Avrup İnsan Hakları Mahkemesi ve Türkiye: Bazı Rakamlar ve Gerçekler

Yıl 2009, Cilt: 13 Sayı: 1, 253 - 281, 01.06.2009

Öz

İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunması Sözleşmesi(Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi) 4 Kasım 1950 tarihinde Roma’da imzaya açılmış ve 3 Eylül 1953 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Bu Sözleşmeyi önemli kılan yer verdiği ve koruduğu insan hakları değil, Strasbourg’ta kurduğu koruma sistemidir. Koruma sisteminin amiral gemisi olan Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi(AİHM) 1959 yılında kurulmuş ve kabul edilen çeşitli protokollerle birçok değişikliğe uğrayarak çok daha etkin bir hâle gelmiştir. AİHM 1959-2009 yılları arasında toplam 12198 davayı karara bağladı. Bu kararların en büyük kısmı Türkiye ile ilgilidir. AİHM 1959 ve 2009 yılları arasında Türkiye ile ilgili toplam 2295 davayı karara bağladı. Bu davaların 2017’sinde Türkiye’nin Sözleşmenin en az bir maddesini ihlâl ettiğini, 46’sında herhangi bir ihlâlin olmadığını tespit etmiştir. 232 karar ise dostane çözüm ve diğer konulara ilişkindir. Türkiye aleyhine verilmiş ihlâl kararları incelendiğinde, bu kararların büyük bir çoğunluğunun yargıyla ilgili olduğu görülür. Örneğin, ihlâl kararlarının yaklaşık üçte biri AİHS’nin 6. maddesinde düzenlenen “adil yargılanma hakkı” ile ilgilidir. Geri kalan ihlâl kararlarının çoğunun kaynağı yine yargıdır. Oysa demokratik bir toplumda yargının temel rolü insan haklarını korumak olmalıdır; ihlâl etmek değil. Bu çelişki mutlaka ortadan kaldırılmalıdır. Yapılması gereken şey bütüncül bir anlayışla uzun zamandır tartışılan Yargı Reformunu biran önce hayata geçirmektir.

Anahtar Kelimeler

AİHM, AİHM Raporları, İnsan Hakları ve Türkiye, Adil Yargılanma Hakkı, Yargı Reformu

(THE EUROPEAN COURT OF HUMAN RİGHTS AND TURKEY:SOME FACTS AND FİGURES)

Öz

The Convention for the Protection of Human Rights and Fundamental Freedoms(The European Convention on Human Rights) was opened for signature in Rome on 4 November 1950 and entered into force in 3 September 1953. The Convention’s importance lies not only in the scope of the human rights that it protects, but also in the system of protection established in Strasbourg. The European Court of Human Rights(ECHR) is the fl agship of this protection system was set up in 1959. The structure and method of working of the ECHR has been changed by various protocols and it has become more effective. Between 1959 and 2009, the ECHR adjudicated total 12198 cases. The highest number of judgments concerned Turkey. The ECHR adjudicated total 2295 concerned Turkey. 2017 of them judgments fi nding at least one violation, 46 of them judgments fi nding no violation, 232 of them related to friendly settlements judgment and other judgments. When the data depending on violation judgments are analyzed, it is realized that the vast majority of these violation judgments is related to judiciary. For example; approximately one-third of these violation judgments is related to “right to a fair trial” which is taken under guarantee of the 6. article of the European Convention on Human Rights. The source of the most of the other violation judgments are judiciary. Whereas in a democratic society, the main role of the judiciary must be to protect human rights; not violate of them. For abolish this contradiction, judicial reform, which has being discussed for a log time, should be realized as soon as possible.

Anahtar Kelimeler

ECHR, Reports of ECHR, Human Rights and Turkey, the Right to a Fair Trial, Judicial Reform

