Lise Öğrencilerinin Gözünden Deprem Olgusu: Kahramanmaraş Depreminin Duygusal ve Bilişsel Yansımaları Üzerine Nitel Bir Çalışma

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 3, 857 - 875, 30.11.2024

Ali Rıza Yavrutürk , Fatma Altun Kobul

https://doi.org/10.35341/afet.1528690

Öz

Bu araştırmada depremi yaşayan lise öğrencilerinde depremin duygusal ve bilişsel yansımalarının incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubu 6’sı kadın ve 8’i erkek olmak üzere toplam 14 öğrenciden oluşmaktadır. Çalışmada nitel araştırmalardaki olgu-bilim deseni temel alınmıştır. Çalışmanın verileri, araştırmacılar tarafından geliştirilmiş olan yarı yapılandırılmış görüşme formu ile toplanmıştır. Araştırmada elde edilen nitel veriler içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiştir. Yapılan içerik analizi sonucunda katılımcıların deprem olgusunu psikolojik ve maddi olmak üzere iki temada tanımladıkları görülmektedir. Katılımcıların depremde başta aile üyeleri ve akrabalar olmak üzere çoklu kayıp yaşadıkları sonucuna ulaşılmıştır. Ayrıca katılımcıların deprem sürecinde korku, şaşkınlık, üzüntü, çaresizlik ve suçluluk gibi duyguları yaşamalarıyla birlikte deprem anını sürekli düşünme ve ölümü düşünme gibi bazı olumsuz düşüncelere sahip oldukları sonucuna ulaşılmıştır. Son olarak, katılımcıların deprem sonrası yaşanılan olumsuz duygu ve düşüncelere yönelik kaderci yaklaşım, kabullenme, sosyal destek ve iyimser yaklaşım ile baş etmeye çalıştıkları sonucuna ulaşılmıştır. Katılımcıların iyimser bir yaklaşım ile deprem olgusuna yaklaşmaları dikkat çekici bir bulgu olarak değerlendirilmektedir. Elde edilen sonuçlar, depremde maddi ve manevi çoklu kayıp yaşayan öğrencilerin daha çok depremi psikolojik sonuçlar açısından değerlendirdiği, yaşadıkları olumsuz duygu ve düşüncelerle başa çıkmada ise özellikle sosyal destek sistemlerini etkili bulduklarını göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Deprem, Deprem deneyimi, Depremin psikolojik etkileri, Lise öğrencileri

Earthquake Phenomenon from the Eyes of High School Students: A Qualitative Study on the Emotional and Cognitive Reflections of the Kahramanmaraş Earthquake

Öz

This study aims to examine the emotional and cognitive reflections of earthquakes on high school students who experienced earthquakes. The study group consists of 14 students, 6 of whom are female and 8 of whom are male. The study is based on the phenomenological design, one of the qualitative study designs. The data of the study were collected with a semi-structured interview form developed by the researchers. The qualitative data obtained in the study were analyzed with the content analysis method. As a result of the content analysis, it is seen that the participants define the earthquake phenomenon in two categories: psychological and material. It was concluded that the participants experienced multiple losses, primarily family members and relatives, in the earthquake. In addition, it was concluded that the participants experienced feelings such as fear, surprise, sadness, helplessness and guilt during the earthquake process, and had some negative thoughts such as constantly thinking about the earthquake moment and thinking about death. Finally, it was concluded that the participants tried to cope with the negative feelings and thoughts experienced after the earthquake with a fatalistic approach, acceptance, social support and optimistic approach. It is considered a remarkable finding that the participants approached the earthquake phenomenon with an optimistic approach. The results obtained were discussed in the light of the literature.

Anahtar Kelimeler

Earthquake, Earthquake Experience, High School Students, Psychological Effects of Earthquake

