Deprem Olgusunu Psikoloji Bağlamında Ele Alan Lisansüstü Tezlerin Bibliyometrik ve Tematik Analizi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 828 - 841, 30.11.2024

Asiye Dursun

https://doi.org/10.35341/afet.1385369

Öz

Bu çalışmada, Yüksek Öğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nde (YÖK), deprem konusunu psikolojik değişkenlerle ele alan tezlerin bibliyometrik ve tematik analiz yöntemi ile incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu nedenle, 24.09.2023 tarihine kadar YÖK Ulusal Tez Merkezi'ne yüklenen tezler, "deprem", "earthquake" anahtar sözcükleri ile taranmış ve 2650 teze ulaşılmıştır. İlgili tezler konu bağlamında psikoloji boyutu ile sınırlandırıldığında ise 50 lisansüstü teze erişilmiştir. Araştırmada, bibliyometrik analizle tezlerin; üniversite türü, il-üniversite adı, yıl, tez türü, danışman unvanı, enstitü, anabilim dalı, konu, örneklem grubu, tezin yöntemi incelenmiştir. Tezlerde ele alınan psikolojik değişkenlerin benzerlik ve farklılıklarını ele almak için tematik analiz kullanılmıştır. Bibliyometrik araştırmalar, yeni çalışmalara fikir sunma konusunda destek olmaktadır. Tematik araştırmalar ise var olan durumu ayrıntılı olarak değerlendirmektedir. Bibliyometrik analiz sonucunda; depremi psikolojik boyutta ele alan araştırmaların; farklı türde, farklı anabilim ve enstitülerde hazırlandığı görülmüştür. Oldukça farklı grupların örneklem olarak seçildiği ve en çok nicel desende araştırma yönteminin planlandığı sonucuna ulaşılmıştır. Tematik analiz sonucunda ise, depremin psikososyal sonuçları ve depremin sonuçlarını etkileyen faktörler olmak üzere iki tema elde edilmiştir. Sonuç olarak bu çalışma, deprem sürecinde bireylerin psikolojik yaşantılarını ele alan çalışmaları değerlendirmeye fırsat sunmaktadır. Ayrıca Türkiye’nin deprem kuşağında bir ülke olduğu düşünüldüğünde, araştırma sonuçlarının deprem ile ilgili gerçekleştirilen farklı psikososyal çalışmalar için bakış açısı sağlayacağı söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Afet Psikolojisi, Bibliyometrik Analiz, Deprem, Lisansüstü Tezler, Psikoloji, Tematik Analiz

Destekleyen Kurum

Bulunmamaktadır.

Teşekkür

Tüm afetlerde gönüllü ya da görev dahilinde hizmet sunanlara teşekkür ederim.

Bibliometric and Thematic Analysis of Postgraduate Theses Addressing the Phenomenon of Earthquakes in the Context of Psychology

Öz

This study aims to examine the theses that address the topic of earthquakes with psychological variables at the Higher Education Council's National Thesis Center (YÖK) using bibliometric and thematic analysis methods. Therefore, the theses uploaded to the YÖK National Thesis Center until 24.09.2023 were scanned with the keywords "deprem" and "earthquake", resulting in access to 2650 theses. When the relevant theses were limited to the psychology dimension within the context of the topic, 50 postgraduate theses were accessed. In the research, bibliometric analysis was conducted on the theses; university type, city-university name, year, thesis type, advisor title, institute, department, topic, sample group, and thesis methodology were examined. Thematic analysis was used to discuss the similarities and differences of the psychological variables addressed in the theses. Bibliometric studies provide support in offering ideas for new research. Thematic studies, on the other hand, evaluate the existing situation in detail. As a result of bibliometric analysis, it was observed that the studies addressing earthquakes in the psychological dimension were prepared in different types, departments, and institutes. It was concluded that quite different groups were selected as samples, and research method was mainly quantitative in design. In the thematic analysis, two themes were obtained; the psychosocial consequences of earthquakes and the factors affecting the consequences of earthquakes. In conclusion, this study provides an opportunity to evaluate studies that address individuals' psychological experiences during earthquake processes. Moreover, considering Turkey is a country in an earthquake zone, it can be said that the research results will provide a perspective for different psychosocial studies related to earthquakes.

