İlkokul Öğrenci Ders ve Çalışma Kitaplarının Sınıf Öğretmenlerinin Görüşlerine Göre İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 11 Sayı: 3, 1029 - 1048, 30.11.2025

Burak Gürbüz , Cüneyt Akar

https://doi.org/10.31592/aeusbed.1754746

Öz

Bu çalışma, 2022-2023 eğitim-öğretim yılında Millî Eğitim Bakanlığı tarafından ilkokul öğrencilerine ücretsiz dağıtılan ders ve çalışma kitaplarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine göre değerlendirilmesini amaçlamaktadır. Araştırma, betimsel tarama modeli kullanılarak gerçekleştirilmiş ve uygun örneklem yoluyla seçilen 103 sınıf öğretmeninden toplanan veriler yüzde (%) ve frekans (f) hesaplama, bağımsız gruplar t testi ve tek yönlü ANOVA testi ile analiz edilmiştir. Sonuçlar, öğretmenlerin büyük bir çoğunluğunun ders ve çalışma kitaplarını kullandığını ancak içeriklerin öğrencilerin düzeyine uygunluğu, bilimsel düşünmeyi teşvik etmesi ve sorgulama becerilerini geliştirme açısından yetersiz bulunduğunu göstermiştir. Bununla birlikte, kitapların görsel unsurları ve diğer derslerle ilişkisi nispeten olumlu değerlendirilmiştir. Ayrıca, cinsiyet değişkeni ders kitapları ile ilgili görüşlerde anlamlı bir farklılık oluştururken, diğer değişkenler açısından anlamlı bir fark bulunamamıştır. Araştırmanın bulguları doğrultusunda, ders ve çalışma kitaplarının içerik, görsel öğe ve etkinlikler açısından geliştirilmesi ve öğrenci ihtiyaçlarına daha uygun hâle getirilmesi önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Öğrenci ders kitabı , öğrenci çalışma kitabı , öğretmen görüşü

Etik Beyan

Çalışmaya ilişkin etik kurul izni Uşak Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etiği Kurulu tarafından 17.06.2025 tarih 2025-184 sayılı kararla verilmiştir.

