Türkiye’de 2014-2023 Yılları Arasında Yapılmış Probleme Dayalı Öğrenme ile İlgili Lisansüstü Tezlerin İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 2, 748 - 767, 31.07.2025

Zeliha Nurdan Baysal , Selin Okur

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1681115

Öz

Bu araştırmanın amacı; 2014-2023 yılları arasında Türkiye’de yapılmış Probleme Dayalı Öğrenme ile ilgili lisansüstü tezlerin, bu yıllar içinde tamamlanmış olma, veri tabanında erişime açık, uygulamalı çalışma olma ve başlıklarında “probleme dayalı öğrenme”, “problem tabanlı öğrenme”, “problem based learning” veya “probleme dayalı öğretim” anahtar kelimeleri geçme kriterlerine göre dağılımını incelemektir. Araştırmada yöntem olarak doküman analizi kullanılmıştır. Probleme Dayalı Öğrenme ile ilgili yapılmış araştırmalar; tezlerin türü, yayın yılı gibi kriterler üzerinden değerlendirilmiştir. Bu ölçütlere göre 123 tez ölçüt örnekleme tekniğiyle seçilmiş, elde edilen veriler betimsel analiz ve içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Sonuçlara göre, bu on yıllık süreçte en fazla 2019 yılında tez yazılmış ve doktoraya oranla daha fazla yüksek lisans tezi yapılmıştır. Genel olarak en çok Probleme Dayalı Öğrenme yaklaşımının akademik başarı, beceriler (problem çözme becerisi vb.) daha sonra da motivasyon, tutum, öz düzenleme gibi değişkenler üzerindeki etkisi incelenmiştir. Tezler en çok Fen alanında yapılmış, daha fazla nicel tez yazılmış, en çok ortaokul öğrencileri ile çalışılmış, en çok başarı testi sonra ölçek kullanılmıştır. En az coğrafya ve görsel sanatlar alanlarında çalışılmış, akademisyen ve öğretmenler örnekleminde de daha az tez yazılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Probleme dayalı öğrenme , yüksek lisans , doktora , tez

Etik Beyan

Yapılan bu çalışmada “Yükseköğretim Kurumları Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Yönergesi” kapsamında uyulması belirtilen tüm kurallara uyulmuştur. Yönergenin ikinci bölümü olan “Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiğine Aykırı Eylemler” başlığı altında belirtilen eylemlerden hiçbiri gerçekleştirilmemiştir. Bu çalışmada yüksek lisans ve doktora tezleri incelendiğinden ve bu çalışmalara da YÖK’ün Tez sayfasından ulaşılabildiğinden çalışma için herhangi bir kurumdan etik kurul raporu alınmamıştır.

