Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler

Yıl 2016, Cilt: 20 Sayı: 1, 447 - 510, 01.01.2016

Doğan Kılınç

Öz

Hükümet sistemleri, devlet iktidarının örgütlenme biçimi ve onun içyapısıyla ilgilidir. Hükümet sistemlerinde önemli olan nokta, iktidarın devlet organları arasında nasıl paylaşıldığı ve bu organların birbirleri karşısındaki konumudur. Demokrasi açısından, ülkede temel siyasal kararlar halk veya onun temsilcileri tarafından alındığı sürece, yönetim yetkilerinin yöneten organ ve kişiler arasında nasıl paylaşıldığı çok önemli değildir.Anayasaların yapılmasındaki temel sorunlardan birisi, yasama ve yürütme arasındaki ilişkinin nasıl düzenleneceğidir. En iyi hükümet sisteminin ne olduğu konusu pek çok ülkede tartışılmaktadır. Hükümet sistemi tercihi ülkemizdeki kadim tartışmalardan birisidir. Bu tartışma özellikle tek partili siyasal iktidar dönemlerinde artmaktadır. Bu süreçte başkanlık sistemi ülke gündeminden hiç düşmemektedir. Bu çalışmada ülkemiz açısından en iyi hükümet sisteminin ne olabileceği sorusuna hükümet sistemleri incelenerek cevap bulunmaya çalışılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kuvvetler ayrılığı, hükümet sistemleri, parlamenter sistem, başkanlık sistemi, yarı-başkanlık sistemi

UNENDING DISCUSSIONS IN TURKEY: EVALUATIONS ON GOVERNMENT SYSTEMS

Öz

Government systems are all about organization of the state authority and its internal structure. The important point in government systems is the division of the authority among the state bodies and the positioning of these bodies against each other. From the point of view of democracy, as longs as the basic political decisions are taken by the people, or their representatives, it is not that important how the administrative powers are shared between the governing bodies and units. One of the main problems in drafting the Constitutions is to regulate the interaction between the legislative body and executive power. The question of what is the best governing system is being discussed by many countries. The choice of administrate system is one of the oldest discussion in our country. This discussion is especially popular and increased during the “single party” governments. The discussion on presidential government prevails all around the country and is at the top of the country’s political agenda during “single party” government era. In instant study, it is aimed to fi nd answer to the question of what political system best suits to our country, based on analysis of legal systems

Anahtar Kelimeler

Separation of powers, government systems, parliamentary system, presidential system, semi- presidential system