Kaynakça

• Andersen, K. N. (2018). Evaluation of school tasks in the light of sustainability education: Textbook research in science education in Luxembourgish primary schools. Environmental Education Research, 24(9), 1301-1319. https://doi.org/10.1080/13504622.2017.1384798
• Arslan, A. ve Engin, A. O. (2019). 5. sınıf Türkçe ders kitabının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Uluslararası Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 7(13), 67-94. https://doi.org/10.46778/goputeb.570245
• Aslan, E. (2010). Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk ders kitapları. Eğitim ve Bilim, 35(158), 215 – 230.
• Başoğlu, N., ve Mutlu, B. (2012). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında yer alan metinlerin eleştirel düşünme eğitimine uygunluğu. Kastamonu Eğitim Dergisi, 20(3), 983-998.
• Batmaz, O. (2022). Sınıf öğretmenlerinin gözünden hayat bilgisi ders kitapları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 20(2), 342-367.
• Bayar, A. ve Bağdat, E. (2021). Öğretmenlerin bakış açılarından eğitimde kullanılan ders kitaplarının nitelik sorunları ve yardımcı kaynak kitap kullanımı, International Academic Social Resources Journal, 6(27), 1158-1171.
• Cohen, L., Manion, L., and Morrison, K. (2007). Research methods in education. New York: Routledge.
• Çakmak, S. (2017). Determining the appropriateness of visual based activities in the primary school books for low vision students. European Journal of Educational Research, 6(4), 523-540. https://doi.org/10.12973/eu-jer.6.4.523
• Çokluk, Ö., Şekercioğlu, G. ve Büyüköztürk, Ş. (2012). Sosyal bilimler için çok değişkenli istatistik: SPSS ve Lisrel uygulamaları, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Dilekçi, A. (2022). Türkçe ders kitaplarının nitelik yönünden değerlendirilmesi, Trakya Eğitim Dergisi, 12(3), 1310-1328.
• Divrik, R., Mentiş Taş, A., ve Pilten, P. (2020). Teachers' views on the problem-solving & problem-posing tasks in primary school mathematics textbooks. Journal of Curriculum and Teaching, 9(1), 73-85. https://doi.org/10.5430/jct.v9n1p73
• Duran, E., ve Ertuğrul, B. (2012). İlköğretim sınıf öğretmenlerinin elektronik ders kitaplarına yönelik görüşleri. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 10(2), 347-365.
• Epçaçan, C., ve Okçu, V. (2010). İlköğretim Türkçe ders kitaplarının öğretmen görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 40(187), 39-51.
• Esmer, E. (2012). İlköğretim üçüncü sınıf Türkçe ders kitabı anlatı metinlerinde bakış açısı görünüşü-hal türü etkileşimi ve ön-arka plan düzenlenişi. Dil ve Edebiyat Dergisi, 8(2), 19-37.
• Faiz, M., ve Avcı, E. K. (2018). 4. ve 5. sınıf Sosyal Bilgiler ders kitapları “etkin vatandaşlık” öğrenme alanında yer alan becerilerin ve değerlerin incelenmesi. Uluslararası Sosyal Bilgilerde Yeni Yaklaşımlar Dergisi, 2(1), 1-21.
• Fan, L., and Zhu, Y. (2007). Representation of problem-solving procedures: A comparative look at China, Singapore, and US mathematics textbooks. Educational Studies in Mathematics, 66(1), 61–75. https://doi.org/10.1007/s10649- 006-9069-6
• Filosofi, F., Pasqualotto, A., and Venuti, P. (2022). Representation of disability within the school textbook: primary school teachers’ attitudes. Form@ re-Open Journal per la formazione in rete, 22(1), 106-119.
• Güneş, M. H., Çelikler, D., ve Gökalp, M. (2008). İlköğretim I. kademedeki yeni fen ve teknoloji ders kitapları konusunda sınıf öğretmenlerinin görüşleri. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3), 193-210.
• Güven, S. (2010). İlköğretim Hayat Bilgisi dersi ders ve öğrenci çalışma kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi. Eğitim ve Bilim, 35(156), 84 – 95.
• Güzel, D., ve Şimşek, A. (2012). The Coursebooks In The National Educational Councils. The Journal of SAU Education Faculty, (23), 172-216.
• Ham, A. v. d. and Heinze, A. (2018). Does the textbook matter? longitudinal effects of textbook choice on primary school students’ achievement in mathematics. Studies in Educational Evaluation, 59, 133-140. https://doi.org/10.1016/j.stueduc.2018.07.005
• Johansson, M. (2003). Textbooks in mathematics education: A study of textbooks as the potentially implemented curriculum. Doctoral Dissertation, Luleå Tekniska Universitet, Sweden.
• Karaman, H. ve Yılar, Ö. (2024). İlkokullarda ücretsiz olarak dağıtılan yardımcı kaynak kitaplar ile ilgili öğretmen görüşleri. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 13(3), 1163-1179.
• Karasar, N. (2024). Bilimsel araştırma yöntemi: Kavramlar ilkeler teknikler, Ankara: Nobel Akademik Yayıcılık.
• Katipoğlu, M., ve Katipoğlu, S. N. (2016). Matematik öğretmenlerinin öğrenci ders kitabı hakkındaki görüşleri. Uluslararası Eğitim Bilim ve Teknoloji Dergisi, 2(3), 156-165.
• Kayak, S. (2018). Teacher's views about the visuals' are being used in coursebooks contribution on learning according to constructivist learning approach. International Journal of Field Education, 4(1), 57-69.
• Keleş, Ö., Haser, Ç. ve Koç, Y. (2012). Sınıf öğretmenlerinin ve ilköğretim matematik öğretmenlerinin yeni ilköğretim matematik dersi programı hakkındaki görüşleri. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(3), 715-736.
• Kirmizi, F. S. (2014). 4. sınıf Türkçe ders kitabı metinlerinde yer alan değerler. Değerler Eğitimi Dergisi, 12(27), 217-259.