Kaynakça

• Akçay, B. ve Benek İ. (2024). Problem-based learning in Türkiye: A systematic literature review of research in science education. Education Sciences, 14(3), 1-26. https://doi.org/10.3390/educsci14030330
• Akdoğan, H. D., Velipaşaoğlu, S. ve Musal, B. (2020). Öğrenci bakış açısıyla probleme dayalı öğrenim. Tıp Eğitimi Dünyası, 19(58), 54-72. https://doi.org/10.25282/ted.592884
• Aktı-Aslan, S. (2019). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımına göre tasarlanan sanal öğrenme ortamlarının öğrencilerin başarı, problem çözme becerisi ve motivasyonlarına etkisi. Doktora Tezi, İnönü Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• Alanka, D. (2024). Nitel bir araştırma yöntemi olarak içerik analizi: Teorik bir çerçeve. Kronotop İletişim Dergisi, 1(1), 64-84.
• Anazifa, R. D. and Djukri, D. (2017). Project-based learning and problem-based learning: Are they effective to improve student’s thinkings skills? Journal Pendidikan IPA Indonesia, 6(2), 346-355.
• Anggraeni, D. M., Prahani, B. K., Suprapto, N., Shofiyah, N. and Jatmiko, B. (2023). Systematic review of problem based learning research in fostering critical thinking skills. Thinking Skills and Creativity, 49(3), 1-12. http://dx.doi.org/10.1016/j.tsc.2023.101334
• Arıcı, F. (2022). Fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme kullanımına ilişkin araştırma eğilimleri: Bibliyometrik haritalama analizi. S. Karabatak (Ed.). Eğitim & Bilim 2022-III içinde (ss. 91-112). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Ayaz, M. F. ve Ayaz, N. (2015). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımı ile ilgili Türkiye’de yapılmış tezlerin incelenmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 8(38), 407-427. http://dx.doi.org/10.9761/JASSS2925
• Ayaz, N. (2015). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin fen bilimleri derslerindeki akademik başarılarına ve tutumlarına etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Ayfer, A. (2011). Probleme dayalı öğrenme. Ankara: Pelikan Yayıncılık.
• Bakırlı, G. ve Aydın, G. (2023). Probleme dayalı hipotez test etme deneylerine ilişkin öğrenci görüşleri: Ses ve özellikleri örneği. Necmettin Erbakan Üniversitesi Ereğli Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(Özel Sayı), 1-24.
• Baysal, Z. N. (2005). Hayat bilgisi/sosyal bilgiler öğretiminde probleme dayalı öğrenme için problem durumları oluşturma. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(4), 471-485.
• Biber, M., Ersoy, E. ve Köse-Biber, S. (2014). A content analysis on problem-based learning approach. HAYEF Journal of Education, 11(2), 113-133.
• Cantürk-Günhan, B. ve Başer, N. (2009). Probleme dayalı öğrenmeye ilişkin öğrenci, öğretmen ve öğretim üyelerinin görüşleri. Necatibey Eğitim Fakültesi Elektronik Fen ve Matematik Eğitimi Dergisi, 3(1), 134-155.
• Carrió, M., Larramona, P., Baños, J. E. and Pérez, J. (2011). The effectiveness of the hybrid problem-based learning approach in the teaching of biology: A comparison with lecture-based learning. Journal of Biological Education, 45(4), 229-235. https://doi.org/10.1080/00219266.2010.546011
• Çakır, O., Baysal, Z. N. ve İnan-Yıldız, F. (2019). Formal drama uygulamalı probleme dayalı öğrenme yaklaşımının ilkokul öğrencilerinin empati beceri düzeyleri üzerine etkisi. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 12(3), 1044-1066. http://doi.org/10.30831/akukeg.441204
• Dağyar, M. ve Demirel, M. (2015). Probleme dayalı öğrenmenin akademik başarıya etkisi: Bir meta-analiz çalışması. Eğitim ve Bilim, 40(181), 139-174. http://dx.doi.org/10.15390/EB.2015.4429
• Deep, S., Ahmed, A., Suleman, N., Abbas, M. Z. and Naza, U. (2020). The problem-based learning approach towards developing soft skills: A systematic review. The Qualitative Report, 25(11), 4029-4054. http://dx.doi.org/10.46743/2160-3715/2020.4114
• Delisle, R. (1997). How to use problem-based learning in the classroom. Alexandria, Virginia USA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• De Graaf, E. and Kolmos, A. (2003). Characteristics of problem-based learning. International Journal of Engineering Education, 19(5), 657-662.
• Erdoğan, T. (2017). What does research tell us about trends in dissertations on PBL?. Universal Journal of Educational Research, 5(6), 972-988. http://dx.doi.org/10.13189/ujer.2017.050610
• Funa, A. A. and Prudente, M. S. (2021). Effectiveness of problem-based learning on secondary students’ achievement in science: A meta-analysis. International Journal of Instruction, 14(4), 69-84. http://dx.doi.org/10.29333/iji.2021.1445a
• Güzel, Z. (2018). Fen bilimleri öğretiminde öz ve akran değerlendirme uygulamalarının yer aldığı probleme dayalı öğrenme yaklaşımının öğrencilerin başarı ve tutumlarına etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Hernández-Ramos, J., Perna, J., Cáceres-Jensen, L. and Rodríguez-Becerra, J. (2021). The effects of using socio-scientific ıssues and technology in problem-based learning: A systematic review. Education Sciences, 11(10), 1-16. https://doi.org/10.3390/educsci11100640
• Hmelo-Silver, C. E. (2004). Problem-based learning: What and how do students learn? Educational Psychology Review, 16(3), 235-266.
• Kılınç, A. (2007). Probleme dayalı öğrenme. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15(2), 561-578.
• Kıraç, B. (2023). Probleme dayalı öğrenme yönteminin üstdüzey düşünme becerilerine etkisi: Bir meta-analiz ve meta tematik çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Cumhuriyet Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• Kıraç, B. ve Elaldı, Ş. (2023). Probleme dayalı öğrenme yönteminin üst düzey düşünme becerilerine etkisinin değerlendirilmesi: Bir meta-tematik analiz. Turkish Academic Research Review, 8(3), 1200-1216. https://doi.org/10.30622/tarr.1286769
