Genel İşlem Şartları ile Rekabet İhlali ve Sonuçları

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 4, 3 - 70, 01.10.2015

Metin Topçuoğlu

Öz

İş ve işlem yoğunluğu teşebbüsleri, faaliyetlerinin türü ve tarafl arına göre, her biri için ayrı ayrı şartlar formüle etmek yerine, önceden hazırladıkları şartlarla çalışmaya zorlamaktadır. Önceden tasarlanmış ve genel olarak hazırlayanın menfaatlerini ön planda tutan genel işlem şartları, tüketiciler ve rakip olup olmamasına bakmaksızın teşebbüsler aleyhine kullanılabilmektedir.Genel işlem şartlarının etkisi ve sonuçları, sözkonusu şartlarla izlenen amaca ve tarafl arın sıfatına göre ayrı ayrı incelenmelidir. Uygulanacak hükümler, genel işlem şartlarının amacına göre belirlenecektir. Ayrıca uygulanacak hükümlerin kapsamı bakımından düzenleyen karşısındaki kişinin sıfatı (tacir, tüketici veya her ikisi dışındaki bir gerçek veya tüzel kişi), önem taşımaktadır. Bu yüzden, amacına ve tarafl arın sıfatına göre incelenecek genel işlem şartlarının yol açacağı rekabet ihlalleri, ayrı hükümlere tabidir ve sonuçları da farklıdır

Anahtar Kelimeler

Genel işlem şartları, rekabet ihlali, dikey anlaşmalar, haksız rekabet, ithalatta haksız rekabetin önlenmesi, haksız şart, haksız şart karinesi, tüketici, tacir, basiretli iş adamı gibi hareket etme yükümlülüğü

BREACH OF THE COMPETITION THROUGH STANDARDIZED TERMS OF CONTRACT AND ITS RESULTS

Öz

According to the type of activity and the parties, business and transaction volume is forcing to work under conditions prepared in advance rather than separatelyformulated conditions for each of the transactions. Standardized terms of contracts which are thought previously and that generally protect preparer’s interests can be used against the consumers and enterprises irrespective of whether it is competitor. The overall eff ect and results of the process conditions should be analyzed separately by the objectives and title of the parties. Provisions to be applied will be determined by the purpose of the general terms and conditions. In addition, the title of that person in terms of regulating the scope of the provisions to be implemented (merchant, consumer, or a natural or legal person other than both) is important. Therefore, competition violations caused by the general terms and conditions to be examined by purpose and title are subject to separate terms and the results are different

Anahtar Kelimeler

Standardized terms of contracts, competiton violation, vertical agreements, unfair competition, prevention of unfair competition in imports, unfair terms, presumption of the unfair term, consumer, merchant, duty to act as a prudent businessperson