Kaynakça

• A. Şeref Gözübüyük, Anayasa Hukuku Turhan Kitabevi, Ankara, 1986
• Ali Aslan, Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Demokratikleşme, İstikrar, Kurumsallaşma, SETA, Nisan 2015 S. 122
• Ali Rıza Çoban-Ali İhsan Erdağ, “Göreviyle İlgili Olmayan Kişisel Suçlarından Dolayı Cumhurbaşkanının Sorumluluğu ve Yargılanması”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 75, 2008
• Arend Lijphart, Çağdaş Demokrasiler: Yirmibir Ülkede Çoğunlukçu ve Oydaşmacı Yönetim Örüntüleri, Çev. Ergun Özbudun, Ersin Onulduran, Yetkin Yayınları, Ankara
• Aristoteles, Politika, (Çev. Mete Tunçay), İstanbul 1990
• Attila Özer, Anayasa Hukuku, Genel İlkeler; Turhan Kitabevi, Ankara
• Attila Özer, Başkanlık Hükümet Sistemi ve Bu Sistemin Türkiye Açısından Uygulanabilirliği, Ankara, 1998 Ersin Kalaycıoğlu, “Başkanlık Rejimi: Türkiye’nin Diktatörlük Tehdidiyle Sınavı”, Türkiye Barolar Birliği Yayını, 2005
• Bertil Emrah Oder, “Türkiye’de Başkanlık Yarı-Başkanlık Rejimi Tartışmaları: 1995-2005 Yılları Arasında Basına Yansıyan Öneri ve Tepkilerden Kesitler” Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
• Burhan Kuzu, Türkiye için Başkanlık Sistemi, İstanbul, 1997
• Burhan Kuzu, Anayasa Hukukumuzda Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisi ve Güçlendirilmesi Eğilimi, İstanbul, Filiz Kitabevi, 1987
• Burhan Kuzu; “Türkiye İçin Başkanlık Sistemi” Amme İdaresi Dergisi, S.29/3, 1996
• Bülent Tanör-Necmi Yüzbaşıoğlu, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, İstanbul, 2001
• Bülent Yavuz, Parlamenter hükümet sisteminde ve 1982 Anayasasında Başbakan, Asil Yayınevi, Ankara, 2008
• Bülent Yavuz, “Cumhurbaşkanının Halk Tarafından Seçilmesinin Hükümet Sistemine Etkisi, Erciyes Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.III, S. 2, 2008, Kayseri
• Bülent Yavuz, “2007 Anayasa Değişikliğinin Doğurduğu Tereddütler Ve Çözüm Yolları”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XII, 2008, S. 1-2
• Bülent Yavuz, Parlamenter Hükümet Sistemi: İngiltere, Ak Parti Yayınları, Ankara, 2013
• Bülent Yavuz,-Bayındır, M. Savaş, “Cumhurbaşkanının Bakanlar Kuruluna Başkanlık Etmesi Tartışmaları Ve Sistem Arayışı” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XVIII, 2014, S. 3-4
• Bülent Yavuz, “Meksika Siyasal Sistemi Türkiye İçin Örnek Olabilir mi?”, Düşünce Dünyasında Türkiz Siyaset ve Kültür Dergisi, Y.6, S.33, 2015
• Cem Eroğul, Çağdaş Devlet Düzenleri, Ankara, 2001
• Cengiz GÜL- Kasım KARAGÖZ “Çağdaş Siyasal Rejimlerde Etkin Yürütme Olgusu” Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C. XI, S.1-2, 2007
• E. Ethem ATAY, “Yarı-Başkanlık Rejimi ve Özellikle Fransa Örneği”, Kamu Hukuku Arşivi, Y. 2, 1999
• Erdal Onar, “Türkiye’nin Başkanlık veya Yarı-Başkanlık Sistemine Geçmesi Düşünülmeli midir?”, Başkanlık Sistemi, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
• Erdal Abdulhakimoğulları - Çevik Naci, “Türkiye’de Yüce Divan Yargılaması”, Haşim Kılıç’a Armağan, C.II, Ankara, 2013, s. 1197-1233
• Erdal Abdulhakimoğulları, “Yarı Başkanlık Sistemi, (Fransa)”, Ak Parti Yayınları, Ankara, 2013
• Erdoğan Teziç, Anayasa Hukuku (Genel Esaslar), Beta Yayınevi, İstanbul, 2001
• Ergun Özbudun, “Başkanlık Sistemi ve Türkiye”, Liberal Perspektif Analiz, S.1, 2015
• Ergun Özbudun, Parlamenter Rejimde Hükümeti Murakabe Vasıtaları, A.Ü.H.F. Yayın No:171, Ankara, 1962
• Ergun Özbudun, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013
• Fevzi Demir; “ Yarı Başkanlık Hükümet Sistemi ve Türkiye”, Yaşar Üniversitesi Dergisi, C.8, Sayı, özel, 2014
• Gamze KÜÇÜKOBA, “Başkanlık sistemi ve Türkiye’ye Uygunluğu sorunsalı” Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Hukuku Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Diyarbakır, 2014
