Türk kızılağacı (Alnus orientalis Decne.)’nın tohum özellikleri

Yıl 2020, Cilt: 1 Sayı: 1, 58 - 65, 21.07.2020

Mustafa Yılmaz

Öz

Türk kızılağacı (Alnus orientalis Decne.) yayılışının çok büyük bölümü Türkiye’de bulunan bir ağaç türüdür. Bu araştırmada, Türk kızılağacının tohum özelliklerinin belirlenmesi amaçlanmıştır. Araştırma için, türün doğal yayılış alanlarındaki 7 orijinden (Bahçe, Osmaniye, Tarsus, Anamur, Gazipaşa, Akseki ve Bucak) kozalak toplanmıştır. Kozalak ve tohumların morfolojik özellikleri ölçülmüştür. Ayrıca tohumlara 0 (kontrol), 2, 4, 6 ve 8 haftalık katlama işlemleri uygulanmıştır. Üç orijinden (Osmaniye, Akseki, Bucak) tohumlar katlamasız ve 4 h katlama sonrası 8, 12, 16, 20, 24, 28 ve 32 °C’de çimlenme testine alınmıştır. Yapılan ölçümlerde kozalak ve tohum boyutları bakımından orijinler arasında belirgin farklılıklar ortaya çıkmıştır. Yedi orijinin ortalaması olarak Türk kızılağacının kozalak boyu, kozalak çapı, dolu tohum oranı, 1000-tohum ağırlığı, tohum boyu, eni ve kalınlığı sırasıyla 20,8 mm, 13,9 mm, % 47.6, 3,66 g, 3,67 mm, 3,19 mm ve 1,21 mm olarak tespit edilmiştir. Orijinlerin ortalama çimlenme yüzdeleri % 18,8 (Gazipaşa) ile % 54,5 (Akseki) arasında gerçekleşmiştir. Genel olarak 2 hafta katlama tohumlardaki dormansiyi gidermiş ve 4 hafta katlamadan sonra da çimlenme daha hızlı gerçekleşmiştir. Çimlenme yüzdesi ve çimlenme hızı dikkate alındığında, Türk kızılağacı tohumları için 2 veya 4 haftalık soğuk katlama ve 20 °C’nin üstü sıcaklıklar (20, 24, 28 °C) çimlenme testleri için daha uygundur.

Anahtar Kelimeler

Alnus orientalis, Türk kızılağacı, tohum, gen kaynakları

Destekleyen Kurum

TÜBİTAK

Proje Numarası

111 O 493

Teşekkür

Bu çalışma Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (111 O 493) tarafından desteklenmiştir.