Anahtar Kelimeler

Bibliometric Analysis, Earthquake, Disaster Psychology, Thematic Analysis, Psychology, Postgraduate Theses

Kaynakça

• Abay, A. R. ve Abay Çelik, Z. E. (2023). Deprem sonrası ortaya çıkan sorunlar ve sosyal destek ağlarının rolü. Sosyolojik Bağlam Dergisi, 4(1), 91-100. https://doi.org/10.52108/2757-5942.4.1.7
• AFAD (2013). İlkokul Öğrencileri İçin Afet Bilinci Eğitimi. Ankara.
• AFAD (2022). 2022 Yılı Doğa Kaynaklı Olay İstatistikleri Raporu. https://www.afad.gov.tr/kurumlar/afad.gov.tr/e_Kutuphane/Istatistikler/2022-Yili-Doga-Kaynakli-Olay-Istatistikleri.pdf Erişim Tarihi: 10.10.23
• Aksoy, Ş., & Kabasakal, Z. (2023). Afet sonrası durumlara yönelik hazırlanan psikososyal destek uygulamalarının ve çalışmalarının incelenmesi. IBAD Sosyal Bilimler Dergisi, (15), 80-91. https://doi.org/10.21733/ibad.1272044
• Alejandro Hernández-Hernández, J., Londoño-Pineda, A., Cano, J. A., & Gómez-Montoya, R. (2023). Stakeholder governance and sustainability in football: A bibliometric analysis. Heliyon, 9, 2405–8440. https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e18942
• Altun, F. (2018). Afetlerin ekonomik ve sosyal etkileri: Türkiye örneği üzerinden bir değerlendirme. Sosyal Çalışma Dergisi, 2(1), 1-15.
• Ambarsari, R., Deta, U. A., & Madlazim, M. (2023, May). Bibliometric analysis on earthquake research in Indonesia from Google scholar data 2018-2020. In AIP Conference Proceedings, 2595(1). AIP Publishing. https://doi.org/10.1063/5.0141368
• Aral, N. (2023). Depremin Çocuklar Üzerindeki Etkileri. Journal of Child & Development (J-CAD)/Çocuk ve Gelişim Dergisi (ÇG-D), 6(11), 93-105.
• Aslan, Ş. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri: Nicel, nitel ve karma tasarımlar için bir rehber. Eğitim Yayınevi.
• Braun, V., & Clarke, V. (2006). Using thematic analysis in psychology. Qualitative research in psychology, 3(2), 77-101. https://doi.org/10.1191/1478088706qp063oa
• Broadus, R. N. (1987). Toward a definition of ‘bibliometrics’. Scientometrics, 12(5–6), 373-379. https://doi.org/10.1007/BF02016680
• Canlı, D., & Yılmaz, F. (2024). Deprem sonrasında bireylerin deprem kaygısı, ölüm kaygısı ve psikolojik sağlamlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Bozok Tıp Dergisi, 14(1), 9-17. https://doi.org/10.16919/bozoktip.1305106 Cengiz, S. & Peker, A. (2023). Deprem sonrası yetişkin bireylerin depresyon düzeylerinin incelenmesi. TRT Akademi, 8(18) , 652-668. https://doi.org/10.37679/trta.1277689
• Clarke, V., Braun, V. and Hayfield, N. (2015). “Thematic Analysis.” In Qualitative Psychology: A Practical Guide to Research Methods, edited by J. Smith, 222–248. 3rd ed. London: Sage.
• Çıtak, Ş. (2023). Psychological experiences and risk factors in earthquakes. Journal of Family Counseling and Education, 8(2), 116-134. https://doi.org/10.32568/jfce.1345554
• Diktaş Yerli, G. (2023). Sosyal bilimler alanında afet konulu lisansüstü çalışmaların bibliyometrik ve tematik analizi. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 961-976. https://doi.org/10.35341/afet.1279328
• Donthu, N., Kumar, S., Mukherjee, D., Pandey, N., & Lim, W. M. (2021). How to conduct a bibliometric analysis: An overview and guidelines. Journal of Business Research, 133, 285-296. https://doi.org/10.1016/j.jbusres.2021.04.070
• Ergünay, O. (2007). Türkiye’nin afet profili. TMMOB Afet Sempozyumu, 5(7), 1-14.
