Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru

Yıl 2011, Cilt: 15 Sayı: 4, 121 - 170, 01.10.2011

Öykü Didem Aydın

Öz

Makale ile Türk Anayasa Mahkemesine bireysel başvuruyu düzenleyen yeni anayasal (148. madde) ve yasal hükümler (6216 sayılı kanunun 45-51. maddeleri) incelenmektedir. Bu çerçevede bireysel başvuru yoluyla korunan temel hak ve özgürlüklerin hangileri olduğu, bireysel başvurunun işlevi ve nitelikleri, bireysel başvuruya hakkı olanlar, alayhine bireysel başvuruda bulunulabilecek kamu gücü işlem ve ihmalleri, ihlal kavramı, başvuru ehliyeti, başvurunun safhaları, (kabul edilebilirlik, incelenme ve karar) ortaya çıkması muhtemel bazı uygulama sorunları gözetilerek değerlendirilmiş ve tartışılmıştır. Bazı ülkelerde devam eden anayasal pratik ve doktriner pozisyonlara da karşılaştırmalı olarak işaret edilmiştir. Bireysel başvurunun temel hak ve özgürlüklerin korunmasındaki önemi vurgulanmış ancak anayasaya aykırı yasaların doğrudan doğruya uygulanmasından doğan temel hak ve özgürlük ihlallerine karşı bireysel başvuru konusunda yasa koyucunun kasten bıraktığı boşluk eleştirilmiştir

Anahtar Kelimeler

Bireysel başvuru, anayasa şikayeti, Anayasa Mahkemesi, temel hakların korunması, özgürlükler

A NEW MECHANISM IN TURKISH CONSTITUTIONAL JURISDICTION: INDIVIDUAL APPLICATION TO THE CONSTITUTIONAL COURT

Öz

The article examines the new constitutional (Art. 148) and statutory (Art. 4551 of the Law No. 6216) provisions concerning individual application to the Turkish Constitutional Court. Within this context, the rights and liberties which are protected by the individual application mechanism, the function and nature of the individual application, the types of actions and omissions of State authorities against which the applicant may lodge an application with the Court, the concept of violation, ability to seek remedy through the Constitutional Court, the main states in the process of constitutional review for individual applications (admissibility, review and decision) have been examined and discussed with a view to controversial issues that might arise in the future. Constitutional practice as well as doctrinal positions in various States have also been comparatively pointed out to. While the signifi cance of the institution of the indididual application has been emphasized strongly, the legal lacuna -intentionally left by the lawgiver- concerning individual applications against violations of rights and liberties directly caused by the implementation of unconstitutional laws has been critized

Anahtar Kelimeler

Individual application, constitutional complaint, Constitutional Court, protection of basic rights, liberties

