Afetlerde Refakatsiz ve Kimliği Belirlenemeyen Çocukların Korunması Sürecinde Tıbbi Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rol ve Görevleri: 6 Şubat Depremi Örneği

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 728 - 742, 30.11.2024

İpen İlknur Ünlü

https://doi.org/10.35341/afet.1462622

Öz

Türkiye’de 6 Şubat 2023 tarihinde, Kahramanmaraş’ın Pazarcık ve Elbistan ilçelerinde iki yıkıcı deprem meydana gelmiş ve depremler 11 ilde büyük felaketlere neden olmuştur. Bu felaketlerde toplam 50 binden fazla insan hayatını kaybetmiş, yaklaşık 4,8 milyondan fazla çocuk da depremden olumsuz etkilenmiştir. Bu süreçte depremin yıkıcı etkileri sonucunda acil müdahale ve tedavi gereksinimi olan kimliği belirlenemeyen ve refakatsiz 0-18 yaş grubundaki depremzede çocuklar sağlık kurumlarına getirilmişlerdir. Afet yönetim sürecinde, tıbbi tedaviye ihtiyaç duyan refakatsiz ve kimliği belirlenemeyen çocukların çok disiplinli ve bütüncül bir bakış açısıyla değerlendirilmesi gerekmektedir. Multidisipliner ekiplerle yürütülen hastane afet yönetim sürecinde sosyal hizmet uzmanları, psikososyal müdahale ekiplerinin önemli bir parçasıdır. Bakım, gözetim ve korunma gereksinimi olan söz konusu çocuklara çeşitli psikososyal hizmetlerin sunulması, gereksinim duydukları kaynaklara erişimlerinin sağlanması, çocukların tedavi, bakım ve korunma süreçlerinde ilgili kuruluşlarla koordinasyonun sağlanmasında sosyal hizmet uzmanlarının mesleki çalışmaları, rol ve işlevleri oldukça önemlidir. Bu derleme çalışmasının amacı, 6 Şubat deprem afeti sonrası geride kalan refakatsiz ve kimliği belirlenemeyen çocukların korunma altına alınması sürecinde gerçekleştirilen saha uygulamalarına ilişkin deneyimlerin literatüre kazandırılması ve bu tür afet olaylarında kriz yönetiminin daha etkin ve verimli sağlanması açısından sosyal hizmet uzmanlarının rol ve işlevlerinin ortaya konulmasıdır. Bu çerçevede sosyal hizmet uzmanlarının savunucu, danışman, eğitmen, bağlantı kurucu, aracı, harekete geçirici, hızlandırıcı, kolaylaştırıcı, planlayıcı ve güçlendirici rollerinin yaşanan afet sonrası uygulamalarda ön plana çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak bu çalışmada, afet yönetim sürecinde tıbbi tedaviye ihtiyaç duyan refakatsiz ve kimliği belirlenemeyen çocukların korunmasına yönelik psikososyal destek hizmetlerin geliştirilmesi ile refakatsiz ve kimliği belirlenemeyen çocukların ailelerine erişiminin sağlanması noktasında aile birleşimini sağlayacak takip sistemlerinin kurulması önerilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Refakatsiz Çocuklar, Korunma Gereksinimi olan Çocuklar, Tıbbi Sosyal Hizmet, 6 Şubat Depremi

The Role and Duties of Medical Social Work Specialists in the Protection Process of Unaccompanied and Unidentified Children in Disasters: The Example of the February 6 Earthquake

Öz

On February 6, 2023, two devastating earthquakes occurred in the Pazarcık and Elbistan districts of Kahramanmaraş, Türkiye, causing significant disasters in 11 provinces. More than 50 thousand people lost their lives in these disasters, and approximately 4.8 million children were negatively affected by the earthquake. During this process, as a result of the devastating effects of the earthquake, unidentified and unaccompanied earthquake-affected children in the 0-18 age group who needed emergency intervention and treatment were brought to health institutions. In the disaster management process, unaccompanied and unidentified children who need medical treatment should be evaluated from a multidisciplinary and holistic perspective. Social workers are an essential part of psychosocial intervention teams in the hospital disaster management process, which is carried out with interdisciplinary teams. The professional work, roles and functions of social workers are vital in providing various psychosocial services to children in need of care, supervision and protection, ensuring their access to the resources they need, and ensuring coordination with relevant institutions in children's treatment, care and protection processes. The purpose of this compilation study is to add to the literature the experiences of field applications carried out in the process of protecting unaccompanied and unidentified children left behind after the February 6 earthquake disaster and to reveal the roles and functions of social workers to provide more effective and efficient crisis management in such disaster events. In this context, it has been observed that the advocate, consultant, trainer, liaison, mediator, mobilizer, accelerator, facilitator, planner and empowerment roles of social workers have come to the forefront in post-disaster practices. As a result, in this study, it is recommended to develop psychosocial support services for the protection of unaccompanied and unidentified children who need medical treatment during the disaster management process and to establish follow-up systems that will ensure family reunification to ensure access to unaccompanied and unidentified children to their families.