Kaynakça

• AKÇAAL, Mehmet, “Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşullarına Dair Hükümleri Hakkında Bir İnceleme”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVIII, S. 1, 2014, s. 49-69.
• AKSOY, Mehmet Ali, “Haksız Rekabet Halleri ve Haksız Rekabetin Tespiti”, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2011.
• AKSOY, Elif, “Objektif Dava Birleşmesi”, TBB Dergisi, 2015, S. 117, s. 201-232.
• AKİPEK, Jale G.; AKINTÜRK, Turgut; ATEŞ KARAMAN, Derya, Türk Medeni Hukuku Başlangıç Hükümleri Kişiler Hukuku, İstanbul 2012.
• ALTOP, Atilla, “Genel İşlem Koşulları”, Türk Borçlar Kanunu Sempozyumu: Makaleler - Tebliğler, İstanbul 2012, s. 27-44.
• ALTOP, Atilla, “Seminer: Borçlar Kanunu’na Getirilen Yenilikler”, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2012, s. 11-21.
• ANTALYA, O. Gökhan, 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na Göre Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, İstanbul 2013.
• ARKAN, Sabih, Ticarî İşletme Hukuku, Ankara 2015.
• ARKAN, Sabih, “Haksız Rekabet – Gelişmeler – Sorunlar”, BATİDER, C. XXII, S. 4, 2004, s. 5-20.
• ARKAN, Sabih, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısı’na İlişkin Değerlendirmeler”, Türk Ticaret Kanunu Tasarısı, Konferans, Bildiriler - Tartışmalar, 13-14 Mayıs 2005, Ankara 2005, s. 43-60.
• ARIKAN, Mustafa, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulları”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul 2012, s. 67-72.
• ASLAN, İ. Yılmaz, Tüketici Hukuku, Bursa 2015.
• ASLAN, İ. Yılmaz, Rekabet Hukuku Bakımından Dikey Anlaşmalar Teori ve Uygulama, Bursa 2004.
• AŞÇIOĞLU ÖZ, Gamze, Avrupa Topluluğu ve Türk Rekabet Hukukunda Hakim Durumun Kötüye Kullanılması, Ankara 2000.
• ATAMER, Yeşim M., Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesin de Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi, İstanbul
• ATAMER, Yeşim M., “Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi- TKHK m. 6 ve TTK m. 55, f. 1, (f) ile Karşılaştırmalı Olarak”, Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Sempozyumu, BTHAE Yayını, Ankara 2012, s. 9-73.
• ATAMER, Yeşim M., “Genel İşlem Koşulu mu Bireysel Pazarlıkla Kurulan Sözleşme mi? Tüketici ve Tacir İşlemleri Açısından Karşılaştırmalı Olarak Başvurabilecek Değerlendirme Kriterleri”, Yeni Türk Borçlar Kanunu ve Yeni Türk Ticaret Kanunu Sempozyumu Makaleler - Tebliğler, TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi Hukuk Fakültesi, İstanbul 2013, s.
• ATAMER, Yeşim M., Tacirlerin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması Yolları, İTO Yayınları, İstanbul 2001.
• AYDEMİR, İbrahim, Elektronik Ticaret Alanındaki Rekabet Sorunları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara 2004.
• AYDOĞDU, Murat, Genel İşlem Koşullarının ve Tüketici Hukuku’nda Haksız Şartların Denetimi, Ankara 2014.
• AYDOĞDU, Murat, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununda Düzenlenen Genel İşlem Koşullarının Konu Bakımından Uygulama Alanı”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 13, S. 2, 2011, s. 1-50.
• AYDOĞDU, Murat, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununda Düzenlenen Genel İşlem Koşullarının Kişi Bakımından Uygulama Alanı”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C. 8, Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, 2013, s. 571-621.
• AYHAN, Rıza, “Son Değişikliklerle Ticari Dava ve Ticaret Mahkemelerinin Görev Sahası Hakkında Getirilen Yenilikler”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, 2015, s. 13-64.
• AYHAN, Rıza; ÖZDAMAR, Mehmet; ÇAĞLAR, Hayrettin, Ticari İşletme Hukuku Genel Esaslar, Ankara 2015.
