Dünyada ve Türkiye’de kent ormancılığının ortaya çıkışı ve gelişimi

Yıl 2021, Cilt: 2 Sayı: 2, 62 - 71, 27.12.2021

Murat Köse

Öz

Dünyada olduğu gibi ülkemizde de gerek teknolojideki gelişmeler, gerekse hızlı nüfus artışı ve kentleşmeye bağlı olarak, özellikle metropollerde yoğun iş temposu ve monotonlaşma insanların doğal alanlara ve özellikle ormanlık alanlara olan talebini artırmıştır. Bu çalışmada, gelişmiş ülkelerde ve Ülkemizde kent ormanı/ormancılığı kavramının, Dünyada ve Türkiye’de kent ormancılığının ortaya çıkışının, Türkiye’de kurulan kent ormanlarının, Türkiye’de kent ormanlarının yasal durumu ve yönetiminin, Ülkemizde kent ormanı/ormancılığı ile ilgili ortaya çıkan sorunlar ve önerilerin ortaya konulması amaçlanmıştır. Konuların incelenmesi ve Değerlendirilmesinde kent ormanı/ormancılığı ile ilgili her türlü literatürden, Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) gibi kuruluşlar tarafından tutulan kayıtsal verilerden ve Orman Genel Müdürlüğü’nün (OGM) 2007’den beri düzenli olarak her yıl yayınladığı “Ormancılık İstatistikleri"nden faydalanılmıştır. Ülkemizde 2003 yılından itibaren ortaya konulan “kent ormanı” projesi ile hızlı bir şekilde birçok il veya ilçe merkezinde kent ormanları kurulmaya başlanmıştır. Ülkemizde kurulan kent ormanı sayısı 2016 yılında toplam 10.550,0 ha alanda 145 adete ulaşmışmış olup, 2019 yılında bu sayı 134’e düşmüştür. Ülkemizde 16 yıllık süreçte bu kadar fazla kent ormanının kurulmuş olmasının olumlu yanları olduğu kadar olumsuz tarafları da bulunmaktadır. Kent halkının rekreasyonel ihtiyaçlarının karşılanması ve yaşam standardının yükseltilmesi kent ormanı kurmanın olumlu tarafı olarak değerlendirilebilir. Bu alanlarda doğal yapıya uymayan yapı ve tesislerin yapılması kent ormanı veya kent ormancılığı anlayışına ters düşmektedir. Diğer taraftan gelişmiş ülkelerin kent ormanı tanımları dikkate alındığında, OGM tarafından bir sahanın kent ormanı ilan edilerek “tabela kent ormanı” kurulmuş olması, bu sahanın diğer kent içi ve civarındaki orman mesire yerlerinden ve yeşil alanlardan ayrı tutulmasını sağlamamaktadır. Aslında kent içi veya civarında yer alan diğer orman mesire yerleri ve yeşil alanlar kent ormancılığına hizmet etmektedir ve kent ormanı kapsamında değerlendirilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Kent ormanı, kent ormancılığı, planlama ve yönetim, kentleşme, Türkiye