Kaynakça

• AKAD, Mehmet, (VURAL) DİNÇKOL, Bihterin: Genel kamu Hukuku, Der Yayınları, İstanbul, 2000.
• AKİPEK, Ömer İlhan: Devletler Hukuku, Birinci Kitap (Başlangıç), İkinci Bası, Başnur Matbaası, Ankara, 1965.
• ALGAN, Bülent: Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2007.
• ALTIPARMAK, Kerem: 50. Yılında Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi: Başarı mı, Hayal Kırıklığı mı?, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2009.
• ANAYURT, Ömer: Avrupa İnsan Hakları Hukukunda Kişisel Başvuru Yolu, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2004.
• ÇAĞIRAN, Mehmet Emin: Uluslararası Alanda İnsan Hakları, Platin, Ankara, 2006.
• ÇAVUŞOĞLU, Naz: İnsan Hakları Avrupa Mahkemesi: Kararların Uygulanması, Su Yayınları, İstanbul 2003.
• ÇEÇEN, Anıl: İnsan Hakları, Genişletilmiş Üçüncü Basım, Savaş Yayınları, Ankara, 2000.
• DOĞAN, İlyas: Devletler Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008.
• DOĞAN, İlyas- KAYA, Mehmet: İstanbul Protokolü ve İşkencenin Önlenmesi, Adalet Yayınevi, Ankara, 2010.
• DONNELLY, Jack: Teoride ve Uygulamada Evrensel İnsan Hakları, Çeviren: Mustafa ERDOĞAN-Levent KORKUT, Yetkin Yayınları, Ankara, 1995.
• GEMALMAZ, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukukunun Genel Teorisine Giriş, Beta Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1997.
• GEMALMAZ, Mehmet Semih: Ulusalüstü İnsan Hakları Hukuku Işığında Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi(Madde 3/İşkence Yasağı) Analizi, Ankara Barosu Yayınları, Ankara, 2006.
• GÖLCÜKLÜ, Feyyaz A.-GÖZÜBÜYÜK, Şeref A.: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygulaması, 11.Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş, 7. Bası, Turhan Kitabevi, Ankara, 2007. GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku, Ekin Kitabevi, Bursa, 2000.
• GÖZLER, Kemal: Türk Anayasa Hukuku Dersleri, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 4. Baskı, Ekin Kitabevi, Bursa, 2007.
• GÜLMEZ, Mesut: Birleşmiş Milletler Sisteminde İnsan Haklarının Korunması, Türkiye Barolar Birliği Yayınları, Ankara, 2004.
• GÜNDÜZ, Aslan: Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Teşkilatlar Hakkında Temel Metinler, Gözden Geçirilmiş 2. Baskı, Beta, İstanbul, 1994.
• KILINÇ, Bahadır: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kararlarının İnfazı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2006.
• MADRA, Ömer: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Bireysel Başvuru Hakkı, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:458, Ankara, 1981.
• MERAY, Seha L.: Devletler Hukukuna Giriş, Birinci Cilt, Yeniden Gözden Geçirilmiş Üçüncü Bası, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları No:237, Ankara, 1968.
• NECATİGİL, Zaim M.: Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Kıskacında Türkiye: Avrupa İnsan Hakları Komisyonu ve Mahkemesi’nde Kıbrıs Rum Yönetimi ve Kıbrıslı Rumlar tarafından Türkiye aleyhine getirilen davalar, Turhan Kitabevi, Ankara, 2006.
• ÖZDEK, Yasemin: Avrupa İnsan Hakları Hukuku ve Türkiye, Türkiye ve Orta Doğu Amme İdaresi Enstitüsü İnsan Hakları Araştırma ve Derleme Merkezi Yayın No: 20, Ankara, 2004.
• PAZARCI, Hüseyin: Uluslararası Hukuk Dersleri, I.Kitap, Gözden Geçirilmiş 4. Baskı, Turhan Kitabevi, 1994.
• SABUNCU, Yavuz: Anayasaya Giriş, Yenilenmiş 13. Bası, İmaj Yayınevi, Ankara, 2007.
• SANCAR, Mithat: Temel Hakların Yorumu, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 1995.
• SUNAY, Reyhan: Tartışılan Egemenlik, Yetkin Yayınları, Ankara, 2007.
• TEZCAN, Durmuş - ERDEM, Mustafa Ruhan - SANCAKTAR, Oğuz: Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi Işığında Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Seçkin Yayınları, Ankara, 2002.
• TUNÇ, Hasan- BİLİR, Faruk- YAVUZ, Bülent: Türk Anayasa Hukuku, Asil Yayın Dağıtım, Ankara, 2009.
• ÜNAL, Şeref: Uluslararası Hukuk , Yetkin Yayınları, Ankara, 2005.
• YILDIZ, Mustafa: Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi Yargısı, Alfa Basım Yayım Dağıtım, İstanbul, 1998.
• ALİEFENDİOĞLU, Yılmaz: “İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması”, İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması(Anayasa, md.90/son), Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2005, s.125-141.
• ANAYURT, Ömer: “Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nde İşkence ve Kötü Muamele Yasağı”, İşkencenin Önlenmesi ve İstanbul Protokolü, Adalet Bakanlığı Eğitim Dairesi Başkanlığı, Ankara, 2009, s.213-281.
• BİLİR, Faruk: “Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Yapısı ve 14 Nolu Protokol”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Yıl:2006, Cilt:55, Sayı:1, s.135-156.
• GÜLMEZ, Mesut: “İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması”, İnsan Hakları Uluslararası Sözleşmelerinin İç Hukukta Doğrudan Uygulanması(Anayasa, md.90/son), Türkiye Barolar Birliği, Ankara, 2005, s.38-82.
• KARAKIŞ, ŞeŞ k: “AİHM Gemisi Batıyor mu?”, Güncel Hukuk, Mart /3-75, s. 28-31.
• REISS, Jennifer W.: “Protocol no. 14 Echr and Russian Non-RatiŞ cation: The Current State of Affairs”, Harvard Human Rights Journal, Volume:22, 2009, s.293-317.
• UYGUN, Oktay: “Küreselleşme ve Değişen Egemenlik Anlayışının Sosyal Haklara Etkisi”, Anayasa Yargısı Dergisi, Sayı:20, Ankara, 2003, s.250-284.
• < http://www.un.org/en/documents/charter/index.shtml>