• Gluckman, P. (2012). Psychosocial effects of eartquake. http://www.stuff.co.nz/the-press/opinion/ perspective/6892800/Psychosocial-effectsof-theearthquakes. Erişim Tarihi: 02.07.2024.
• Göver, İ. H. (2023). Türkiye’nin deprem gerçeğine sosyolojik bir bakış. İKSAD Yayınevi.
• İlhan, B., Berikol, G. B., Eroğlu, O., & Deniz, T. (2023). Prevalence and associated risk factors of post-traumatic stress disorder among survivors of the 2023 Turkey earthquake. The American Journal of Emergency Medicine, 72, 39-43. https://doi.org/10.1016/j.ajem.2023.07.026
• Kaçmaz, K. S. & Kaçmaz, C. (2023). Çocuklarda deprem sonrası rehabilitasyon çalışmalarının bibliyografik analiz yöntemiyle incelenmesi: sistematik derleme. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 537-543. https://dergipark.org.tr/en/pub/ikcusbfd/issue/78150/1263107
• Karaırmak, Ö., & Güloğlu, B. (2014). Deprem deneyimi yaşamış yetişkinlerde bağlanma modeline göre psikolojik sağlamlığın açıklanması. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi 43(2). 1-18. https://doi.org/10.14812/cufej.2014.0010 Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. https://doi.org/10.5222/otd.supp2.2012.150
• Okutkan, C., & Gün, R. Ş. (2023). Türkiye’de depremle ilgili eğitim alanında yapılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analiz yöntemiyle incelenmesi. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi, (13), 1699-1715. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1394975
• Osareh, F. (1996). Bibliometrics, citation analysis and co-citation analysis: A review of literature I. Libri, 46(3), 149–158. https://doi.org/10.1515/libr.1996.46.3.149
• Öztürk, M. O., & Uluşahin, A. (2018). Ruh sağlığı ve bozuklukları. Nobel Tıp Kitabevleri.
• Roger, E. & Öngen, D. (1993). Deneysel desen türleri. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 26(1), 303-314. https://doi.org/10.1501/Egifak_0000000504
• Sönmez, M. B. (2022). Depremin psikolojik etkileri, psikolojik destek ve korkuyla baş etme. Totbid Dergisi, 21(3), 337-343. https://doi.org/10.5578/totbid.dergisi.2022.46 Sungur, M.Z.,& Herbert, C. (2011). Deprem sonrası ortaya çıkan tepkiler ve kendi kendine yardım yöntemleri. Özel baskı, Rekmay Yayıncılık.
• Şahin, C. ve Sipahioğlu, Ş.(2003). Doğal afetler ve Türkiye. Gündüz Eğitim ve Yayıncılık.
• Şevik, A. E. (2023). Deprem ve yaşlılık: psikososyal bir bakış. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, 16(1) , 49-57. https://doi.org/10.46414/yasad.1292526
• Tang, B., Deng, Q., Glik, D., Dong, J., & Zhang, L. (2017). A meta-analysis of risk factors for post-traumatic stress disorder (PTSD) in adults and children after earthquakes. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(12), 1537.
• Uğuz, Ş. (2023). Depremlerin görünmez yıkımı: insanların psikolojik sağlığı üzerindeki etkileri. Turkish Journal of Family Medicine and Primary Care, 17(1), 6-9. https://doi.org/10.21763/tjfmpc.1256896
• Utkucu, M., Durmuş, H., Uzunca, F., & Nalbant, S. (2023). Şubat 2023 Gaziantep (mw= 7.7) ve Elbistan (mw= 7.5) depremleri üzerine bir değerlendirme. Sakarya Üniversitesi Afet Yönetim ve Araştırma Merkezi, Sakarya.
• Yıldız, B. & Akkoyun, A. Z. (2023). Deprem sonrası psikiyatrik destek. İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 817-820. https://dergipark.org.tr/en/pub/ikcusbfd/issue/78150/1267011
• Ziegler, B. E. (2009). Methods for bibliometric analysis of research: Renewable energy case study (Doctoral dissertation), Massachusetts Institute of Technology. http://hdl.handle.net/1721.1/61289