Kaynakça

• AİHM ve Türkiye - II: Anayasa şikayeti ve AİHM: Uluslararası Sempozyum 10 Aralık 2010, Ankara = ECtHR and Turkey - II: Constitutional complaint and ECtHR: International symposium [Uluslararası sempozyum ( 2.: Ankara : 2010)] / Ed. Ahmet Taşkın
• ALİYEV, Cabir: Anayasa Şikayeti (İstanbul: Beta Yayınları, 2010).
• Anayasa Mahkemesi Resmi İnternet Sitesi
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Resmi Sitesi, http://www.echr.coe.int/echr/ homepage_EN
• BAŞLAR, Kemal: Anayasa Yargısında “Mahkeme” Kavramı, Ankara, Roma, 2005.
• Casas Baamonde, Maria Emilia: “Amparo Başvurusu”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 101-110.
• DÖRR, Dieter: Die Verfassungsbeschwerde in der Prozeßpraxis, 2. Aufl age, Verlag Dr.OttoSchmidt, Köln, 1997.
• Federal Alman Anayasa Mahkemesi Resmi Sitesi, http://www. bundesverfassungsgericht.de/
• GÖREN, Zafer: “Anayasa Mahkemesi’ne Kişisel Başvuru (Anayasa Şikayeti)”, Anayasa Yargısı, Cilt 11, Yıl 1994, s. 97-134.
• GÖZTEPE, Ece: Anayasa Şikayeti Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 530 AÜHF Döner Sermaye Yayınları No: 45, Ankara 1998. JONG-DAE, s. 146.
• HALLER, Herbert: “Anayasa Şikâyeti ve Buna İlişkin Sorunlar” (Avusturya’da Temel Hak Şikâyeti Hakkında Rapor), Anayasa Yargısı, Cilt 21, Yıl 2004, s. 179–193.
• HASSEMER, Winfried: “Anayasa Şikâyeti ve Buna İlişkin Sorunlar” (Almanya’da Temel Hak Şikâyeti Hakkında Rapor), Anayasa Yargısı, Cilt 21, Yıl 2004, s. 164-178.
• HOLZINGER, Gerhart: “Avusturya Anayasa Hukukunda Anayasa Şikayeti ve Bireysel Başvuru”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 61-79
• JONG-DAE, Kim: “Anayasa Şikayeti Sistemi: Kore Deneyimi”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 145-153.
• KILINÇ, Bahadır: “Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru (Anayasa Şikâyeti) Kurumu Ve Türkiye Açısından Uygulanabilirliği”, Anayasa Yargısı, Cilt 25, Yıl 2008, s. 19-59.
• LİİVOJA, Rain: “Review of Jurisdiction in International Law by Cedric Ryngaert”, Finnish Yearbook of International Law, vol. 18 (2008), ss. 397-401.
• MELLINGHOF, Rudolf: “Federal Almanya Cumhuriyet’inde Anayasa Şikayeti”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 283-292 = http://www. anayasa.gov.tr/fi les/pdf/anayasa_yargisi/RudolfMellinghof.pdf
• MİLANOVİĆ, Marko: ‘From Compromise to Principle: Clarifying the Concept of State Jurisdiction in Human Rights Treaties’, Human Rights Law Review, vol. 8 (2008), ss. 411-448.
• PACZOLAY, Peter: “Anayasa Şikâyeti ve Buna İlişkin Sorunlar” (Venedik’te Temel Hak Şikâyeti Hakkında Rapor), Anayasa Yargısı, Cilt 21, Yıl 2004, s. 194-203.
• PACZOLAY, Péter: “Anayasa Şikayeti: Bir Karma Çözüm mü?”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 313-320.
• PEKCANITEZ, Hakan: “Mukayeseli Hukukta Medeni Yargıda Verilen Kararlara Karşı Anayasa Şikayeti”, Anayasa Yargısı, Cilt 12, Yıl 1995, s. 257-287.
• PIMENTEL, Genaro David Gongora: “Amparo Ne İçindir?” Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 163-227.
• SABUNCU, Yavuz / Selin Esen ARNWİNE: “Türkiye İçin Anayasa Şikâyeti Modeli Türkiye’de Bireysel Başvuru Yolu”, Anayasa Yargısı, Cilt 21, Yıl 2004, s. 229-246.
• TBMM Resmi İnternet Sitesi
• TURHAN, Mehmet ve diğerleri.: “Türkiye İçin Anayasa Şikâyeti Modeli” (Panelistler: Burhan Kuzu, Fazıl Sağlam, Zafer Gören, Hikmet Sami Türk), Anayasa Yargısı Cilt 21, Yıl 2004, s. 248-295.
• Venedik Komisyonu Anayasa Yargısına Bireysel Erişim Çalışması [European Commission for Democracy through Law (Venice Commission) Study on Individual Access To Constitutional Justice Adopted By The Venice Commission at its 85th Plenary Session (Venice, 17- 18 December 2010)] = http://www.venice.coe.int/docs/2010/CDL- AD%282010%29039rev-e.pdf
• ZORKIN, Valery: “Rusya Federasyonu Anayasa Mahkemesi Uygulamasında Bireysel Başvuru”, Anayasa Yargısı, Cilt 26, Yıl 2009, s. 283-292.