Researches, 15(23), 1920-1939. https://doi.org/10.26466/opus.639306
• Ersoy, Y. ve Ardahan, H. (2003). İlköğretim okullarında kesirlerin öğretimi-II: Tanıya yönelik etkinlikler düzenleme. http://www.matder.org.tr/bilim, İndirme: 23.11.2024
• Forceville, C. (2002). The identification of target and source in pictorial metaphors. Journal of Pragmatics, 34, 1-14.
• Kılcan, T. (2023a) What does symmetry look like? A qualitative research based on mental images. Journal of Teacher Education an Lifelong Learning, 5(2), 909-920.
• Kılcan, T. (2023b). Üçgen nasıl görünür? Ortaokul öğrencilerinin zihinsel imajları ne diyor? İçinde P. Bulut, Ş. Calp, T. Kılcan ve T. Çetin (Ed.), Research on elementary education in the 100th Anniversary of the repuplic of Türkiye (ss. 223-239). Ankara Pegem Akademi.
• Lakoff, G. ve Johnson, M. (2005). Metaforlar hayat, anlam ve dil. (Çev: G. Y. Demir). İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Lakoff, G. and Núñez, R. E. (2000). Where mathematics comes from: How the embodied mind brings mathematics into being. Basic Books.
• Lamon, S. J. (2020). Teaching fractions and ratios for understanding: essential content knowledge and ınstructional strategies for teachers (4th ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003008057
• Lamon, S. J. (2007). Rational numbers and proportional reasoning: Toward a theoretical framework for research. In F. K. Lester (Ed.), Second handbook of research on mathematics teaching and learning (pp. 629-667). National Council of Teachers of Mathematics.
• Littlemore, J. (2004). What kind of training is required to help language students use metaphor based strategies to work out the meaning of new vocabulary? Documentao de Estudos em Linguistica Teorica e Aplicada DELTA, 20 (2), 265-279.
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2024). İlkokul matematik dersi öğretim programı, (1-4. sınıflar). https://mufredat.meb.gov.tr/ Eylül 2024 tarihinde erişildi.
• Miles, M., B. and Huberman, A., M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özçakır Sümen, Ö. (2022). Dördüncü sınıf öğrencilerinin kesirler konusuna ilişkin zihinsel yapılarının incelenmesi. e- Kafkas Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 1-19. doi:10.30900/kafkasegt.948020
• Presmeg, N., C. (1992). Prototypes, metaphors, metonymies and imaginative rationality in high school mathematics. Educational Studies in Mathematics, 23(6), 595-610.
• Işık, C. (2011). İlköğretim matematik öğretmeni adaylarının kesirlerde çarpma ve bölmeye yönelik kurdukları problemlerin kavramsal analizi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 41, 231-243.
• Işık, C. ve Kar, T. (2012). 7. sınıf öğrencilerinin kesirlerde toplama işlemine kurdukları problemlerin analizi. İlköğretim Online, 11(4), 1021-1035.
• Işıksal Bostan M. ve Osmanoğlu A. (2016). Pedagojik alan bilgisi. Bingölbali, E., Arslan, S. ve Zembat, İ.Ö. (Ed). (677-700). Matematik eğitiminde teoriler. Ankara: Pegem Akademi.
• Saban, A. (2004). Giriş düzeyindeki sınıf öğretmeni adaylarının “öğretmen” kavramına ilişkin ileri sürdükleri metaforlar. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(2), 131-155.
• Saban, A., Koçbeker, B., N. ve Saban, A. (2005). Öğretmen adaylarının öğretmen kavramına ilişkin sahip oldukları metaforlar. XIV. Eğitim Bilimleri Kongresi, Pamukkale Üniversitesi, Denizli, 28-30 Eylül.
• Saban, A. (2009). Öğretmen adaylarının öğrenci kavramına ilişkin sahip oldukları zihinsel imgeler. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(2), 281-326.
• Sfard, A. (1997). On metaphorical roots of conceptual growth. In L.D. English (Ed.), Mathematical Reasoning: analogies, metaphors and images (pp. 339- 371). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Soylu, Y. ve Soylu, C. (2005). İlköğretim beşinci sınıf öğrencilerinin kesirler konusundaki öğrenme güçlükleri: Kesirlerde sıralama, toplama, çıkarma, çarpma ve kesirlerle ilgili problemler. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 7(2), 101-117.
• Şahin, A. ve Demirbaş, İ. (2017). Öğretmen adaylarının ahiliğe ilişkin metaforları. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 811-829.
• Şahin, A. ve Özçelik F., C. (2024). İçerik analizi. İçinde Ö. Baş ve B. Gök (Ed.), Nitel araştırma pratikleri (ss. 307–330). Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Uysal, F., G. (2016). 6. ve 7. sınıf öğrencilerinde kesirler konusunda metafor yardımıyla kavram oluşturma. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Türk Dil Kurumu. (2024). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/. Eylül 2024 tarihinde erişildi.
• Yazgan, Y. (2007). 10-11 yaş grubundaki öğrencilerin kesirleri kavramaları üzerine deneysel bir çalışma. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, Z. ve Yenilmez, K. TARİH YOK İlköğretim 7. ve 8. sınıf öğrencilerinin ondalık sayılar konusundaki kavram yanılgıları (Uşak ili örneği). Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 8(1), 269-289.
• Zembat, İ., Ö. (2007). Working on the same problem-concepts: With te usual subjects pre-service elementary teachers. Elementer Education Online, 6(2), 305-312. http://ilkogretim-online.org.tr/index.php/io adresinden 25.11.2024 tarihinde alınmıştır.