Türk Kamu Yönetiminin Krizlerle Mücadelesi ve Büyük Krizlerin Yönetime İlişkin Yeni Model Önerisi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 3, 1006 - 1026, 30.11.2025

Önder Bozkurt

https://doi.org/10.35341/afet.1707705

Öz

Bu çalışma, Türk kamu yönetiminin krizlerle mücadelesini ve büyük krizlerin yönetiminde ortaya çıkan yapısal boşlukları inceleyerek, yeni bir yönetim modeli önerisi geliştirmeyi amaçlamaktadır. Çalışmanın ilk bölümünde, 1997 yılındaki Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği ile 2011 yılındaki Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği karşılaştırmalı olarak ele alınmış; kriz, afet ve acil durum kavramlarının kapsamları analiz edilmiştir. 1997 yılında yayımlanan Yönetmeliğin askeri ağırlıklı ve merkeziyetçi yapısına karşın, 2011 tarihli düzenlemenin daha çok afet odaklı ve Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı (AFAD) merkezli bir yapı sunduğu vurgulanmıştır. İkinci bölümde ise mevcut düzenlemelerin yetersizlikleri ortaya konularak, sivil katılımı ve çok paydaşlılığı esas alan yeni bir kriz yönetim modeli önerilmiştir. Önerilen modelde, kriz hali yönetimi ile olağanüstü hâl ve seferberlik gibi durumların birbirinden ayrılması; Cumhurbaşkanlığı bünyesinde sivil temelli ”Kriz Yönetimi ve Koordinasyonu Merkezi” ile Milli Güvenlik Kurulu (MGK) çatısı altında ”Seferberlik ve Olağanüstü Hal Yönetim Merkezi”nin kurulması önerilmektedir. Bu yapıların yerel düzeyde Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi (GAMER) yapılanmalarıyla desteklenmesi ve kriz yönetiminin kamu, özel sektör ve sivil toplum temsilcilerini kapsayacak şekilde bütüncül bir yaklaşımla yürütülmesi öngörülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Afet ve Acil Durum Yönetimi , İkincil Düzenleme Analizi , Yeni Model Önerisi , Türk Kamu Yönetimi , Türkiye’de Kriz Yönetimi

Turkish Public Administration’s Dealing Against Crises and a New Model Proposal for the Management of Major Crises

Öz

This study aims to develop a new management model proposal by examining the struggle of Turkish public administration with crises and the structural gaps that emerge in the management of major crises. In the first part of the study, the Prime Ministry Crisis Management Center Regulation dated 1997 and the Disaster and Emergency Management Centers Regulation dated 2011 are comparatively discussed; the scopes of the concepts of crisis, disaster and emergency are analyzed. It is emphasized that, in contrast to the military-oriented and centralized structure of the 1997 regulation, the 2011 regulation offers a more disaster-oriented and Ministry of Interior, Disaster and Emergency Management Presidency (AFAD)-centered structure. In the second part, the inadequacies of the current regulations are revealed and a new crisis management model based on more civilian participation and multi-stakeholders is proposed. In the proposed model, it is suggested to separate crisis management from states of emergency and mobilization; to establish a civilian-based” Crisis Management and Coordination Center“ within the Presidency and a ”Mobilization and Emergency Management Center“ under the roof of the National Security Council (Milli Güvenlik Kurulu / MGK) of Türkiye. It is envisaged that these structures can be supported by GAMER (Security and Emergencies Coordination Center) structures at the local level and that crisis management will be carried out with a holistic approach that will include public, private, and third sectors with significant civil society representation.

