Disaster Management in the Ottoman Empire: 1841 Izmir Fire

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 22 - 30, 20.06.2022

Mehmet Batuhan Çeken , Halim Kılıç

https://doi.org/10.35341/afet.1083657

Öz

Before the fire extinguishing services were organized under the name of "Tulumbacı Ocağı" in the early 18th century in the Ottoman Empire, neighborhood and guild organizations played an important role in combating fire. Especially in the Ottoman classical period, the firefighting services were carried out by this type of neighborhood fire organizations that came together during the fire and intervened in the fire. During the 106-year period between the establishment of the "Tulumbacı Ocağı" in 1720 and its abolition in 1826, there have been positive developments such as the development of Tulumba models in firefighting and the increase in the number of personnel used to extinguish the fire. After the closure of the "Tulumbacı Ocağı" in 1826, it was mostly returned to the past in terms of firefighting. With the establishment of the "Zaptiye Müşirliği" in 1846 and then the "Şehremaneti" in 1855, the task of extinguishing the fire was given to the municipalities as well as the soldiers. In the 1841 Izmir fire, in addition to the participation of the neighborhood firefighters in the extinguishing activities, most of the people in the region made an effort to extinguish the fire with the growth of the disaster. In the study, it was emphasized how the Izmir fire in 1841 developed and the developments during and after this disaster. The aid given to the victims after the disaster and the attitude of the Ottoman Empire after the fire constitute the essence of the study.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Izmir, Fire, Disaster Management, Tanzimat

Osmanlı Devleti’nde Afet Yönetimi: 1841 İzmir Yangını

Öz

Osmanlı Devleti’nde 18. yüzyıl başlarında yangın söndürme hizmetlerinin “Tulumbacı Ocağı” adı altında teşkilatlanmasından önce mahalle ve lonca teşkilatları yangınla mücadelede önemli roller üstlenmişlerdir. Bilhassa Osmanlı klasik döneminde itfaiye hizmetlerinin yürütülmesi, bu tip mahalle yangın teşkilatlarının yangın esnasında bir araya gelerek yangına müdahale etmesiyle olmuştur. 1720’de Tulumbacı Ocağı’nın kurulması ve 1826’da lağvedilmesi arasında geçen 106 yıllık süreçte yangınla mücadelede tulumba modellerinin geliştirilmesi ve yangını söndürmede kullanılan personel sayısının arttırılması gibi olumlu gelişmeler olmuştur. 1826’da Tulumbacı Ocağı’nın kapatılması sonrası yangına müdahale konusunda çoğunlukla eskiye dönülmüştür. 1846’da Zaptiye Müşirliği, 1855’te Şehremaneti kurulunca yangın söndürme görevi, askerler yanında belediyelere verilmiştir. 1841 İzmir Yangını’nda mahalle tulumbacılarının söndürme faaliyetlerine ek olarak felaketin büyümesiyle bölgede bulunan halkın çoğu yangını söndürmek için çaba göstermiştir. Çalışmada 1841’de İzmir’de meydana gelen yangının yayılması, yangın sırasında ve sonrasında yaşanan gelişmeler üzerinde durulmuştur. Felaket sonrası afetzedelere yapılan yardımlar ve Osmanlı Devleti’nin yangın sonrasındaki tutumu çalışmanın odaklandığı başlıca noktaları oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, İzmir, Yangın, Afet Yönetimi, Tanzimat

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri (Cumhurbaşkanlığı Osmanlı Arşivi, COA) C. BLD. 102/5078, 19 B 1261/24 Temmuz 1845. DH. MKT. 1806/18, 25 C 1308/5 Şubat 1891. İ. DH. 45/2237, 16 Ş 1257/3 Ekim 1841. İ. DH. 42/2100, 15 C 1257/4 Ağustos 1841. İ. DH. 43/2123, 19 C 1257/8 Ağustos 1841. İ. DH. 43/2101, 15 C 1257/4 Ağustos 1841. İ. DH. 45/2237, 16 Ş 1257/3 Ekim 1841. İ. DH. 45/2237, 17 B 1257/4 Eylül 1841. İ. DH. 45/2237, 16 Ş 1257/3 Ekim 1841. İ. DH. 45/2237, 16 Ş 1257/3 Ekim 1841. İ. DH. 42/2100, 15 C 1257/4 Ağustos 1841.
• Allan, J. H. (1843). A Pictorial Tour in the Mediterranean, Member of the Athenian Archelogical Society And of the Egyptian Society of Cairo, London, 1843.
• Bath Chronicle and Weekly Gazette, 19 Ağustos 1841.
• Baykara, T. (1974). İzmir Şehri ve Tarihi, Ege Üniversitesi Matbaası.
• Berkshire Chronicle, 21 Ağustos 1841.
• Beyru, R. (2011). 19. Yüzyılda İzmir’de Doğal Afetler, İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Kitaplığı.
• Ceride-i Havadis, Nr. 48, 4 B 1257. (22 Ağustos 1841)
• Ceride-i Havadis, Nr. 46 19 C 1257. (8 Ağustos 1841)
• Ceride-i Havadis, Nr. 46, 19 C 1257. (8 Ağustos 1841)
• Çakmak, B. (2011). “Geç Dönem Osmanli İmparatorluğu’nda Afet Yönetimi: 1894 Büyük Uşak Yangını”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 8(15), 63-91.
• Çelebi, B. (1994). “İtfaiye”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 4, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 306-307.
• Çelik, Y. (2012). “Tulumbacı; Osmanlı Devleti’nde Asker veya Sivil İtfaiye Neferi için Kullanılan Unvan”, İA, 4, 369-371.
• Dublin Evening Post, 28 Ağustos 1841.
• Düstur, Tertip I, C. II, 765-777.
• English Chronicle and Whitehall Evening Post, 7 Eylül 1841.
• Freeman's Journal, 8 Eylül, 1841.
• Goffman, D. (1995). İzmir ve Levanten Dünya (1550-1650), çev. Ayşen Anadol ve Neyyir Kalaycıoğlu, Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Kuzucu, K. (2006). “Szechenyi Paşa ve Osmanlı İtfaiyesinin Modernleştirilmesi (1874-1922)”, Türk Kültürü İncelemeleri Dergisi, (14), 31-52.
• Illustrated London News, 9 Ağustos, 1845.
• Oxford Journal, 21 Ağustos 1841.
• Özcan, O. (1999). “İstanbul İtfaiyesinin Tarihçesi”, İtfaiye 110. Yıl, 20, 34-35.
• Perthshire Advertiser, 30 Eylül 1841.
• Seyitdnlıoğlu, M. (2010). Tanzimat Döneminde Modern Belediyeciliğin Doğuşu, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Statesman and Dublin Christian Record, 7 Eylül 1841.
• Takvim-i Vekayi, Nr. 230, 27 C 1257/16 Ağustos 1841.
• Tural, E. (2004). “Yangın Olur Biz Yangına Gidemeyiz … Türkiye, Hollanda, İngiltere ve Amerika’da Modern İtfaiye Teşkilatının Kuruluşu ve Harik (Yangın) Nizamnameleri”, Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 13 (1), 67-91.
• The Evening Chronicle, 6 Eylül 1841.