ADUDÜDDÎN ÎCÎ’YE VE SEYYİD ŞERİF CÜRCÂNÎ’YE GÖRE KUR’ÂN-I KERÎM’İN İCAZI (İ’CÂZÜ’L-KUR’ÂN) ACCORDİNG TO ADUDÜDÎN ÎCÎ AND SAYYİD ŞERİF CÜRCÂNÎ EXECUTİON OF THE QURAN (İ'CÂZÜ’L-QUR'AN)

Yıl 2020, Sayı: 7, 81 - 109, 31.12.2020

Hasan Haliloğlu

Öz

Öz:
Adından da anlaşılacağı üzere, makalemizde Îcî’nin ve talebesi Cürcânî’nin İ’câzü’l-Kur’ân ile ilgili görüşlerini ele almaya çalışacağız. Her ikisi de Selçuklu topraklarında Moğolların yaptığı işgallerin ve katliamların acı izlerini görmüş VIII / XIV. yüzyıl âlimleridir. Birçok İslâmî sahada eserler vermiş olan bu iki âlim, Kelâm ilmine dâir yazdıkları eserlerinde Kur’ân’ın mucize oluşu yönünü de incelemişlerdir. Bu ilmin Kur’ân-ı Kerîm ve Tefsir ilmiyle yakından ilgisi olduğu açıktır. Sahabe ve Tâbiûn devrinde üzerinde çalışılmayan bu ilim, III / IX. yüzyıda ortaya çıkmıştır. Kelâm ekollerinden çok sayıda âlimin üzerinde çalıştığı bu konu V / XI. yüzyılda altın çağını yaşamış, VII / XII. asır sonrası çalışmalar öncekilerin tekrarları ve şerhleri şeklinde olmuştur.
Bu alanın ana konuları; Kur’ân-ı Kerîm’in belağatı, nazmında ve üslûbunda eşsiz oluşu, gaipten haber vermesi, içerdiği ve başka hiçbir kitapta olmayan hikmetli bilgiler, tenâkuzdan ve iç tutarsızlıklardan uzak oluşu, sürekli meydan okumasına rağmen kısmen de olsa bir benzerinin hâlâ ortaya konulamamış olması, sarfe teorisi gibi hususlardır. Îcî ve Cürcânî bu konularda çalışmalar yapmışlar, mülhitlerin ileri sürdükleri şüpheleri inceleyip ayrıntılarıyla cevaplandırmışlardır. Neticede Kur’ân-ı Kerîm’in Hz. Muhammed’in (sas) peygamberlik iddiasındaki doğruluğunun en büyük delili olan mucize bir kitap olduğunu aklî, naklî tarihî ve bilimsel delillerle vurgulamışlardır. Biz; Îcî’nin ve Cürcânî’nin bu görüşlerini açıklamaya ve değerlendirmeye çalışacağız.
Abstract:
As the title name suggests, in our article, we will try to discuss the views of Îcî and his student Cürcânî about İ'câzü'l-Kur'ân. Both are the VIII / XIV. century scholars who have seen the traces of the Mongols' occupations and massacres in the Seljuk lands. These two scholars, who have written works in many Islamic fields, also examined the direction of the miracle of the Quran in their works, which they wrote about the knowledge of Kalam. It is clear that this science is closely related to the science of the Quran and Tafsir. This science, which was not studied during the period of the Companions (Sahabe) and the Tâbiûns, appeared in III / IX. century. This subject, which has been studied by many scholars from the Kalam schools, had its golden age in the V / XI. century, and the studies after VII / XII. century were in the form of repetitions and annotations of the previous ones.
The main topics of this field are; the trouble (eloquence) of the Quran, it is unique in its verse and style, informing the stranger, wise information contained in it and not found in any other book, free from blindness and internal inconsistencies, despite the constant challenge, a partial, albeit one, has not been revealed yet, are the issues like consumption (sarfe) theory. Îcî and Cürcânî have worked on these issues they examined the doubts raised by the Mülhits (infidels, unbelievers) and answered them in detail. As a result, they emphasized that Qoran is a miracle book, which is the greatest proof of the correctness of Muhammad (saws) in the claim of prophecy, with rational, historical and scientific evidences. We; We will try to explain and discuss these views of Îcî and Cürcânî.