Anahtar Kelimeler

February 6 Earthquake, Children in Need of Protection, Medical Social work, Unaccompanied Children

Kaynakça

• Artan, T., Özkan, A.O. (2020). Afetler ve Sosyal Hizmet. Journal of Adem, 1(1), 47-54.
• Bazeghi, F.,Baradaran, H.R. (2010). The role of non-governmental organisations in the management of separated and unaccompanied children, following disasters in Iran. BMC research notes, 3, 1-12. https://doi.org/10.1186/1756-0500-3-256
• BMMYK (2018). Çocuğun Yüksek Yararının Belirlenmesine Dair BMMYK Kılavuz İlkeleri, https://www.refworld.org/cgibin/texis/vtx/rwmain/opendocpdf.pdf?reldoc=y&docid=55fa69594 (Son Erişim: 02.01.2024).
• Briggs, F. (2020). Child protection: A guide for teachers and child care professionals. Routledge. https://doi.org/10.4324/9781003134701
• Ceyhan, E.K. (2023). Afetlere Müdahalede Sosyal Hizmetin Çok Boyutlu Rolü. İzmir Kâtip Çelebi Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 8(2), 779-786.
• Carlson-Ostroff, J., Ostrander, J. (2024). Social Work and Emergency Management: Climate Change, Disasters, and Why We Need to Work Together More Now Than Ever. Journal of Policy Practice and Research, 5(1), 3-8. https://doi.org/10.1007/s42972-024-00101-3
• Chiu, M., Goodman, L., Palacios, C. H., Dingeldein, M. (2022). Children in disasters. In Seminars in Pediatric Surgery (Vol. 31, No. 5, p. 151219). WB Saunders. https://doi.org/10.1016/j.sempedsurg.2022.151219
• Cooper-Cabell, N. (2013). Mind the gap: Post earthquake community wellbeing?. Aotearoa New Zealand Social Work, 25(2), 27-34.
• Crawford, C. A. (2021). Studying social workers’ roles in natural disasters during a global pandemic: What can we learn?. Qualitative social work, 20(1-2), 456-462. https://doi.org/10.1177/1473325020973449
• Çiftci, E. G. (2009). Türkiye'de ve dünyada korunmaya ihtiyacı olan çocuklara yönelik hizmetlerin tarihsel gelişimi. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 19(19), 53-66. https://doi.org.10.21560/spcd.22269
• Duman, T.Y., Çan,T., Emre, Ö., Kadirioğlu, F.T.,Başarır Baştürk, N., Kılıç, T., ...,Kurt, A.İ. (2018). Seismotectonic database of Turkey. Bulletin of Earthquake Engineering, 16, 3277-3316. https://doi.org/10.1007/s10518-016-9965-9
• Du Plooy, L., Harms, L., Muir, K., Martin, B., Ingliss, S. (2014). "Black Saturday" and its aftermath: Reflecting on post-disaster social work interventions in an Australian trauma hospital. Australian Social Work, 67(2), 274-284. https://doi.org/10.1080/0312407X.2013.862558
• Duyan, V. (2002). Doğal afetler ve Sosyal Hizmet. Sosyal Hizmet Sempozyumu 2001 Deprem ve Sosyal Hizmetler 5-7 Aralık 2001.(1.Baskı) içinde (35-41). Aydınlar Matbaacılık, Ankara.
• Duruel, M. (2023). Afetlerde Göçmen Olmak: 6 Şubat Depremi Hatay Örneği. Mukaddime, 14(2), 227-255. https://doi.org/10.19059/mukaddime.1381750
• Fabian, M., Lessmann, C., Sofke, T. (2019). Natural disasters and regional development–the case of earthquakes. Environment and Development Economics, 24(5), 479-505. https://doi.org.10.1017/S1355770X19000159
• Gül, U., Bayram. (2014). Kentsel dönüşüm projelerinde deprem etkisi. Harita Teknolojileri Elektronik Dergisi, 6(2), 1-11.
• Hallegatte, S., Przyluski, V. (2010). The economics of natural disasters: concepts and methods. World Bank Policy Research Working Paper, 5507, The World Bank.
• Hay, K., Pascoe, K.M. (2021). Social workers and disaster management: An Aotearoa New Zealand perspective. The British Journal of Social Work, 51(5), 1531-1550. https://doi.org/10.1093/bjsw/bcab127