• Giovanni Sartori, Karşılaştırmalı Anayasa Mühendisliği, Çev. Ergun Özbudun, Ankara, Yetkin Yayınları 1997
• Günsen Evcimen, “Başkanlık hükümeti sistemi: “Ratio politica”sı ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.47, 1992
• Hasan Tahsin Fendoğlu, “Başkanlık Sistemi” İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi C.3, S. 1, 2012
• Hasan TUNÇ- Bülent YAVUZ, “Avantaj ve dezavantajlarıyla Başkanlık sistemi” Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 2009, S.81
• Hasan Tunç-Faruk Bilir-Bülent Yavuz, Türk Anayasa Hukuku, Ankara 2009
• Haydar Efe- Muhammed Lütfi Kotan, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmaları Çerçevesinde Başkanlık Sistemi Ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 9, 2015
• İlter Turan, “Başkanlık Sistemi Sevdası: Zayıf Temelli Bir Özlem” Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
• Kasım Erdem, “Yarı-Başkanlık Sistemi: Teori, Pratik Ve Tartışmalar” TBMM Araştırma Merkezi Yayınları Yayın No:6, Ankara, 2014
• Kemal Gözler, Anayasa Hukukunun Genel Esasları, Ekin Yayınevi, Bursa, 2010
• Kemal Gözler, Cumhurbaşkanı Hükümet Çatışması, Ekin Yayınevi, Bursa, 2000
• Kemal Gözler, Devlet Başkanları, Bir Karşılaştırmalı Anayasa Hukuku İncelemesi, Ekin Yayınevi, Bursa, 2001
• Kemal Gözler, Cumhurbaşkanı- Hükümet Çatışması: Cumhurbaşkanı Kararnameleri İmzalamayı Reddedebilir mi?, Bursa, Ekin Yayınevi, 2000
• Kuzu, Burhan, “Neden Başkanlık Hükümeti”, Türkiye’de Siyasi Yapılanma ve Temel Siyasi Sorunlar Sempozyumu, Ankara, 2000
• Levent Gönenç, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Değişikliği Tartışmaları: Olanaklar ve Olasılıklar Üzerine Bir Çalışma Notu”, Türkiye Barolar Birliği Yayını, Ankara, 2005
• Matthew Soberg Shugart, “Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns”, 2005
• Levent Gönenç, “Türkiye’de Hükümet Sistemi Tartışmalarına Kısa Bir Bakış ve Mevcut Hükümet Sisteminin Niteliği” Türkiye Ekonomi Politikaları Araştırma Vakfı, Nisan, 2011
• Mehmet Kahraman, “Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık Ya Da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C.9, S.18, 2012
• Mehmet Parsak, “Parlamenter/Başkanlık/ Yarı Başkanlık Hükümet Sistemlerine Genel Bir Bakış Ve Türkiye Cumhuriyeti’nin Hükümet Sistemi”,Türk Akademisi Siyaset, Hukuk ve Yönetim Araştırmalar Merkezi Makale No:1, 2012
• Mehmet, Turhan, Hükümet Sistemleri ve 1982 Anayasası, DÜHF Yayınları, Diyarbakır, 1989
• Montesquieu, Kanunların Ruhu Üzerine, (Çev. Fehmi Baldaş), İstanbul 1998
• Murat Yanık, Başkanlık Sistemi ve Türkiye’de Uygulanabilirliği, İstanbul, 1997
• Mustafa Erdoğan, Başkanlık Sistemini Doğru Tartışmak, Liberal Düşünce Dergisi, Ankara, Bahar 1996, S.2
• Mustafa, Erdoğan, Anayasal Demokrasi, Ankara, 1997
• Mümtaz Soysal, , 100 Soruda Anayasanın Anlamı, İstanbul, 1987
• Nur Uluşahin, “Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıfl andırılmasında Farklı Bir Yaklaşım: “Yarı-Başkanlık”tan “İki Başlı Yürütme Yapılanması’’na, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi 2003 C.52 S.2
• Nur Uluşahin, Anayasal Bir Tercih Olarak Başkanlık Sistemi, Yetkin Yayınları, Ankara, 1999
• Orhan Aldıkaçtı, Modern Demokrasilerde ve Türkiye’de Devlet Başkanlığı, İstanbul, 1960
• Salih Önder, Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Rolü, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007
• Samed Kurban, Başkanlık Sisteminden Beklentiler Ve Türkiye, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Kamu Yönetimi Anabilim Dalı, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Kütahya, 2014
• Tunçer Karamustafaoğlu, Yasama Meclislerini Fesih Hakkı, AÜHF Yayınları, Ankara, 1982