Anahtar Kelimeler

Analysis of Secondary Regulation , Crisis Management in Türkiye , Disaster and Emergency Management , New Model Proposal , Turkish Public Administration

Kaynakça

• AFAD (2022). Açıklamalı Afet Yönetimi Terimleri Sözlüğü. URL: https://www.afad.gov.tr (Son Erişim: 24.05.2025)
• Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı İle İlgili Bazı Düzenlemeler Hakkında Kanun, 2/7/2018 – KHK-703/62. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.5902 (Son Erişim: 24.05.2025)
• Anayasaya Uyum ve Teşkilat Kanunları Genel Gözden Geçirme. URL: https://www.mevzuat.gov.tr (Son Erişim: 24.05.2025)
• Aras, Hüseyin (2022). Güvenlik Yönetimi. In: Özel, C. (Ed.), Güvenlik Çalışmaları ve Türkiye’de İç Güvenlik Yönetimi. Türk İdari Araştırmalar Vakfı, s. 150.
• Bozkurt, Önder (2022). Afet Kaynaklı Tehditler ve Bütünleşik Afet Yönetimi. In: Özel, C. (Ed.), Güvenlik Çalışmaları ve Türkiye’de İç Güvenlik Yönetimi. Türk İdari Araştırmalar Vakfı, s. 213.
• Bozkurt, Önder (2023). AFAD’ın Görev ve Sorumlulukları. In: Çapar, S. (Ed.), Türkiye’de Mevzuat Bağlamında Afet ve Acil Durum Yönetimi. Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Brecher, M. (1993). Crises in World Politics: Theory and Reality. Oxford: Pergamon Press.
• Buhran Değerlendirme Kurulu Kurulması, Görev, Yetki ve Çalışma Esasları Hakkında Karar, 22.07.1976 tarihli ve 7-12310 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı.
• Çapar, Selim (2023). Afet ve Acil Durumlarda Mülki İdare Amirleri. In: Çapar, S. (Ed.), Türkiye’de Mevzuat Bağlamında Afet ve Acil Durum Yönetimi. Türk İdari Araştırmalar Vakfı.
• Devlet Bilgi Koordinasyon Kurulu ve Merkezi Yönetmeliği. URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/06/20190601-17.pdf (Son Erişim: 24.05.2025)
• Farsakoğlu, Yavaş, Tatoğlu (2002, 2004, 2024). Kriz yönetimi bağlamında çeşitli kamu kurumları örnekleri. URL: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi.jsp (Son Erişim: 24.05.2025)
• Findley, Carter V. (2016). Modern Türkiye Tarihi: İslam, Milliyetçilik ve Modernlik (1789–2007) (Çev. Güneş Ayas). 5. Baskı. Timaş Yayınları, İstanbul.
• Güvenlik ve Acil Durumlar Koordinasyon Merkezi Yönetmeliği. URL: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2019/10/20191024-17.htm (Son Erişim: 24.05.2025)
• İçişleri Bakanlığı Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı (2017). Güvenlik Terimleri Sözlüğü. Kamu Düzeni ve Güvenliği Müsteşarlığı Yayınları, Ankara.
• Kapucu, Naim, Ustun, Yusuf (2017). Collaborative Crisis Management and Leadership in the Public Sector. International Journal of Public Administration. URL: https://www.researchgate.net/profile/Naim-Kapucu/publication/313465529_Collaborative_Crisis_Management_and_Leadership_in_the_Public_Sector (Son Erişim: 24.05.2025)
• Karpat, Kemal (2014). Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller. 5. Baskı. Timaş Yayınları, İstanbul.
• KHK-703: Anayasaya Uyum Sağlanması Hakkında Kanun Hükmünde Kararname, 2/7/2018. URL: https://www.mevzuat.gov.tr (Son Erişim: 24.05.2025)
• Kos, Agnieszka; Hromadskyi, Artem (2017). Globalization, the State and the Individual, No 1(13), s. 39–47. URL: http://www.gsijournal.bg/gsijournal/images/dok/GSI13/Kos.pdf (Son Erişim: 24.05.2025)
• MGK Genel Sekreterliği Teşkilatı Hakkında 6 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 15/7/2018 – 30479.
• Mikušová, M. (2014). Crisis Management Modeling. WSEAS Journals. URL: https://www.wseas.org/multimedia/journals/economics/2014/a145707-095.pdf (Son Erişim: 24.05.2025)