• Koljonen, T. (2020). Finnish mathematics curriculum materials and teachers’ interactionwith them in two cultural-educational contexts. Doctoral dissertation, Åbo Akademi University, Åbo.
• Köroğlu, M. ve Balcı, A. (2022). Türkçe öğretmenlerinin ders kitaplarına bağlılıklarının belirlenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (9), 41-52. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1186790
• Küçükaydın, M. A., ve İşcan, A. (2017). İlköğretim 3. sınıf Türkçe ders kitapları ve öğretmen kılavuz kitabının yapılandırmacı öğrenme yaklaşımına uygunluk düzeyi. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 5(1), 1-13.
• Lalău, E. (2014). Teachers', pupils' and parents' opinions on primary textbooks: Their selection, quality and use. Acta Didactica Napocensia, 7(3), 59-71.
• Magdaş, I., and Drîngu, M.-C. (2016). Primary school teachers' opinion on digital textbooks. Acta Didactica Napocensia, 9(3), 47-54.
• Mardiyana, T., Fauziati, E., Prastiwi, Y., and Minsih, M. (2023). A content analysis of the language quality of thematic textbooks for elementary school students. Journal of Education and Learning (EduLearn), 17(2), 229-240. https://doi.org/10.11591/edulearn.v17i2.20573
• Millî Eğitim Bakanlığı (2006). Millî Eğitim Bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2006/09/20060901-3.htm adresinden 29.11.2025 tarihinde erişilmiştir.
• Millî Eğitim Bakanlığı (2021). Millî Eğitim Bakanlığı ders kitapları ve eğitim araçları yönetmeliği https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/10/20211014-1.htm adresinden 26.11.2022 tarihinde erişilmiştir.
• Muradoğlu, Ü. ve Işık, A. D. (2019). İlkokul üçüncü sınıf Türkçe ders kitabı etkinliklerinin sınıf öğretmenlerinin görüşleri doğrultusunda incelenmesi. Sınırsız Eğitim ve Araştırma Dergisi, 4(1), 19-39. https://doi.org/10.29250/sead.530039
• Özgen, B. (1993). Türkiye'de ders kitapları sorunu ve çözüm yolları. Eğitim ve Bilim, 17(87), 48- 59
• Patria, A. S. and Mutmainah, S. (2018). Using textbook illustration as media for developing character among primary students: some research-based suggestion. Journal of Education and Learning (EduLearn), 12(1), 52-56. https://doi.org/10.11591/edulearn.v12i1.6509
• Polat, İ. (2022). Türkçe dersi ilkokul yardımcı kaynak kitaplarının program kazanımlarına göre incelenmesi. Uluslararası Ders Kitapları ve Eğitim Materyalleri Dergisi, 5(2), 56-69. https://doi.org/10.53046/ijotem.1150477
• Remillard, J. T. (1999). Curriculum materials in mathematics education reform: A framework for examining teachers’ curriculum development. Curriculum Inquiry, 100(4), 315–341.
• Remillard, J. T. (2005). Examining key concepts in research on teachers’ use of mathematics curricula. Review of Educational Research, 75(2), 211–246. https://doi.org/10.3102/00346543075002211
• Rodríguez Rodríguez, J., and Montero Mesa, M. L. (2012). The opinion of primary-school teachers regarding textbooks and printed curricular materials developed to support their teaching activities. Educational Media International, 49(2), 123-137. https://doi.org/10.1080/09523987.2012.683962
• Sarıkaya, B. (2023). Türkçe öğretmenlerinin Türkçe ders kitapları ile ilgili görüşleri. Asya Studies-Academic Social Studies/ Akademik Sosyal Araştırmalar, 7(26), 1-14. https://doi.org/10.31455/asya.1386787
• Stará, J., Chvál, M., and Starý, K. (2017). The role of textbooks in primary education. e-Pedagogium, 17(4), 60-69.
• Sulak, S. E., ve Çapanoğlu, A. Ş. (2021). İlkokul Türkçe ders kitaplarının sınıf öğretmenlerinin görüşlerine dayalı olarak bütüncül bir yaklaşımla değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(3), 830-849. https://doi.org/10.31592/aeusbed.979263
• Şahin, A. (2008). İlköğretim birinci sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(3), 133-146.
• Şahin, A. (2010). İlköğretim ikinci ve üçüncü sınıf Türkçe ders kitabı, öğrenci çalışma kitabı ve öğretmen kılavuz kitabının öğretmen görüşlerine dayalı olarak değerlendirilmesi. Milli Eğitim Dergisi, 40(185), 48-65.
• Tabuk, M., Pusmaz, A., ve Çanakçı, O. (2023). İlkokul matematik ders kitaplarında ders araçlarının kullanımı. Educational Academic Research, 50, 117-125
• Taş, H. ve Minaz, M. B. (2018). Derslerde yardımcı kaynak kullanılmasının öğretmen, veli ve öğrenci görüşlerine göre değerlendirilmesi. SETSCI Conference Indexing System, 3(4), 582-589
• Taşdemir, C. (2011). İlköğretim 1. kademede okutulan matematik ders kitaplarının öğretmen görüşlerine göre değerlendirilmesi (Bitlis ili örneklemi). Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 16, 16-27.
• Tor, H. (2004). İlköğretim öğrencilerinin bilgi teknolojilerinden yararlanma düzeyleri üzerine bir arştırma, The Turkish Online Journal of Education Technology JOJET, 39(185), 48 – 65.
• Tutak, T. ve Güder, Y. (2012). İlköğretim 5. sınıf öğretmenlerinin matematik ders kitabı hakkındaki görüş ve düşünceleri. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 19, 16-28.
• Tutsak S. ve Batur Z. (2011). Cumhuriyetten günümüze Türk eğitim sisteminde ders kitabı incelemesine dair iki örnekleme. Turkish Studies, 6(3), 355 – 389.
• Uzunöz, A., Engin, İ., ve Tenteriz, C. (2010). İlköğretim I. kademe öğretmenlerinin yeni ders kitapları hakkındaki görüşleri. Kastamonu Eğitim Dergisi, 18(3), 871-892.