• Turan Güneş, Parlamenter Rejimin Bugünkü Manası ve İşleyişi, İstanbul, 1956
• Erdal Abdulhakimoğulları, “Başkanlık Sisteminin Tam Zamanı” https:// www.akparti.org.tr/site/haberler/baskanlik-sisteminin-tam-zamani/44294#1 (Erişim Tarihi:08.02.2016)
• Erdal, Abdulhakimoğulları, “Bir Hükümet Sistemi Modeli Olarak Fransa Yarı-Başkanlık Modeli”, 2013, http://www.ankarastrateji.org/koe-yaz-s/bir-hukumet-sistemi-modeli-olarak-fransa-yar-ba-kanl-k-modeli/ (Erişim Tarihi:05.02.2016)
• Ergun Özbudun, “Hükûmet Sistemi Tartışmaları”, http://www.birarada. org/tr/16878/Prof-Dr-Ergun-Ozbudun-Huk-met-Sistemi-Tartismalari(Erişim Tarihi:04.02.2016)
• Ernst Veser, “Semi-presidentialism- Duverger’s concept: A new Political System Model” http://www.rchss.sinica.edu.tw/app/ebook/ journal/11-01-1999/11_1_2.pdf
• http://blog.milliyet.com.tr/cumhuriyet-tarihinin-siyasi-krizleri/ Blog/?BlogNo=238706(Erişim Tarihi:15.02.2016)
• http://www.adalet.gov.tr/duyurular/2011/eylul/anayasalar/ulkeana/ pdf/13-PORTEK%C4%B0Z%20439-532.pdf (Erişim Tarihi:08.02.2016)
• http://www.aljazeera.com.tr/haber/kabine-yorumlari-erdogan-etkisinet (Erişim Tarihi:15.02.2016)
• http://www.amerikaninsesi.com/content/amerikada-butce-krizidevam-ediyor-119483244/894806.html (Erişim Tarihi:19.02.2016)
• http://www.birarada.org/tr/16878/Prof-Dr-Ergun-Ozbudun-Huk-metSistemi-Tartismalari(Erişim Tarihi:04.02.2016)
• http://www.felsefe.gen.tr/felsefe_akimlari/pragmatizm_faydacilik_ nedir_ne_demektir.asp(Erişim Tarihi:19.02.2016)
• http://www.hri.org/docs/syntagma/ (Erişim Tarihi:08.02.2016)
• http://www.hurriyet.com.tr/baskanlik-sistemi-siyasi-istikrargetirir-279249 (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• http://www.milliyet.com.tr/anayasa-komisyonu-3-toplantida/siyaset/ detay/2195513/default.htm(Erişim Tarihi:18.02.2016)
• http://www.ntv.com.tr/turkiye/erdogan-yeni-anayasa-baskanlikolmadan-sakat-kalir,htf3iOBusEWWu8vakhwHzw (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• http://www.sabah.com.tr/gundem/2016/01/03/baskanlik-sistemimodeline-ince-ayar (Erişim Tarihi:05.02.2016)
• http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_ gts&arama=gts&guid=TDK.GTS.56c59081dc55e8.68346645 (Erişim Tarihi:02.02.2016)
• http://www.tha.com.tr/turgutozal/sayfa292.htm (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• http://www.yenicaggazetesi.com.tr/ahmet-hoca-ile-erdogan-arasindapatlayan-son-kriz-36978yy.htm (Erişim Tarihi:15.02.2016)
• https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/Fransa-TR(4.10.1958).pdf (Erişim Tarihi:05.02.2016)
• https://anayasa.tbmm.gov.tr/docs/Fransa-TR(4.10.1958).pdf (Erişim Tarihi:08.02.2016)
• https://www.academia.edu/19899718/T%C3%BCrk_ Yaz%C4%B1l%C4%B1_Bas%C4%B1n%C4%B1nda_ Ba%C5%9Fkanl%C4%B1k_Sistemi_ Tart%C4%B1%C5%9Fmalar%C4%B1_Discussions_of_Presidential_ System_in_Turkish_Printed_Media (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• https://www.tbmm.gov.tr/tutanak/donem21/yil2/bas/b001m.htm (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• Mustafa Erdoğan, “Başkanlık Sistemi, Demokrasi Ve Türkiye”, http:// ozgurlukarastirmalari.com/baskanlik-sistemi-demokrasi-ve-turkiye (Erişim Tarihi:04.02.2016)
• Ömer Çaha “On Soruda Neden Başkanlık Sistemi?” http:// docplayer.biz.tr/386702-On-soruda-neden-baskanlik-sistemi.html (Erişim Tarihi:08.02.2016)
• Sait Yılmaz, “Başkanlık Sistemi; ABD, Türkiye’ye Örnek Olabilir mi?” http://usam.aydin.edu.tr/analiz/baskanlik_sistemi_abd_turkey.pdf(Erişim Tarihi:15.02.2016)
• Selçuk DUMAN, “Türkiye İçin Başkanlık Sistemi Değerlendirmeleri, http://www.academia.edu/4133877/T%C3%BCrkiyede_ Ba%C5%9Fkanl%C4%B1k_Sistemi_De%C4%9Ferlendirmeleri (Erişim Tarihi:03.02.2016)