Kaynakça

• Arcaya, M., Raker, E. J., & Waters, M. C. (2020). The social consequences of disasters: Individual and community change. Annual Review of Sociology, 46(1), 671-691. https://doi.org/10.1146/annurev-soc-121919054827
• Akcan, G. (2018). Travma sonrası büyüme: Bir gözden geçirme. Bartın Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 3(3), 61-70.
• Akkoyunlu, S. & Türkçapar, M. H. (2013). Bir teknik: Alternatif düşünce oluşturulması. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2(1), 53-59.
• Aktepe, V. (2005). Eğitimde bireyi tanımanın önemi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 15-24.
• Akyüz, A. (2004). Huzurevi ve evde yaşayan yaşlıların, yalnızlık ve depresyon düzeyleri ile sosyal destek sistemleri açısından karşılaştırılması. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Marmara Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• APA (DSM-5), (2014). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı, Beşinci Baskı, (Tanı ölçütleri başvuru el kitabı'ndan, çev. Köroğlu E), İstanbul: Hekimler Yayın Birliği Yayınları.
• Aslanderen, M. & Berkant, H. G. (2023). Okul öncesi eğitiminde depremin öğretimine ilişkisi öğretmen görüşleri. Eğitim Yansımaları, 7(2), 22-34.
• Aydın, F. (2010). İlköğretim sekizinci sınıf öğrencilerinin deprem kavramını algılamaları: Fenomenografik bir analiz. Volume 5(3), 801-817.
• Balcı, A. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler. Pegem Yayıncılık.
• Berg, B. L., & Lune, H. (2015). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Çev. H. Aydın). Eğitim Yayınevi.
• Bıçakçı, A. B. & Ergüney-Okumuş, E. (2023). Depremin psikolojik etkileri ve yardım çalışanları. Avrasya Dosyası Dergisi, 14(1), 218-248.
• Bilen, E. & Polat, M. (2022). Öğretmen adaylarının deprem farkındalığına ilişkin görüşleri. Türk Deprem Araştırma Dergisi, 4(1), 155-173. https://doi.org/10.46464/tdad.1098199
• Bozkurt, V. (1999). Deprem ve Toplum. Alfa Basım Yayın Dağıtım
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Pegem A Yayınları.
• Byra, S., Żyta, A., & Ćwirynkało, K. (2017). Posttraumatic growth in mothers of children with disabilities. Hrvatska revija za rehabilitacijska istraživanja, 53, 15-27.
• Caruso, J. B., & Miller, S. (2015). Long run effects and intergenerational transmission of natural disasters: A case study on the 1970 Ancash Eartquake. Journal of Development Economics, 117, 134-150. https://doi.org/10.1016/j.jdeveco.2015.07.012
• Carver, C. S., & Antoni, M. H. (2004). Finding benefit in breast cancer during the year after diagnosis predicts better adjustment 5 to 8 years after diagnosis. Health psychology, 23(6), 595-598. https://doi.org/10.1037/0278-6133.23.6.595
• Centre for Research on the Epidemiology of Disasters-CRED (2015). The human cost of natural disaster. https://reliefweb.int/report/word/human-cost-natural-disasters-2015-globalperspective
• Creswell, J. W. (2014). A concise introduction to mixed methods research. SAGE publications.
• Çepni, S. (2014). Araştırma ve proje çalışmalarına giriş. İstanbul: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Çokluk, G. F. (2022). Post traumatic growth in mothers and fathers of children with special needs. Cyprus Turkish Journal of Psychiatry & Psychology (CTJPP), 4(4). 102-125. Doi:10.35365/ctjpp.22.4.09
• D’Amico, S. (2016). Earthquakes and their impact on society. Springer Natural Hazards. Demirkaya, H. (2007). İlköğretim öğrencilerinin deprem kavramı algılamaları ve depreme ilişkin görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8, 68-76.
• Demirkaya, H. (2008). Sınıf öğretmeni adaylarının küresel ısınma kavramını algılamaları ve öğrenme stilleri: Fenomenografik bir analiz. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 8(1), 727- 752
• Deryugina, T. (2022). Economic effects of natural disasters. IZA World of Labor, 493. https://wol.iza.org/uploads/articles/608/pdfs/economiceffectsofnaturaldisasters.pdf?v=1Food
• Duman, N. (2019). Travma sonrası büyüme ve gelişim. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 4(7), 178-184.
• Ekiz, D. (2013). Bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Erkan, S. (2010). Deprem yaşayan ve yaşamayan okul öncesi çocukların davranışsal/duygusal sorunlarının karşılaştırmalı olarak incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 28, 55-66
• Ezerbolat, M. & Özpolat, A. G. Y. (2016). Travma sonrası büyüme: travmaya iyi yanından bakmak. Kriz Dergisi, 24(1).1-10. https://doi.org/10.1501/Kriz_0000000353