Kaynakça

• Akgün, B., Akesen, A., 2004. Kent ormancılığının kavramsal gelişimi ve günümüzde taşıdığı özellikler, I.Ulusal Kent Ormancılığı Kongresi Bildiriler Kitabı, 8-18, Ankara.
• Anonim, 2004, Türkiye Ulusal Ormancılık Programı 2004-2023, s.34, T.C. Çevre ve Orman Bakanlığı, Ankara.
• Anonim, 2011. 1922 yılı İstanbul kent haritası, ziyaret tarihi: 20.12.2019 https://i.pinimg.com/originals/92/cc/fc/92ccfcf54ceff06a4dd757aa56ea9011.jpg
• Anonim, 2018. Kent Ormancılığı, ziyaret tarihi:20.10.2020, http://www.ktu.edu.tr/silvikultur- kentormanciligi,
• Atay, İ., 1988, Kent Ormancılığı. İ.Ü. Yayın No:3512, Orman Fakültesi Yayın No: 393, İstanbul, s:160.
• Botkin, D.B., Beveridge, C.E., 1997. Cities as environments. Urban Ecosystems 1, 3–19.
• Carter, J., 1995, The potential of urban forestry in developing countries, a concept paper, Roma, FAO, Cost Action E12, 1999. Research and development in urban forestry in Europe, Country Reports, ISBN: 9282875784
• Cincotta, R and Gorenflo, L. J., 2011, Human population: ıts ınfluences on biological diversity, Ecological Studies, Vol. 214, pp. ISBN 978-3-642-16706-5.
• Coşkun, A., Velioğlu, N., 2004, Kent ormanı tanımı ve hukuksal boyutu, I. Ulusal Kent Ormancılığı Kongresi Bildirileri, s. 19-33, Ankara.
• Çağlar, Y., 2004, Türkiye ormancılığının yeni serüveni: kent ormancılığı, I. Ulusal Kent Ormancılığı Kongresi Bildirileri, s. 472-481, Ankara.
• Dirik, H., Ata, C., 2005, Kent ormancılığının kapsamı, yararları, planlanması ve teknik esasları, İ. Ü. Orman Fakültesi Dergisi, Seri B, Cilt 55, sayı 1, 1-14, İstanbul.
• FAO, 2010, The State of Forest Resources, Regional Analysis, Global Forest Resources Assessment, ISBN 978-92-5-106750-5.
• Grey, W.G., Deneke, J.F., 1986, Urban Forestry. John Willey and Sons, Newyork.
• Güneş, G., Salihlioğlu (Kurdoğlu), B.Ç., 1999, Sürdürülebilir kent gelişiminde kent ormanlarının yeri ve önemi, Türkiye Çevre Kirlenmesi Öncelikli Sempozyumu III, s. 18-19 Kasım, Gebze.
• Konijnendick, C., Sadio, S., Randrup, T.B., Schipperjin, J., 2003, Urban and peri-urban forestry for sustainable urban development, XII. World Forestry Congress, 21-28 September, Canada.
• Kennedy, B. P., Kawachı, I., And Glass, R., 1998, Income distribution, socio-economic status and self-rated health in the united states: multi-level analysis. British Medical Journal, 317, 917 - 921.
• Köse, M., 2020. Factors affecting the planning and management of urban forests: A case study of Istanbul, Urban Forestry & Urban Greening, Volume 54, October 2020, 126739.
• Kurdoğlu, O., Düzgüneş E., Kurdoğlu B. Ç., 2011, Kent ormanlarının kavramsal hukuksal ve çevresel boyutuyla değerlendirilmesi , Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 12 (1):72-85.
• McIntyre, N.E., Knowles-Ya´nez, K., Hope, D., 2000. Urban ecology as an interdisciplinary field: differences in the use of ‘‘urban’’ between the social and natural sciences. Urban Ecosystems 4, 5–24.
• Miller, R.W., 1996, Urban Forestry, Planning and Managing Urban Greenspaces, Second Edition, ISBN 0-13-458522-4, Ohio State University, USA.
• Miller, R.W., 1997, Urban Forestry Planning anda Managing Urban Grenspaces. Second Edition Prentice Hall, Upper Saddle River, Newjersey 07458.
• Neyişçi, T., 2004, Kent ormanları mı, orman kentler mi?, I. Ulusal Kent Ormancılığı Kongresi Bildirileri, Ankara.
• OGM, 2020. Ormancılık İstatistikleri 2019.rar, https://www.ogm.gov.tr/tr/ormanlarimiz/resmi-istatistikler
• OGM, 2021. Ormancılık İstatistikleri 2020.rar, https://www.ogm.gov.tr/tr/e-kutuphane/resmi-istatistikler
• Oğuz, D., 2004, Avrupa ülkelerinde kent ormancılığı araştırmaları, I. Ulusal Kent Ormancılığı Kongresi Bildirileri, Ankara.
• Raundrup, T.B., Konijnendijk, C., Dobbertin, M.K., Prüller, R. 2005, The Concept of Urban Forestry in Europe, Urban Forests and Trees, Türk Dil Kurumu, 2004, Resmi web sitesi, http://www.tdk.gov.tr, (Erişim Tarihi: 22.09.2013).
• Sağlam, S., 2012, İstanbul Metropolündeki Kent Ormanlarının Kullanım Kriterlerinin Belirlenmesi ve Planlama Esasları, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Doktora Tezi
• Salihoğlu, E., 2009, Belediye Başkanları İçin Rehber, ISBN 978-975-295-986-6, Beta Basım, İstanbul.
• URL-1, 2021. İstanbul Bahçeleri, https://istanbultarihi.ist/143-istanbul-bahceleri
• Uzun, A., 2007, İstanbul'da Kent Ormanları ve Yol Ağaçlarının Tarihsel Gelişimi ve Aktüel Durumu, Kent Ağaçları ve Süs Bitkilerinde Bakım ve Budama Esasları, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Basımevi, İstanbul
• Uzun,A., Ekşi, M., Aktaş, Y., 2007, Kent ormanları ve gürültü kontrolü açısından önemi, Orman Kaynaklarının İşlevleri Kapsamında Darboğazlar, Çözüm Önerileri ve Öncelikler Sempozyumu Poster Bildiriler Kitabı, İstanbul.
• Véron, J. 2010, «kentleşme» maddesi, Dictionnaire de démographie et des sciences de lapoulation, Armand Colin, Paris, s.489.