• Millar, D. P., Heath, R. L. (Eds.) (2004). Responding to Crisis: A Rhetorical Approach to Crisis Communication. Lawrence Erlbaum Associates Publishers.
• Millî Güvenlik Kurulu (MGK). URL: https://ataturkansiklopedisi.gov.tr/bilgi/milli-guvenlik-kurulu-mgk/ (Son Erişim: 24.05.2025)
• Öztürk, İlknur Doğu (2017). Stratejik Halkla İlişkiler Kapsamında Kriz Yönetimi: Türkiye’de Krizlerin Algılanması Üzerine Bir Araştırma. Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü. URL: https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (Son Erişim: 24.05.2025)
• Resmî Gazete Genel Erişim. URL: https://www.resmigazete.gov.tr/ (Son Erişim: 24.05.2025)
• Tatoğlu, M. (2024). Kriz Yönetiminde Görev Alan Aktörler Arası Ağ Analizi (Muğla Orman Yangınları Örneği) (Doktora Tezi). Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Muğla.
• Tokakis, V., Polychroniou, P., Boustras, G. (2019). Crisis Management in Public Administration: The Three Phases Model. URL: https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0925753518310117 (Son Erişim: 24.05.2025)
• Touitou, T. C. (2020). Communication, Conflict and Crisis Management. European Journal of Business and Management Research, 5(4). URL: https://www.ejbmr.org/index.php/ejbmr/article/view/251 (Son Erişim: 24.05.2025)
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü. URL: https://sozluk.gov.tr/ (Son Erişim: 24.05.2025)
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası (Yeniden). URL: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/anayasa/ (Son Erişim: 24.05.2025)
• Uysal, H. (2018). İnsani Müdahale Harekâtlarında Çatışma ve Kriz Yönetimi: Sivil-Asker İşbirliği Tartışmaları (Doktora Tezi). İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Uluslararası İlişkiler Anabilim Dalı, İstanbul.
• Valackiene, A. (2011). Theoretical Substation of the Model for Crisis Management in Organization. Engineering Economics, 22(1), 78–90. URL:https://www.researchgate.net/publication/272703562_Theoretical_Substation_of_the_Model_for_Crisis_Management_in_Organization (Son Erişim: 24.05.2025)
• Zürcher, Erik Jan (2016). Modernleşen Türkiye’nin Tarihi (Çev. Yasemin Saner). 33. Baskı. İletişim Yayınları, İstanbul.
• Cumhuriyet Senatosu Tutanakları, 27.06.1968, O:1, B:55. 7269 sayılı Kanun değişikliği görüşmeleri.
• Olağanüstü Hal Kanunu, Kanun No: 2935, Kabul Tarihi: 25/10/1983, RG: 27/10/1983 Sayı: 18204. URL: https://mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.2935.pdf (Son Erişim: 24.05.2025)
• Başbakanlık Kriz Yönetim Merkezi Yönetmeliği, 9 Ocak 1997 tarih ve 22872 sayılı Resmî Gazete, Bakanlar Kurulu Karar Tarihi: 30.09.1996, Karar Sayısı: 96-8716. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/19.5.4.pdf (Son Erişim: 24.05.2025)
• Afet ve Acil Durum Yönetim Merkezleri Yönetmeliği, RG: 19.02.2011, Sayı: 27851. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat (Son Erişim: 24.05.2025)
• 1 Nolu Cumhurbaşkanlığı Teşkilatı Kararnamesi, RG: 10/07/2018, Sayı: 30474. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin (Son Erişim: 24.05.2025)
• 4 Nolu Cumhurbaşkanlığı Kararnamesi, RG: 15/7/2018 – 30479. URL: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin (Son Erişim: 24.05.2025)
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası, Kanun No: 2709, Kabul Tarihi: 18/10/1982. RG: 9/11/1982, Sayı: 17863 (Mükerrer). URL: https://www.anayasa.gov.tr/tr/mevzuat/anayasa/ (Son Erişim: 24.05.2025)