• Hossain, M. A. (2012). Community participation in disaster management: role of social work to enhance participation. Sociology, 159, 171.
• IOM (2013). Göç Terimleri Sözlüğü, Cenevre: IOM, Yayın No: 31. https://publications.iom.int/system/files/pdf/iml31_turkish_2ndedition.pdf (Son Erişim: 10.08.2024)
• IOM, (2023).2023 Earthquakes Displacement Overview-Türkiye. DTM IOM Displacement Tracking Matrix, 1 March 2023. https://reliefweb.int/report/turkiye/iom-2023-earthquakes-displacement-overview-turkiye-march-2023 (Son Erişim: 08.07.2024)
• IFSW & IASSW. (2014). Global Definition Of Social Work. http://ifsw.org/policies/definition-of-social-work/Sosyal Hizmetler Kanunu. No: 2828, TC Resmi Gazete Tarih: 27.05.1983, TC Resmi Gazete Sayı: 18059 (Son Erişim: 02.01.2024).
• Kamrujjaman, M. D., Rusyidi, B., Abdoellah, O., Nurwati, N. (2018). The roles of social worker during flood disaster management in Dayeuhkolot District Bandung Indonesia. Journal of Social Work Education and Practice, 3(3), 31-45.
• Karaağaç, H. (2023). Hastane Afet Yönetim Sürecinde Tıbbi Sosyal Hizmet Uygulamaları: Kahramanmaraş Depremleri Üzerine Bir Değerlendirme. Afet ve Risk Dergisi, 6(3), 1154-1166.
• Karataş, M., Barut, B. (2021). Sosyal hizmet perspektifinden göç ve savunmasız gruplar: IOM raporları üzerine bir araştırma. Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(1), 86-109.
• Köksal, Ö. G. D. Y.,Hizmetler, P.S. (2023). Asrın felaketinin bölge ve Türkiye ekonomisine etkilerinin turizm sektörü bağlamında değerlendirilmesi. Asrın Felaketi Sosyoekonomik Etkileri, 93.
• Lai, B., La Greca, A. (2020). Understanding the impacts of natural disasters on children. Society for Research in Child Development, Child Evidence Brief (8).
• Maher, P., Maidment, J. (2013). Social work disaster emergency response within a hospital setting. Aotearoa New Zealand Social Work, 25(2), 69-76
• Mayall, B. (2000). The sociology of childhood in relation to children's rights. The international journal of children's rights, 8(3), 243-259. https://doi.org/10.1163/15718180020494640
• T.C. Resmi Gazete, 25.12.2019 Tarihli 6883 Sayılı Geçici Koruma Yönetmeliği. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2014/10/20141022-15-1.pdf (Son Erişim: 10.08.2024)
• T.C. Resmî Gazete, 15/07/2015 Tarihli 5395 Sayılı Çocuk Koruma Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.5395.pdf (Son Erişim: 10.08.2024)
• T.C. Resmî Gazete, 24/05/1983 Tarihli 2828 Sayılı Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu Kanunu. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2828.pdf (Son Erişim: 10.08.2024)
• T.C. Resmî Gazete, 29/03/2015 Tarihli Refakatiz Çocuklar Yönergesi. https://www.aile.gov.tr/uploads/sgb/uploads/pages/yonergeler/refakatsiz-cocuklar-yonergesi-20-10-2015.pdf (Son Erişim: 10.05.2024)
• Tufan, B. (2000). Afet Durumlarında Sosyal Destek Hizmetleri ve Sosyal Hizmet Uzmanları. Travma Tedavisi Uzman Eğitimi. (1.Baskı) içinde (105-109). Hacettepe Üniversitesi Sosyal Hizmetler Yüksekokulu, Yayın No:005, Ankara.
• Tunalı, İ. (2023). 6 Şubat depremlerinden etkilenen nüfusun özellikleri – 2, 11 Mart 2023 https://sarkac.org/2023/03/6-subat-depremlerinden-etkilenen-nufusun-ozellikleri-2/(Son Erişim: 25.11.2023)
• Tuncay, T., Akçay, S. (2018). Terörizmin psikososyal etkileri ve sosyal hizmet uzmanının rolleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), 307-334. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/39687/470007