• BAŞPINAR, Veysel, “6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu’na İlişkin Genel Değerlendirme”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul 2012, s. 21-31.
• BAŞPINAR, Veysel, Borç Sözleşmelerinin Kısmi Butlanı, Ankara
• BİLGİLİ, Fatih; DEMİRKAPI, Ertan, Ticari İşletme Hukuku, Bursa 2014.
• BİLGİN YÜCE, Melek, “Edimi Belirleme Yetkisinin Mevcut Genel İşlem Koşulları Teorisi ve 6098 Sayılı Türk Borçlar Kanunu Açısından Değerlendirilmesi”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C. 8, Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, 2013, s. 3191-3237.
• BOZKURT YÜKSEL, Armağan Ebru, “Elektronik Ortamda Haksız Rekabet”, TAAD, Yıl:5, S. 18, 2014, s. 79-112.
• BOZTOSUN, N. Ayşe; ÜNAL, Akın, “Türk Ticaret Kanunu Tasarısındaki Ticaret Unvanına, İşletme Adına ve Haksız Rekabete İlişkin Hükümlerin Değerlendirilmesi”, Yeditepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1, Y. 2005, s. 383-412.
• BULUT, Uğur, “Sözleşme Görüşmelerinden Doğan Sorumlulukta Tüketici Mahkemelerinin Görevine İlişkin Bir Yargıtay Kararı İncelemesi”, Ankara Barosu Dergisi, 2012/2, s. 321-346.
• BURCUOĞLU, Haluk, “Seminer: Borçlar Kanunu’na Getirilen Yenilikler”, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2012, s. 33-34.
• ÇEKER, Mustafa, 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununa Göre Ticaret Hukuku, Adana 2013.
• ÇINAR, Ömer, Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar, İstanbul 2009.
• DERYAL, Yahya, “Tüketici Kredilerinde Haksız Şart Örnekleri ve 6502 Sayılı Kanunla Getirilen Yeni Düzenlemenin Değerlendirilmesi”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 58-67.
• DİRİKKAN, Hanife, Karşılaştırmalı Hukuk Açısından Damping ve Antidamping Önlemler, İzmir 1996.
• EKDİ, Barış, Gümrük Birliği çerçevesinde Damping ve Yıkıcı Fiyat Uygulamaları, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara 2003.
• ERDEM, Hasan Cihan, “Genel İşlem Şartlarında Bağlayıcılık Denetimi”, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2012, s. 119-141.
• EREN, Fikret, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, İstanbul 2015.
• EROL, Kemal, Rekabet Kurallarının Ülke Dışı Uygulanması, Ankara 2000.
• FINGER, Manuela; SCHMIEDER, Sandra, “The New Law Against Unfair Competition: An Assessment”, German Law Journal, V: 6, N: 1, 2005, s. 210-216.
• GERMEYAN, Rüştü, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Tüketici Hakem Heyetleri ve Tüketici Mahkemelerine İlişkin Hükümleri”, İstanbul Barosu Dergisi, Tüketici Hakları ve Rekabet Hukuku Özel Sayısı, C. 88, 2014, S. 1, s. 129-142.
• GÖRGEÇ, Başak, “Genel İşlem Koşullarının Kişilik Hakkı Kapsamında Değerlendirilmesi, MÜHF – HAD, C. 19, S. 1, s. 403-440.
• GÜVEN, Şirin, Haksız Rekabet Hukukunun Amacı ve Koruduğu Menfaatler, Ankara 2012.
• HATEMİ, Hüseyin; GÖKYAYLA, Emre, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, İstanbul 2011.
• İNAL, H. Tamer, “Tüketici Sözleşmelerinde Haksız Şartlar”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 33-56.
• KARA, Mustafa Sencer, “Genel İşlem Şartlarına İlişkin Haksız Rekabet Hükümleri”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. XVII, 2013, S. 1-2, s. 723-742.
• KARADAĞ, Özgür, Türk Borçlar Kanununda Genel İşlem Koşulları ve Tüketici Sözleşmelerindeki Haksız Şartlar, Ankara 2014.
• KARAHAN, Sami, Ticari İşletme Hukuku, Konya 2013.
• KAŞAK, Esra, “Sözleşmenin Niteliğine ve İşin Özelliğine Yabancı Olan Genel İşlem Koşulları (6098 sayılı TBK m. 21/2)”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3 S. 1, 2012, s. 415-429.
• KAYA, Talat, “Dünya Ticaret Örgütü Kuralları ve Rekabet Hukuku İlişkisi”, Prof. Dr. Tuğrul ARAT’a Armağan, Ankara 2012, s. 703-720.
• KAYAR, İsmail, Ticari İşletme Hukuku, Ankara 2013.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., Borçlar Hukuku Genel Hükümler, Ankara 2013.