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Kurt, U. (2021). Probleme dayalı, işbirlikli ve proje tabanlı öğrenme yöntemlerinin öğrencilerin problem çözme becerilerine etkisini inceleyen çalışmaların meta-analizi. Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstisüsü, İstanbul.
• Laine, C. E. and Mahmud, M. S. (2022). The influence of problem-based learning (pbl) on mathematics learning: Systematic literature review. International Journal of Academic Research in Progressive Education and Development, 11(3), 1121-1137. http://dx.doi.org/10.6007/IJARPED/v11-i3/15033
• Liu, L., Du, X., Zhang, Z. and Zhou, J. (2019). Effect of problem-based learning pharmacology education: A meta-analysis. Studies In Education Evaluation, 60(9), 43-58. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2018.11.004
• Menten, G. (2019). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının onuncu sınıflarda geometriye ilişkin akademik başarı, kalıcılık, tutum ve motivasyona etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Metin, O. ve Ünal, Ş. (2022). İçerik analizi tekniği: İletişim bilimlerinde ve sosyolojide doktora tezlerinde kullanımı. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(2), 273-294. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227356
• Miles, M. B. and Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis (2nd ed.). Thousand Oaks, CA: SAGE Publications.
• Mutlu, A. ve Aydoğmuş, M. (2019). Problem-based learning studies: A content analysis. Turkish Studies, 14(4), 1615-1630.
• Özgül, B. (2021). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının etkililiği: Bir meta-analiz çalışması. Yüksek Lisans Tezi, Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Burdur.
• Peker-Ünal, D. (2022). Öğretim yöntem ve teknikleri. H. Sucuoğlu ve M. Gökdağ-Baltaoğlu (Ed.), Öğretim İlke ve Yöntemleri içinde (ss.22-35). Lisans Yayıncılık.
• Phungsuk, R., Viriyavejakul, C. and Ratanaolarn, T. (2017). Development of a problem-based learning model via a virtual learning environment. Kasetsart Journalof Social Sciences, 38(3), 297-306. https://doi.org/10.1016/j.kjss.2017.01.001
• Raman, Y., Surif, J. and Ibrahim, N. H. (2024). The effect of problem based learning approach in enhancing problem solving skills in chemistry education: A systematic review. International Journal of Interactive Mobile Technologies, 18(5), 91–111. https://doi.org/10.3991/ijim.v18i05.47929
• Sak, R., Şahin-Sak, İ. T., Öneren-Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Schuncke, G. M. (1988). Elementary social studies: Knowing, doing, caring. NewYork: Macmillan Publishing Company.
• Schwartz, P., Mennin, S. and Webb, G. (2013). Problem-based learning. UK: Routledge.
• Šliogerienė, J., Darginavičienė, I., Suchanova, J., Gulbinskienė, D. and Jakučionytė, V. (2025). Problem-based learning in developing students’ communicative skills and creativity in teaching English for specific purposes. Creativity Studies, 18(1), 30–42. https://doi.org/10.3846/cs.2025.22343
• Stepien, W. J. and Pyke, S. L. (1997). Designing problem-based learning units. Journal for the Education of the Gifted, 20(4), 380-400.
• Tekin, A. D. ve Yıldırım, M. (2020). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımının ortaokul öğrencilerinin bilimsel süreç becerilerine ve fen öğrenmeye yönelik motivasyonlarına etkisinin incelenmesi. Araştırma ve Deneyim Dergisi, 5(2), 58-71. http://doi.org/10.47214/adeder.778928
• Torp, L. and Sage, S. (1998). Problems as possibilities problem-based learning for K-12 education. Alexandria, Virginia USA: Association for Supervision and Curriculum Development.
• Tosun, C. ve Yaşar, M. D. (2015). Türkiye'de fen eğitiminde probleme dayalı öğrenme araştırmalarının betimsel içerik analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 23(1), 293-310.
• Usanmaz, E. ve Başal, A. (2023). Comparative analysis of problem-based learning and traditional instruction methods in postgraduate studies: A synthesis of effects on learning outcomes. Eğitimde Kuram ve Uygulama, 19(2), 258-273. https://doi.org/10.17244/eku.1310944
• Wach, E. (2013). Learning about qualitative document analysis. https://opendocs.ids.ac.uk/articles/report/Learning_about_Qualitative_Document_Analysis/26442637?file=48090622 adresinden 16.07.2024 tarihinde erişilmiştir.
• Wijnia, L., Loyens, S. M. and Derous, E. (2011). Investigating effects of problem-based versus lecture-based learning environments on student motivation. Contemporary Educational Psychology, 36(2), 101-113. https://doi.org/10.1016/j.cedpsych.2010.11.003
• Yew, E. H. and Goh, K. (2016). Problem-based learning: An overview of its process and impact on learning. Health Professions Education, 2(2), 75-79. https://doi.org/10.1016/j.hpe.2016.01.004
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, F. S. ve Say, S. (2020). Probleme dayalı öğrenme yaklaşımına ilişkin fen eğitimi alanında yapılan bilimsel çalışmaların incelenmesi. International Journal of New Approaches in Social Studies, 4(1), 151-164. https://doi.org/10.38015/sbyy.750758
• Yin, Q., Guo, C., Dong, C. and Wang, T. (2021). May problem-based learning get higher evaluation from student? International Journal of Crowd Science, 5(1), 92-111. http://dx.doi.org/10.1108/IJCS-12-2020-0019
• Zakaria, M. I., Abdullah, A. H., Alhassora, N. S. A., Osman, S. and Ismail, N. (2025). The impact of m-learning and problem-based learning teaching method on students motivation and academic performance. International Journal of Instruction, 18(1), 503–518.