GERÇEK OLMAYAN VEKÂLETSİZ İŞ GÖRMENİN SİSTEMATİK AÇIDAN BORÇLAR KANUNUNDAKİ YERİ VE 2020 İSVİÇRE BORÇLAR KANUNU TASARISI’NDAKİ DURUM

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 4, 37 - 65, 02.04.2019

H. Kübra Ercoşkun Şenol

Öz

Vekâletsiz
iş görme Türk Borçlar Kanunu’nun “Özel
Borç İlişkileri” başlıklı İkinci Kısmı’nda düzenlenmiştir (m. 526-531).
Vekâletsiz iş görme, “gerçek” ve “gerçek olmayan” vekaletsiz iş görme olmak
üzere ikiye ayrılmaktadır. İş sahibinin menfaatlerine ve farazi iradesine uygun
olarak yapılan iş, gerçek vekâletsiz iş görmedir. Buna ek olarak, yapılan iş,
iş sahibinin yasaklarına aykırı olmamalıdır. İş görenin bir başkasının işini
hukuka aykırı ve kötüniyetli olarak kendi menfaatine görmesi ise gerçek olmayan
vekâletsiz iş görmedir. Gerçek vekâletsiz iş görme, sözleşme (vekâlet) benzeri,
gerçek olmayan vekâletsiz iş görme ise haksız fiil benzeri bir durum olarak iş
görenin sorumluluğuna yol açmaktadır. Başlı başına bir borç kaynağı olan gerçek
olmayan vekâletsiz iş görmenin, gerçek vekâletsiz iş görme ile birlikte, Türk
Borçlar Kanunu’nun Genel Hükümler’i arasında (hatta haksız fiilden hemen sonra)
düzenlenmesi gerekirken, özel borç
ilişkilerini düzenleyen İkinci Kısmı’nda yer alması uygun değildir. 2020 İsviçre
Borçlar Hukuku Tasarısı’nda gerçek olmayan vekâletsiz iş görmeye ilişkin
düzenlemeler genel hükümler arasında yapılmıştır. Fakat Tasarı’nın bu husustaki
sistematiğine yöneltilebilecek birçok eleştiri de mevcuttur.

Anahtar Kelimeler

Vekâletsiz İş Görme, Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme, Türk Borçlar Kanunu’nun Genel Hükümleri, Özel Borç İlişkileri, Türk Borçlar Kanunu’nun Sistematiği

THE PLACE OF UNREAL ACTING WITHOUT AUTHORITIY IN THE SYSTEMATIC CODE OF OBLIGATION AND STATUS OF 2020 SWİTZERLAND DRAFT OF OBLIGATIONS

Öz

Agency without authority is regulated in the Second
Division Turkish Code of Obligations, entitled “The Specific Contractual
Relations” (pp. 526-531).
Agency without authority is classified as “real” and “unreal”.
The business conducted in accordance with the owner’s interests and presumed
intentions is considered real agency without authority. In addition to this,
the conducted business shall not be contrary to the prohibitions of the
principal. If the agent conducts the business of the principal unjustly and
maliciously on his own interests, there is unreal agency without authority. The
liability of the agent in real agency without authority bases on
quasi-contract. On the contrary, the agent in unreal agency without authority
is liable on the grounds of quasi-tort to the principal for his agency
activities. It would have been more appropriate to handle the unreal agency
without authority by itself as a source of obligation in the First Division of
the Turkish Code of Obligations, entitled “General Provisions” (further after act of unjustice).
Unreal acting without authority is regulated in the general division in 2020
Switzerland Draft of Obligations. But there are many of critics can directed
against this systematic of the Draft. 