• Food and Agriculture Organization of the United Nations-FAO (2015). The impact of natural hazards and disasters on agriculture and food security and nutrition. https://www.fao.org/3/i4434e/i4434e.pdf
• Goldstein, J. (2021, 1 September). Deadly natural disaster have increased five-fold over 50 years due to climate change. https://people.com/human-interest/deadly-natural-disasters increased-five-fold-over-50years-due-to-climate-change/
• Gomez, C. J., & Yoshikawa, H. (2017). Earthquake effects: Estimating the relationship between exposure to the 2010 Chilean earthquake and preschool children’s early cognitive and executive function skills. Early Childhood Research Quarterly, 38, 127-136. https://doi.org/10.1016/j.ecresq.2016.08.004
• Gökmen, G. & Deniz, M. E. (2020). Travma sonrası büyümenin yordayıcıları olarak öz-anlayış ve affetme. Uluslararası Türk Kültür Coğrafyasında Sosyal Bilimler Dergisi, 5(2), 72-93.
• Görgü, E. (2007). Bir başa çıkma mekanizması ya da ruh sağlığını koruyucu bir yaklaşım olarak sosyal destek. Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Dergisi, 3(9), 53-61.
• Guérin-Marthe, S., Gehl, P., Negulescu, C., Auclair, S., & Fayjaloun, R. (2021). Rapid earthquake response: The state-of-the art and recommendations with a focus on European systems. International Journal of Disaster Risk Reduction, 52, 101-118. https://doi.org/10.1016/j.ijdrr.2020.101958
• Gündüz, A., Türkmen, S., Eryiğit, U., Karaca, Y. & Aydın, M. (2013). Is Turkey an earthquake country? The Journal of Academic Emergency Medicine, 12, 33-37.
• Gürbüz, F. & Koyuncu, N. E. (2023). Çocuklar ve deprem. In International conference on scientific and academic research, 1, 379-83.
• Hacıoğlu, M., Aker, T., Kutlar, T. & Yaman, M. (2002). Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 15, 4-15.
• He, J. (2021). Earthquake evacuation simulation of multi-story buildings during earthquakes. Earthquake Spectra, 37(1), 95–113. https://doi.org/10.1177/8755293020957353
• Işık, A. (2020). Koronavirüs (COVID-19) salgını döneminde ailede krize müdahale. Akademia Doğa ve İnsan Bilimleri Dergisi, 6(1), 1-9.
• Işıkhan, V. (2021). Afetlere müdahale eden yardımların artırılması. Doğal Afetler ve Çevre Dergisi, 7(2), 399-406,
• İstanbul Teknik Üniversitesi-İTÜ (2023). 6 Şubat 2023: 04.17 Mw 7,8 Kahramanmaraş ve 13.24 Mw 7,7 Kahramanmaraş depremleri: Ön inceleme raporu. İstanbul Teknik Üniversitesi. https://haberler.itu.edu.tr/docs/defaultsource/defaultdocumentlibrary/2023_itu_deprem_on_raporu. pdf?sfvrsn=77afe59e_4
• Kanat, B. B. & Özpolat, A. G. Y. (2016). Kanser hastalarında travma sonrası büyüme kavramı. Turkish Journal of Clinics and Laboratory, 7(4), 106-110.
• Karakuş, U. (2014). Depremi yaşamış ve yaşamamış öğrencilerinin deprem algılarının, metafor analizi ile incelemesi. Doğu Coğrafya Dergisi, 18(29), 97-116. https://doi.org/10.17295/ataunidcd.31309
• Karaman, Ö. & Tarim, B. (2018). Travma sonrası büyüme, sosyal problem çözme ve iyimserlik arasındaki ilişkilerin incelenmesi. Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 190-198.
• Karancı, A. N., Akşit, B., & Sucuoğlu, H. (1996). Dinar’da Afet Yönetiminin PsikoSosyal Boyutları. Erzincan ve Dinar Depremleri Işığında Türkiye’nin Deprem Sorunlarına Çözüm Yolları Arayışları TÜBİTAK Yayınları.
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-36. http://dx.doi.org/10.23891/efdyyu.2018.60
• Kasapoğlu, A., & Ecevit M. (2001). Depremin Sosyolojik Araştırması. Sosyoloji Derneği Yayınları.
• Khawaja, N. G., White, K. M., Schweitzer, R., & Greenslade, J. (2008). Difficulties and coping strategies of Sudanese refugees: A qualitative approach. Transcultural psychiatry, 45(3), 489-512. https://doi.org/10.1177/1363461508094678
• Kılıç, E. Z., Özgüven, H. D., & Sayil, I. (2003). The psychological effects of parental mental health on children experiencing disaster: The experience of Bolu earthquake in Turkey. Family process, 42(4), 485-495. https://doi.org/10.1111/j.1545-5300.2003.00485.x Koca, M. K. (2001). İlköğretimde Deprem ve Depremin Zararlarından Korunma Yollarının Öğretimi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi.
• Koç, M. (2004). Gelişim psikolojisi açısından ergenlik dönemi ve genel özellikleri. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(17), 231-238.
• Kouski, C. (2016). Impacts of natural disasters on children. The Future of Children, 26(1), 73-92. Köroğlu, C. Z. (2012). Türkiye’de dini hayatın incelenmesi: bütüncül bir yaklaşım. Gümüşhane Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 1(2), 82-102.