Kaynakça

• Baskin, C.C., Baskin J.M., 2001. Seeds: Ecology, Biogeography, and Evolution of Dormancy and Germination, Academic Press, USA.
• Bewley J.D., Bradford K.J., Hilhorst H.W.M., Nonogaki, H., 2012. Seeds: Physiology of Development, Germination and Dormancy. 3rd edition. Springer-Verlag, New York
• Bond, G. 1976. Evidence for fixation of nitrogen by root nodules of alder(Alnus) under field conditions. New Phytologist 55: 147-153 Browicz, K., 1982. Chorology of Trees and Shrubs in South-West Asia and Adjacent Regions. Volume 1, Polish Academy of Sciences. Institute of Dendrology, Polish Scientific Pub., Poznan
• Chien, C., Chen, S., Yang, J. 2002. Effect of Stratification and Drying on the Germination and Storage of Prunus campanulata Seeds. Taimwas J. For. Sci. 17(4), 413-420
• Dawson, J.O., 1986. Actinorhizal plants: their use in forestry and agriculture. Outlook on Agrie, 15: 202-208
• Ducci, F., Tani, A., 2009. Euforgen technical guidelines for genetic conservation and use of Italian alder (Alnus cordata). Biodiversity International, Rome, Italy
• Edwards, D.G.W., 1996. The stratificaion-redry technique with special reference to true fir seeds. (Landis, T.D.; South, D.B., tech. coords.). National Proceedings, Forest and Conservation Nursery Associations. PNW-GTR-389, 172-182
• Erdem, G., 2007. Sakallı Kızılağaç (Alnus glutinosa subsp. barbata (C.A. Mey.) Yalt.) Tohumlarında Tohum Kaynağı ve Bazı İşlemlerin Çimlenmeye Etkileri Üzerine Bir Araştirma. Yüksek Lisans Tezi. KTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü. Trabzon
• Fenner M & Thompson K 2005. The Ecology of Seeds. Cambridge University Press, UK
• Gosling P G, Mccartan S A & Peace A J ., 2009) Seed dormancy and germination characteristics of common alder (Alnus glutinosa L.) indicate some potential to adapt to climate change in Britain Forestry Commission Research Agency, England. s.571-582
• ISTA, 1996. International rules for seed testing. Seed Sci. & Technol. (Supplement), 24, 1-335
• James A, Scharaderand W, & Graves R., 2000. Seed germination and seedling growth of Alnus maritima from its three disjunct populations. Soc. Hort. Sci. 125, 128–134.
• Kajba D & Gracan J., 2003. Euforgen technical guidelines for genetic conservation and use for Black Alder (Alnus glutinosa). İnternational Plant Genetic Resources İnstitute, Rome, İtaly
• Kurdali F, Domenach A M & Bardin R., 1990. Alder-Poplar association: Determination of plant nitrogen sources by isotope techniques. Biol. Fert. Soils, 9: 321-329
• Leishman M R, Wright I J, Moles A T & Westoby M., 2000. The Evolutionary Ecology of Seed Size. In: Seeds: the Ecology of Regeneration in Plant Communities, (Ed. M. Fenner). Pp.31-57
• MacDonald B., 1999. Practical Woody Plant Propagation For Nursery Growers. Timber Press, Oregon, USA
• McVean D N., 1955. Ecology of Alnus glutinosa (L.) Gaertn. 2. Seed distribution and germination. Journal Ecol., 43: 61–71
• Muller C, Falleri E, Laroppe E & Bonnet-Masimbert M., 1999. Drying and Storage of Prechilled Douglas Fir, Pseudotsuga menziesii, Seeds. Can. J. For. Res. 29(2), 172-177
• Napier I A & Robbins A M J., 1998. Seed storage in the nursery (Prunus, Alnus and Pinus spp.) Banko Janakari Vol. 1 :13-20
• Piotto B & Piccini C., 1998. Influence of Pretreatment and Temperature on the Germination of Fraxinus angustifolia. Seeds. Seed Sci. andTech., 26, 799-812
• Radwan M A & and DeBell D S., 1981. Germination of red alder seed. USDA Res. Note: PNW-370
• RBG Kew., 2013. Seed Information Database, http://data.kew.org/sid, (Erişim: Mart, 2013)
• Saatçioğlu F., 1971. Orman Ağacı Tohumları. İÜ Orman Fak. Yay., No: 137, İstanbul
• Schalin I., 1967. Germination analysis of Alnus incana (L.) Moench and Alnus glutinosa (L.) Gaertn. Seeds. Oikos, 18: 253-260
• Schmidt L., 2000) Guide To Handling of Tropical and Subtropical Forest Seed, Danida Forest Seed Centre, Denmark
• Suszka B, Muller C & Bonnet-Masimbert, M., 1996. Seeds of Forest Broadleaves, From Harvest to Sowing. INRA, France
• Tarrant R F & Trappe J M., 1971) The role of Alnus in improving the forest environment. Plant and Soil (Spec.Vol.): 335–348
• Virtanen A I., 1957. Investigations on nitrogen fixation by the alder II. Associated culture of spruce and inoculated alder without combined nitrogen. Physiol. Planta. 10:164-169.
• Yaltırık F & Efe A., 2000. Dendroloji Ders Kitabı. İ.Ü. Yayın No:4265/465, İstanbul.
• Yılmaz, M., 2005. Doğu kayını (Fagus orientalis Lipsky) Tohumlarının Fizyolojisi Üzerine Araştırmalar, (Doktora Tezi), İ.Ü. Orman Fakültesi, 175s.
• Yılmaz M., 2008. Optimum germination temperature, dormancy, and viability of stored non-dormant seeds of Malus trilobata (Poir). C.K. Schneid.,” Seed Science and Technology, 36:747-756
• Yılmaz M., Ekici F., 2011. Güney Anadolu’da korunması ve değerlendirilmesi gereken önemli bir doğal ağaç türü: doğu kızılağacı (Alnus orientalis Decne.). I. Ulusal Akdeniz Çevre ve Orman Sempozyumu, 26-29 Ekim 2011, KSÜ Orman Fakültesi, K.Maraş. s.325-331
• Yılmaz M., Aslan S., 2013. Azot bağlayarak toprağı zenginleştiren önemli bir doğal türümüz: Türk kızılağacı (Alnus orientalis DECNE.), 6. Ulusal Bitki Besleme ve Gübre Kongresi Bildiriler Kitabı, 3-7 Haziran 2013, Nevşehir, s.173-174.