Anahtar Kelimeler

Acting Without Authority, Insubstantial Acting Without Authority, The General Rules of Turkish Code of Obligations, Private Debt Obligations, Systematic Turkish Code of Obligations

Kaynakça

• AKKANAT, Halil: Türk Medeni Hukukunda İyiniyetin Korunması, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2010.
• AKSOY, Hüseyin Can: “Vekâletsiz İş Görende İşi Vekâletsiz Olarak Görme Bilinci Aranmalı mıdır”, Ankara Barosu Dergisi, Y. 75, Sa. 1, 2017, s. 93-121.
• ATLAN-KAZAN, Hülya: “Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme”, Sakarya Hukuk Dergisi, C. 2, Sa. 2, 2014, s. 149-186.
• ANTALYA, O. Gökhan: Borçlar Hukuku Genel Hükümler: Haksız Fiil ve Sebepsiz Zenginleşmeden Doğan Borç İlişkileri, C. II, Legal, İstanbul, 2015.
• ARKAN-AKBIYIK, Azra: Gerçek Olmayan Vekâletsiz İş Görme, Alfa, İstanbul, 1999.
• AYDOĞDU, Murat/KAHVECİ, Nalan: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri (Sözleşmeler Hukuku), 2. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2014.
• BAŞ-SÜZEL, Ece: Gerçek Olamayan Vekâletsiz İş Görme - Menfaat Devri Yaptırımı Oniki Levha, İstanbul, 2015.
• BECKER, Herman: İsviçre Borçlar Kanunu Şerhi, İkinci Bölüm Çeşitli Sözleşme İlişkileri Madde: 184-551 (Çev. A. Suat DURA), Yargıtay Yayınları, Ankara, 1993.
• BİLGE, Necip: Borçlar Hukuku Özel Borç Münasebetleri, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Ankara, 1971.
• BUCHER, Eugen: OR Besonderer Teil, 3. Auflage, elektronischen Version, 1988, (http://www.eugenbucher.ch/obligationenrecht/or-besonderer-teil-3-auflage-1988/, erişim: 08.05.2018).
• BUSSY, André: İsviçre - Türk Hukukunda Sebepsiz Zenginleşme (Haksız İktisap) (Çev. Kemal Tahir GÜRSOY), Ankara, 1948.
• DURAL, Mustafa: “Roma Hukukunda Akit Benzerleri (Quasi Contractus)”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, C. 33, Sa. 3-4, 1967, s. 257-272.
• DURAL, Mustafa/SARI, Suat: Türk Özel Hukuku: Temel Kavramlar ve Medenî Kanunun Başlangıç Hükümleri, C. I, 10. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2015.
• ERDEM, Mehmet: Özel Hukukta Zamanaşımı, On İki Levha, İstanbul, 2010.
• EREL, N. Şafak: Türk Fikir ve Sanat Hukuku, 3. Baskı, Yetkin, Ankara 2009.
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Yetkin, Ankara, 2012 ve 21. Baskı, Yetkin, Ankara, 2017. (EREN, Genel Hükümler)
• EREN, Fikret: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 4. Baskı, Yetkin, Ankara, 2014. (EREN, Özel Hükümler)
• ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Borçlar Hukuku Dersleri, 4. Baskı, Der, İstanbul, 2011.
• GÖKTÜRK, Hüseyin Avni: Borçlar Hukuku İkinci Kısım: Akdin Muhtelif Nevileri, Güney, Ankara, 1951.
• GUHL, Theo/SCHNYDER, K. Anton ve diğerleri.: Das Schweizerische Obligationenrecht mit Einschluss des Handels- und Wertpapierrechts, 9. Auflage, Schulthess, 2000. (SWISSLEX)
• GÜMÜŞ, Mustafa Alper: Borçlar Hukuku Özel Hükümler, C. II, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2014.
• HATEMİ, Hüseyin/SEROZAN, Rona/ARPACI, Abdülkadir: Borçlar Hukuku Özel Bölüm, Filiz Kitapevi, İstanbul, 1992.
