Destruction Wrought by the Mongols in the Middle East as Described by Mamluk Authors

Yıl 2025, Sayı: 4, 94 - 104, 21.11.2025

Abdullah Kubat

https://doi.org/10.62425/ahbar.1790129

Öz

With the defeat of the Khwarazmian State by the Mongols, massacres and atrocities against the Muslim population intensified and continued to increase. This process reached its peak when, upon the order of Möngke Khan, Hülegü turned his military campaign westward toward the Abbasid Caliphate and Syria. As a result of the campaigns conducted by Hülegü and subsequent Mongol rulers in the West (Iran, Anatolia, Iraq, and Syria), the civilian population suffered extensive harm. Particularly during the reigns of Hülegü and Abaqa, no consideration was given to the safety of civilians, who were subjected to ruthless massacres. During the campaigns of Ghazan Khan—who had converted to Islam—efforts were made to prevent harm to the Muslim population, and decrees and edicts were issued in this regard. Nevertheless, in Aleppo, Damascus, and the surrounding regions, the Mongols continued to carry out massacres of civilians, enslave the populace, extort tributes, confiscate livestock, impose taxes, and engage in occupation, plunder, and pillage. The effects of the Mongol invasions were not limited to the Muslim population; even places of worship and learning—mosques, churches, madrasas, libraries, and mausoleums—were damaged, burned, or destroyed. Ultimately, the Mongol advance and expansion were halted by the strong resistance of the Mamluks, who confined the Mongols to the east of the Euphrates.

Anahtar Kelimeler

Mongols , Hülegü , Ghazan , Damascus , Mamluks.

Memlüklu Müelliflerin Kaleminden Moğolların Ortadoğu’da Yaptığı Tahribatlar

Öz

Harezmşahlar Devleti’nin Moğollar karşısında yenilgiye uğraması ile Müslüman halkın maruz kaldığı katliam ve zulümler artarak devam etmiş; bu süreç Mengü Han’ın emri ile Hülegü’nün yönünü Batı’ya, yani Abbasi Halifeliği ve Suriye üzerine çevirmesiyle zirve noktaya ulaşmıştır. Hülegü’nün ve sonrasında gelen diğer Moğol hükümdarlarının Batı’ya (İran, Anadolu, Irak ve Suriye) yaptığı seferler sonucunda sivil halk ciddi zararlar görmüştür. Özellikle Hülegü ve Abaka dönemlerinde sivil hassasiyet hiç gözetilmemiş halk acımasızca katliama maruz kalmıştır. İslam dinini seçmiş olan Gazan Han’ın yaptığı seferlerde, Müslüman ahalinin zarar görmemesi için hassasiyet gösterilmeye çalışılmıştı. Hatta Gazan Han buna yönelik emirname ve fermanlar çıkarmıştı. Fakat Moğollar Halep, Dımaşk ve bu şehirlerin yakın çevrelerinde sivil katliamına, halkı esir almaya ve insanlardan zorla haraç toplamaya, hayvanlara el koymaya, vergi toplamaya, istila, talan ve yağmaya devam etmişlerdir. Moğol istilasından sadece Müslüman ahali etkilenmemiş insanların ibadet mekânları olan camiler, kiliseler, medreseler, kütüphaneler ve türbeler dahi zarar görmüş yakılıp yıkılmıştır. Moğol ilerleyişi ve istilası, Memlûkların güçlü mukavemeti sonucunda durmuş ve Moğollar Fırat’ın doğusunda tutulmuşlardır.

Anahtar Kelimeler

Moğollar , Hülegü , Gazan , Dımaşk , Memlûklar.

Kaynakça

• Ayaz, Fatih Yahya. Memlükler. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, 2020.
• Ayaz, Fatih Yahya. “Memlük-İlhanlı İlişkilerinde Bir Dönüm Noktası: Şakhab Savaşı (702/1303).” Sakarya Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9, sy. 15 (Haziran 2007): 1–32.
• Güneş, İbrahim. “İslam Tarihi Kaynaklarına Göre İlhanlıların Suriye Seferi (1259–1260).” Tarih ve Gelecek Dergisi 7, sy. 2 (Haziran 2021): 790–804.
• Hâfız-ı Ebrû. Zeyl-i Câmiʿü’t-Tevârîh-i Reşîdî. Hazırlayan Hânbâbâ Beyânî. Tahran: Şirket-i Tezâmünîyi İlmî, 1317 h.ş.
• Huzeyfe, El Ğamdi Saʿd b. Muhammed, ve M. Mehdi İlhan. “Meyyafarikin’de Kahramanlık ve Fedakârlık.” Tarih Araştırmaları Dergisi 29, sy. 47 (Mayıs 2010): 227–42.
• İbn Tağrîberdî, Cemâlüddîn Ebü’l-Mehâsin. el-Menhelü’s-sâfî ve’l-müstevfî baʿde’l-vâfî, c. 12. Kahire: el-Heyʾetü’l-Mısriyyeti’l-ʿAmmeli’l-Kitâb, 1984.
• Jackson, Peter. Moğollar ve İslam Dünyası: Fetihten İhtidâya. Çeviren Ali Fahri Doğan. İstanbul: Selenge Yayınları, 2022.
• Kerîmüddin Mahmud-i Aksarayî. Müsâmeretü’l-Ahbar. Çeviren Mürsel Öztürk. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2023.
• Manghol-un Nuiça Tobça’an. Moğolların Gizli Tarihi. Çeviren Ahmet Temir. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 1986.
• en-Nüveyrî, Ebü’l-Abbâs Şihâbüddîn Ahmed b. Abdilvehhâb b. Muhammed el-Bekrî et-Teymî el-Kureşî. Nihâyetü’l-ereb fî fünûni’l-edeb, c. 29–33. Beyrut: Dârü’l-Kutubi’l-ʿİlmiyye, 2004.
• el-Ömerî, Şihâbüddîn Ebü’l-Abbâs Ahmed b. Yahyâ b. Fazlillâh. Mesâlikü’l-ebsâr fî memâliki’l-emsâr, c. 3, 27. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye, 2010.
• Özgüdenli, Osman Gazi. Moğol İran’ında Gelenek ve Değişim: Gâzân Han ve Reformları (1295–1304). İstanbul: Kaknüs Yayınları, 2009.
• Reşîdüddin Fazlullah. Câmiʿu’t-Tevârîh (İlhanlılar Kısmı). Çeviren İsmail Aka, Mehmet Ersan ve Ahmet Hesamipour Khelejani. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2013.
• es-Safedî, Ebü’s-Safâ Salâhuddîn Halîl b. İzziddîn Aybeg b. Abdillâh. Aʿyânü’l-ʿasr ve aʿvânü’n-nasr, c. 1–5. Dımaşk: Dârü’l-Fikr/Matbaatü’l-İlmiyye, 1998.
• Sağlam, Ahmet. Suriye’de Hakimiyet Mücadelesi: İlhanlılar–Memlükler (1298–1304). İstanbul: Çamlıca Basım Yayın, 2017.
• Sağlam, Ahmet. En-Nâsır Muhammed Devri Memlûk Türk Devleti. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2021.
• Sümer, Faruk. Anadolu’da Moğollar. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları, 2022.
• Yiğit, İsmail. Memlûkler 648–923/1250–1517. İstanbul: Kayıhan Yayınları, 2015.
• ez-Zehebî, Şemseddin Muhammed. Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-Aʿlâm, c. 48–52. Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-ʿArabiyye, 1999.