• Tuncay, T. (2004). Afetlerde Sosyal Hizmet 1999 Yılı Marmara ve Bolu-Düzce Depremleri Sonrasında Gerçekleştirilen Sosyal Hizmet Uygulamaları. Özbay Ofset Matbaacılık, Ankara.
• Türk Kızılayı (2008). Afetlerde Psikososyal Destek Uygulama Rehberi Acıları Dindirmeye Doğru. Ankara: Yorum Basın Yayın.
• Türkan, H.K. (2023). Ozanların Dilinden Kahramanmaraş Merkezli Depremler: Hatay Örneği. Asya Studies, 7(24), 153-180. https://doi.org/10.31455/asya.1295450
• Peek, L. (2008). Children and disasters: Understanding vulnerability, developing capacities, and promoting resilience—An introduction. Children, youth and environments, 18(1), 1-29.
• Pockett, R. (2006). Learning from each other: The social work role as an integrated part of the hospital disaster response. Social Work in Health Care, 43(2-3), 131-149. https://doi.org/10.1300/J010v43n02_09
• Ramirez, M.,Peek-Asa, C. (2005). Epidemiology of traumatic injuries from earthquakes. Epidemiologic reviews, 27(1), 47-55. https://doi.org.10.1093/epirev/mxi005
• Redondo-Sama, G., Matulic, V., Munté-Pascual, A., de Vicente, I. (2020). Social work during the COVID-19 crisis: Responding to urgent social needs. Sustainability, 12(20), 8595-8711. https://doi.org/10.3390/su12208595
• Rotabi, K.S., Bergquist, K. J.S. (2010). Vulnerable children in the aftermath of Haiti’s earthquake of 2010: A call for sound policy and processes to prevent international child sales and theft. Journal of Global Social Work Practice, 3(1), 1-5.
• Sabuncoğlu, Z., Tüz, M. (2005), Örgütsel Psikoloji, Alfa Aktuel Basım, Bursa
• Sağıroğlu, A. Z., Ünsal, R., Özenci, F. (2023). Deprem Sonrası Göç ve İnsan Hareketlilikleri Durum Değerlendirme Raporu. AYBÜ-GPM Rapor Serisi-15. Ankara: Ankara Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Göç Politikaları Uygulama ve Araştırma Merkezi (AYBÜ-GPM).
• SBB, T. (2023). Kahramanmaraş ve Hatay Depremleri Raporu 2023. https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2023/03/2023-Kahramanmaras-ve-Hatay-Depremleri-Raporu.pdf (Son Erişim: 10.05.2024)
• Taha, S., Anabtawi, M., Al Wreidat, T. (2024). Silent suffering: the hidden challenges confronting unaccompanied refugee children through the eyes of social workers. Child Abuse & Neglect, 154, 106868. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2024.106868
• Tuncay, T., Akçay, S. (2018). Terörizmin psikososyal etkileri ve sosyal hizmet uzmanının rolleri. Toplum ve Sosyal Hizmet, 29(2), 307-334. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tsh/issue/39687/470007
• URL 1, https://tr.wikipedia.org/wiki/2023_Kahramanmara%C5%9F_depremleri, (Son Erişim: 25.11.2023).
• Wulczyn, F., Barth, R. P., Yuan, Y. Y. T., Harden, B. J., & Landsverk, J. (2017). Beyond common sense: Child welfare, child well-being, and the evidence for policy reform. Routledge.
• Xu, J., Wang, Z., Shen, F., Ouyang, C., & Tu, Y. (2016). Natural disasters and social conflict: A systematic literature review. International journal of disaster risk reduction, 17, 38-48. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2016.04.001
• Yerkes, M. A., & Javornik, J. (2019). Creating capabilities: Childcare policies in comparative perspective. Journal of European Social Policy, 29(4), 529-544. https://doi.org/10.1177/0958928718808421
• Yanay, U., Benjamin, S. (2005). The role of social workers in disasters: The Jerusalem experience. International Social Work, 48(3), 263-276. https://doi.org/10.1177/0020872805051704
• Zwebathu, K. (2018). Roles of social workers working with unaccompanied minors: Experiences of social workers in Gothenburg.