• HATEMİ, Hüseyin/GÖKYAYLA, Emre: Borçlar Hukuku Genel Bölüm, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• HELVACI, Serap/AYDIN, Gülşah Sinem: “Kişilik Hakkı İhlâlinden Doğan Vekâletsiz İşgörmede Kusurun Bir Şart Olarak Aranıp Aranmayacağı Sorunu”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C.23, Sa. 1, 2017, s. 265-301.
• HONSELL, Heinrich: “İsviçre Borçlar Kanunu/OR 2020’ye İlişkin Eleştirel Düşünceler” (Çev. Ümmühan KAYA), Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, C. 2, Sa. 2, 2017, s. 187-197.
• HUGUENIN, Claire: Obligationenrecht - Allgemeiner und Besonderer Teil, Schulthess, 2012. (SWISSLEX)
• KARAHASAN, Mustafa Reşit: Türk Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. 5, Beta, İstanbul, 2004.
• KOCAYUSUFPAŞAOĞLU, Necip: Borçlar Hukuku Genel Bölüm: Borçlar Hukukuna Giriş-Hukuki İşlem-Sözleşme, C. I, 6. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2014.
• KOSCHAKER, Paul/AYİTER, Kudret: Modern Özel Hukuka Giriş Olarak Roma Özel Hukukunun Ana Hatları, 7. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara, 1983.
• KILIÇOĞLU, M. Ahmet: Sınai Haklarla Karşılaştırılmalı Fikri Haklar, Turhan Kitapevi, Ankara, 2006. (KILIÇOĞLU, Fikri Haklar)
• KILIÇOĞLU, M. Ahmet: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 19. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara, 2015. (KILIÇOĞLU, Genel Hükümler)
• KUNTALP, Erden ve diğerleri: Türk Borçlar Kanunu Tasarısı’na İlişkin Değerlendirmeler, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul, 2005.
• MAISSEN, Eva/Claire HUGUENIN, Claire/ JENNY M. Reto: CHK - Handkommentar zum Schweizer Privatrecht: Vertragsverhältnisse Teil 2: Arbeitsvertrag, Werkvertrag, Auftrag, GoA, Bürgschaft Art. 319-529 OR, (Hrsg. Claire HUGUENIN/Markus MÜLLER-CHEN), 3. Auflage, Schulthess, 2016. (SWISSLEX)
• NOMER, Hâluk Nami: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 14. Baskı, Beta, İstanbul, 2015.
• NOMER ERTAN, Füsun: Haksız Rekabet Hukuku, On İki Levha, İstanbul, 2016.
• OĞUZMAN, M. Kemal/BARLAS, Nami: Medeni Hukuk: Giriş-Kaynaklar-Temel Kavramlar, 21. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul 2015, s. 248.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, 13. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2015.
• OĞUZMAN, M. Kemal/ÖZ, M. Turgut: Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 2, 13. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2017. (OĞUZMAN/ÖZ, C. 2)
• ÖZ, Turgut: Öğreti ve Uygulamada Sebepsiz Zenginleşme: Borçlar Kanunu 61-66. Maddelerine İlişkin İçtihatlar İle, Kazancı, İstanbul, 1990.
• ÖZKAYA, Eraslan: Vekâlet Sözleşmesi ve Kötüye Kullanılması, 3. Baskı, Seçkin, Ankara, 2013.
• ÖZTAN, Fırat: Fikir ve Sanat Eserleri Hukuku, Turhan Kitapevi, Ankara, 2008.
• RADO, Türkân: Roma Hukuku Dersleri Borçlar Hukuku, Filiz Kitapevi, İstanbul, 1977.
• REİSOĞLU, Sefa: Türk Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 23. Baskı, Beta, İstanbul, 2012.