• KILIÇOĞLU, Ahmet M., “Eser Sayılmayan Fikri Ürünler ve Eserin Adı ve Alametleri Üzerindeki Haklar”, Yaşar Üniversitesi E – Dergisi Özel Sayı (Armağan), Vol: 8, 2013, s. 1585-1636.
• MUŞUL, Timuçin, Medeni Usul Hukuku, Ankara 2012.
• NARBAY, Şafak; KESİCİ, Buğra, “Rekabet Hukukunun İhlalinden Kaynaklanan Tazminat Davalarında Görevli ve Yetkili Mahkeme Üzerine “Kısa Bir Değerlendirme”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, S. 1, 2015, s. 207-262.
• OĞUZMAN, M. Kemal; ÖZ, Turgut, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. 1, İstanbul 2013.
• ÖZDEN, Mehmet, Profesyonel Meslek Birlikleri, Rekabet Kurumu Uzmanlık Tezi, Ankara 2004.
• PATTERSON, Mark R., “Standardization of Standard - Form Contracts: Competition and Contract Implications”, William and Mary Law Review, V. 52, N. 2, 2010, s. 327-414.
• PEKDİNÇER, Tamer “Türk Borçlar Kanununda Yapılan Değişikliklerin Türk Ticaret Kanunundaki Haksız Rekabete İlişkin Hükümlere Etkisi”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul 2012, s. 73-84.
• POROY, Reha; YASAMAN, Hamdi, Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2012.
• SİRMEN, A. Lâle, “Tüketici Hukukunun Amacı ve Özellikleri”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C. 8, Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, 2013, s. 2465-2475.
• ŞAHİN, Turan; KİZİR, Mahmut, “6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun Genel Esaslar, Haksız Şartlar ile Ayıplı Mal ve Hizmetler Konusunda Getirdiği Yenilik ve Değişiklikler”, Terazi Hukuk Dergisi, 2014, S. 89, s. 68-79.
• ŞEKER, Muzaff er, Yazılmamış Sayılma, İstanbul 2015.
• TOPÇUOĞLU, Metin, “Rekabet Hukukunda Üç Kat Tazminat”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sorumluluk ve Tazminat Hukuku Sempozyumu (28-29 Mayıs 2009), Ankara 2009, s. 5-59.
• TOPÇUOĞLU, Metin, Rekabeti Kısıtlayan Teşebbüsler Arası İşbirliği Davranışları ve Hukuki Sonuçları, Ankara 2001.
• TOPÇUOĞLU, Metin, Franchise Sözleşmesinde Bağlayıcı Kayıtlar ve Rekabet Hukuku, BATİDER, C. XXII, S.1, 2003, s. 113-154.
• TOPÇUOĞLU, Metin, Rekabet Hukuku Açısından Acentelik ve Dağıtım Sözleşmeleri, Ankara 2006.
• ULUSAN, M. İlhan, “Genel İşlem Şartlarında ve Özellikle Haksız Şartlara İlişkin İçerik Denetimi”, İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 3, S. 1-2, 2004, s. 27-47.
• UZUNALLI, Sevilay, “Genel İşlem Şartlarının Haksız Rekabet Hükümleriyle Denetlenmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Prof. Dr. Ersin Çamoğlu’na Armağan, C. 71, S. 2 (2013), s.
• ÜLGEN, Hüseyin/HELVACI, Mehmet/KENDİGELEN, Abuzer/ KAYA, Arslan/NOMER ERTAN, N. Füsun, Ticari İşletme Hukuku, İstanbul 2015.
• YAĞCIOĞLU, Ali Haydar, “Yeni İsviçre Haksız Rekabet Kanunu’nda Genel İşlem Koşullarının Açık İçerik Denetimi (UWG Art. 8)”, Yaşar Üniversitesi Elektronik Dergisi, C. 8, Prof. Dr. Aydın ZEVKLİLER’e Armağan, 2013, s. 3057-3098.
• YENİOCAK, Umut, Borçlar Kanunu Hükümlerine Göre Genel İşlem Koşullarının Yargısal Denetimi, TBB Dergisi, 2013, S. 107, s. 75-96.
• YILMAZ, Müslüm, Dünya Ticaret Örgütü Kuralları Açısından Sübvansiyonlar ve Telafi Edici Tedbir Soruşturması, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk (Ticaret Hukuku) Anabilim Dalı Doktora Tezi, 2004.
• YOKET, Yasemin; GÜLER, Selin, “Genel İşlem Şartlarının Yorum Yoluyla Denetimi”, İzmir Barosu Dergisi, Mayıs 2012, s. 231-252.
• YÜCE, Aydın Alber, “Haksız Rekabet Hukuku Bakımından Genel İşlem Şartları”, TAAD, Y. 3, S. 10, 2012, s. 183-204.
• YÜRÜK, Ayşe Tülin, “6102 Sayılı Türk Ticaret Kanununun Haksız Rekabete İlişkin Hükümleri Konusunda Bazı Görüşler”, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi Hukuk Özel Sayısı, 2013, C. 13, s. 45-51.