Anahtar Kelimeler

Tefsir,, Îcî,, Cürcânî,, İ'câzü'l-Kur'ân,, Belâğat,, Sarfe Teorisi

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Ebû Abdillâh Ahmed b. Muhammed b. Hanbel eş-Şeybânî el-Mervezî, el-Müsned, c. I-VI, Mısır Bulak, c.I-XII, thk. A. Muhammed Şakir, Dâru’l-Me’ârif, Mısır, 1368/1949.
• Ayverdi İlhan, Misalli Büyük Türkçe Sözlük, I-III, 3. Baskı, Kubbealtı Yayınları, İstanbul, Haziran 2008.
• Bulaç Ali, Kur’ân-ı Kerîm ve Türkçe Anlamı (Meâl ve Sözlük),Anadolu Gençlik Dergisi, İstanbul 2004.
• Buhari, Muhammed b. İsmâîl, el-Câmi’ü’s-Sahîh, I-VIII, el-Mektebetü’l-İslâmiyye (Mehmet Özdemir), İstanbul, ts.
• Cevherî, İsmail b. Hammâd, Sıhâh, 4. Baskı, Dâru’l-Ma’rife, Beyrut, 1433/2012.
• Concordance et Indices, de la Tradition Musulmane, (el-Mu’cemü’l-Müfehresü li Elfâzi’l-Hadîsi’n-Nebevî), I-VIII, Mektebetü Berlin, Leiden, 1936.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf, Şerhu’l-Mevâkıf li’l-Kâdî Adudüddîn el-Îcî, (Şerhu’l-Mevâkıf üzerine Abdülhakîm es-Seyâlkûtî ile Muhammed Şâh el-Fenârî’nin oğlu Hasan Çelebî’nin iki Hâşiyeleri ile birlikte basılmıştır), 8: 267-280, 1. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1419/1998.
• Cürcânî, Seyyid Şerîf, et-Ta’rîfât, baskı yeri yok, ts.
• Çelik Ömer, Tefsir Usûlü ve Tarihi, 100-145, Erkam Yayınları, İstanbul 1433/2012.
• Demirci Muhsin, Tefsir Usûlü, 178-186, 76. Baskı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı, İstanbul 2019.
• Doğan Mehmet, Büyük Türkçe Sözlük, 21. Baskı, Pınar Yayınları, İstanbul, 1980.
• Ebû Dâvûd, Süleymân b. el-Eş'as b. İshâk es-Sicistânî el-Ezdî, Sünen, I-V, İstanbul 1992.
• Fîrûzâbâdî, Mecdüddîn Muhammed b. Ya’kûb, el-Kâmûsü’l-muhît, 2. Baskı, Müessesetü’r-Risâle, Beyrut, 1407/1987. Halil b. Ahmed el-Ferâhîdî, Kitâbü’l-‘Ayn, 1. Baskı, Mektebetü Lübnan, Beyrut – Lübnan, 2004.
• İbn Manzûr, Ebû’l-Fadl Cemâlüddîn Muhammed b. Mükrim el-Afrîkî el-Mısrî, Lisânü’l-‘Arab, I-VI, Dâru’l-Marife, Kahire, ts.
• Îcî, Adudüddîn, el-Mevâkıf, (Şerhu’l-Mevâkıf li’l-Kâdî Adudüddîn el-Îcî, (Şerhu’l-Mevâkıf üzerine Abdülhakîm es-Seyâlkûtî ile Muhammed Şâh el-Fenârî’nin oğlu Hasan Çelebî’nin iki Hâşiyeleri ile birlikte basılmıştır), I-VIII, 1. Baskı, Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut, 1419/1998.
• İmam Mâlik, Muvattâ, 1. Baskı, Müessesetü’r-Risâle Nâşirûn, Beyrut – Lübnan, 1434/2013.
• Muhammed Fuâd Abdülbâkî, el-Mu’cemü’l-müfehresü li elfâzi’l-Kur’âni’l-Kerîm (Kur’an Terimleri ve Istılahları Sözlüğü), el-Mektebetü’l-İslâmiyye (Mehmet Özdemir), İstanbul, 1982.
• Mutçalı Serdar, Arapça-Türkçe Sözlük (المعجم العربي الأساسي), 1. Baskı, Dağarcık Yayınları, İstanbul, Şubat 2012.
• Nesâî, Ebû Abdirrahmân Ahmed b. Şuayb b. Alî en-Nesâî, es-Sünen, I-VIII, İstanbul 1992. Râğıp el-Isfahânî, Müfredâtü elfâzi’l-Kur’ân, “acz”, s. 547, 4. Baskı, Dâru’l-Kalem, Dımeşk, ed-Dâru’ş-Şâmiyye, Beyrut, 1430/2009.
• Râğıp el-Isfahânî, el-Müfredât (Kur’ân Kavramları Sözlüğü), trc. Yusuf Türker, 1. Baskı, Pınar Yayınları, İstanbul, Eylül 2007.
• Süyûtî, Ebü’l-Fazl Celâlüddîn Abdurrahmân b. Ebî Bekr, el-İtkân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, 2: 252-270, 1. Baskı, Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye, Beyrut - Lübnan, 1407/1987.
• Tirmizî, Ebû Îsâ Muhammed b. Îsâ b. Sevre (Yezîd), el-Câmi’u’s-sahîh, c. I-V, İstanbul 1992.
• Yavuz Yusuf Şevki, “İ-‘câzü’l-Kur’ân”, DİA (Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi), 11: 403-406, Baskı: Türkiye Diyanet Vakfı, İstanbul 2000.
• Zerkeşî, Bedrüddîn Muhammed b. Abdullah, el-Bürhân fî ‘ulûmi’l-Kur’ân, 2: 90-128, Dâru’l-Cîl, Beyrut – Lübnan, 1408/1988.