• RUDOLPH, Roger: OFK - OR Kommentar Schweizerisches Obligationenrecht, (Hrsg. Jolanta KREN KOSTKİEWİCZ, Stephan WOLF, Marc AMSTUTZ, Roland FANKHAUSER), 3. Auflage Orell Füssli Verlag, 2016. (SWISSLEX)
• SCHMID, Jörg: ZK - Zürcher Kommentar Band/Nr. V/3a: Die Geschäftsführung ohne Auftrag, Art. 419-424 OR Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, Kommentar zur 1. und 2. Abteilung (Art. 1-529 OR), (Hrsg. Peter GAUCH), 3. Auflage, Schulthess, 1993. (SWISSLEX)
• Schweizer Obligationenrecht 2020 Entwurf für einen neuen allgemeinen Teil / Code des obligations suisse 2020 - Projet relatif à une nouvelle partie générale, (Hrsg. Claire HUGUENIN, Reto M. HİLTY), Schulthess, 2013. (Christine CHAPPUIS/Jacques de WERRA - Claire HUGUENIN/Christine CHAPPUIS - Florent THOUVENİN/Tina PURTSCHERT, OR 2020) (SWISSLEX)
• SEROZAN, Rona: Borçlar Hukuku Genel Bölüm: İfa-İfa Engelleri-Haksız Zenginleşme, C. III, 6. Baskı, Filiz Kitapevi, İstanbul, 2014.
• SULUK, Cahit/KARASU, Rauf/NAL, Temel: Fikri Mülkiyet Hukuku, Seçkin, Ankara, 2017.
• ŞEN-DOĞRAMACI, Hayriye: “Bir Borç Kaynağı Olarak Vekâletsiz İş Görme”, Medeni Kanun’un ve Borçlar Kanunu’nun 90. Yılı Uluslararası Sempozyumu: 1926’dan Günümüze Türk-İsviçre Medeni Hukuku, C. II, Yetkin, Ankara, 2017, s. 1489-1502.
• TAHİROĞLU, Bülent: Roma Borçlar Hukuku, Der, İstanbul, 2005.
• TAHİROĞLU, Bülent/ERDOĞMUŞ, Belgin: Roma Hukuku Meseleleri, 3. Baskı, Der, İstanbul, 2003.
• TANDOĞAN, Halûk: “Vekâletsiz İş Görenin Ücret Talebi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 12, Sa. 1-2, 1955, s. 384-391.
• TANDOĞAN, Halûk: Mukayeseli Hukuk ve Hususiyle Türk - İsviçre Hukuku Bakımından Vekâletsiz İş Görme, Fakülteler Matbaası, İstanbul, 1957. (TANDOĞAN, Vekâletsiz İş görme)
• TANDOĞAN, Halûk. Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, C. 2, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2010. (TANDOĞAN, C. II)
• TERCIER, Pierre/PICHONNAZ, Pascal/DEVELİOĞLU, H. Murat, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, On İki Levha, İstanbul, 2016.
• TEKİNALP, Ünal: Fikri Mülkiyet Hukuku, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2012.
• von TUHR, Andreas: Borçlar Hukukunun Umumi Kısmı, C. 1-2 (Çev. Cevat EDEGE), Yargıtay Yayınları, Ankara, 1983.
• UZUN-ŞENOL, Pınar: “Vekâletsiz İş Görmede İş Görenin Hukuki Durumu”, FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi, Sa. 3, 2014, s. 293-309.
• ÜLGEN, Hüseyin ve diğerleri: Ticari İşletme Hukuku, 5. Baskı, On İki Levha, İstanbul, 2015.
• WEBER, H. Rolf: Kommentar zum Schweizerischen Privatrecht Obligationenrecht I Art. 1-529 OR, 2. Auflage, (Hrsg. Heinrich HONSELL, Nedim Peter VOGT, Wolfgang WİEGAND), Helbing Lichtenhahn, Basel und Frankfurt am Main, 1996.
• YAVUZ, Cevdet/ACAR, Faruk/ÖZEN, Burak: Türk Borçlar Hukuku Özel Hükümler, 10. Baskı, Beta, İstanbul, 2014.
• YÜKSEL, Sera Reyhani: Vekâletsiz İş Görme Kısa Şerhi, (Ed. Hakan TOKBAŞ), Aristo, İstanbul, 2018.
• ZEVKLİLER, Aydın/GÖKYAYLA, K. Emre: Borçlar Hukuku Özel Borç İlişkileri, 14. Baskı, Turhan Kitapevi, Ankara 2014.