• Köse, E. (2006). Liseli ergenlerde kişilik ve sosyal desteğin yalnızlığa olan etkisinin incelenmesi. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Marmara Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Kumar, M., & Fonagy, P. (2013). Differential effects of exposure to social violence and natural disaster on children's mental health. Journal of traumatic stress, 26(6), 695-702. https://doi.org/10.1002/jts.21874
• Kurt, E. (2019). Van depremini yaşayan öğrencilerin algıladıkları sosyal destek düzeyleri ile travma sonrası stres bozukluğu ve kaygı düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• Mavrouli, M., Mavroulis, S., Lekkas, E., & Tsakris, A. (2023). The impact of earthquakes on public health: A narrative review of infectious diseases in the post-disaster period aiming to disaster risk reduction. Microorganisms, 11(2), 419-435.
• Mazlum, D. (2001). The Istanbul earthquake of 22 May 1766 and building repairs that followed: An evaluation based on Ottoman archival documents. Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü. İstanbul.
• Merriam, S. B. (2009). Qualitative research: A guide to design and interpretation. Jossey-Bass.
• Morrow, S. L. (2005). Quality and trust worthiness in qualitative research in counseling psychology. Journal of counseling psychology, 52(2), 250-260.
• Nakajima, Ş. (2012). Deprem ve sonrası psikolojisi. Okmeydanı Tıp Dergisi, 28(2), 150-155. doi:10.5222/otd.supp2.2012.150
• Osawa, M. (2013). Earthquake disaster footage and its effects on children: Request to the media to help protect children. Brain and Development, 35(3), 188-189. https://doi.org/10.1016/j.braindev.2012.07.006
• Özdemir, O., Özdemir, P. G., Kadak, M. T., & Nasıroğlu, S. (2012). Kişilik gelişimi. Psikiyatride güncel yaklaşımlar, 4(4), 566-589. https://doi.org/10.5455/cap.20120433
• Paudel, J., & Ryu, H. (2018). Natural disasters and human capital: The case of Nepal’s earthquake. World Development, 111, 1-12. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2018.06.019
• Sert, E. (2002). Depremin ilköğretim öğrencilerinin güdülerini ve başarı başarısızlık yüklemelerini etkileme düzeyi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi. Schnider, K. R., Elhai, J. D., & Gray, M. J. (2007). Coping style use predicts posttraumatic stres and complicated grief symptom severity among college students reporting a traumatic loss. Journal of Counseling Psychology, 54(3), 344-351.
• Shidiqi, K. A., Di Paolo, A., & Choi, A. (2022). Earthquake exposure and schooling: impac and mechanisms. Research Institute of Applied Economics. https://diposit.ub.edu/dspace/bitstream/2445/187034/1/IR22_006_Shdiqi%2bDiPaolo%Choi pdf
• Sinclair, M. (2007). Education in emergencies. https://www.cedol.org/wpcontent/uploads/2012/02/52-562007.pdf
• Sözcü, U. (2020). Disaster education in Turkey: Trends in theses and articles between 2003 and 2020. Journal of Pedagogical Research, 4(3), 418-441.
• Surgenor, L. J., Snell, D. L., & Dorahy, M. J. (2015). Posttraumatic stress symptoms in poliçe staff 12–18 months after the Canterbury earthquakes. Journal of Traumatic Stress, 28(2), 162-166. https://doi.org/10.1002/jts.21991
• Şeker, B. D. & Akman, E. (2014). Van depremi sonrası duygusal, bilişsel ve davranışsal tepkiler: Polis örneklemi incelemesi. Uludağ Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(27), 215-231. https://doi.org/10.21550/sosbilder.269510
• Tedeschi, R. G., & Calhoun, L. G. (2004). A clinical approach to posttraumatic growth. Positive psychology in practice, 10(2), 405-419. https://doi.org/10.1002/9780470939338
• Tuncer, N., Sözen, Ş. & Sakar, Ş. (2021). Okul öncesi eğitimde deprem farkındalığı: Deprem benden küçüksün projesi, Tokat ili örneği. International Journal of Educational Spectrum, 3(1), 1-27.
• United Nations (2019, 13 February). Impact of natural disasters increasingly affecting those most vulnerable, speakers say as commission for social development continues session. https://press.un.org/en/2019/soc4876.doc.htm
• World Health Organization - WHO (2022). Earthquakes. https://www.who.int/healthtopics/earthquakes#tab=tab_1
• Yelboğa, N. (2023). Kahramanmaraş depremi özelinde travmatik yas ve sosyal hizmetin yas danışmanlığı müdahalesi. Uluslararası Toplumsal Bilimler Dergisi, 7(1), 97-121. http://dx.doi.org/10.30830/tobider.sayi.13.6
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (9. Baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yıldız, M. (2000). ilköğretim okullarındaki öğretmenlerin deprem öncesinde ve deprem sonrası öğrenme ve öğretme başarıları ile deprem sonrası oluşabilecek değişiklikler. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi.