Devlet Siyasi Partilere Hakça ve Yeterli Düzeyde Yardım Yapıyor mu?

Yıl 2008, Cilt: 12 Sayı: 1, 601 - 640, 01.06.2008

Ali Rıza Çoban

Öz

Demokrasinin hayata geçirilmesinde en temel unsur olan siyasi partilerin Ş nansmanına ilişkin düzenlemelerin bir ülkedeki demokrasinin düzeyi ve kalitesi üzerinde doğrudan etkisinin olduğu söylenebilir. Bu nedenle demokratik ülkelerde parti Ş nansmanı konusu ciddiyetle ele alınmakta ve düzenlemelere tabi tutulmaktadır. Dünyada olduğu gibi ülkemizde de partilerin gelir ve giderlerine ve bunun kontrolüne ilişkin düzenlemeler hem Anayasada hem de yasalarımızda yer almaktadır. Anayasamızın 68. maddesinde 1995 yılında yapılan değişiklikle devletin siyasi partilere “hakça ve yeterli düzeyde” yardım yapması ilkesi benimsenmiştir. Ancak Siyasi Partiler Kanunumuz devlet yardımının tüm partilere değil sadece milletvekili genel seçimlerine katılan ve geçerli oyların en az % 7’sini alan partilere yapılmasını öngörmektedir Siyasi partilere devlet yardımı konusu çeşitli nedenlerle birkaç kez Anayasa Mahkemesinin önüne gelmiştir. Son olarak itiraz yoluyla önüne gelen Siyasi Partiler Kanunu hükmünü Mahkeme 18.3.2009 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanan 20.11. 2008 günlü ve E:2008/42, K: 2008/167 sayılı kararıyla Anayasaya aykırı bulmamıştır. Bu yazıda Anayasa Mahkemesinin son kararı çerçevesinde siyasi partilere devlet yardımı konusunun etrafl ı bir şekilde tartışılması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Siyasi Parti Finansmanı, Devlet Yardımı, Hakça ve Yeterli Düzeyde, Anayasal Hakların Sınırlanması, Ölçülülük İlkesi

(IS FİNANCİAL ASSİSTANCE TO POLİTİCAL PARTİES ENOUGH AND EQUİTABLE?)

Öz

Financing of political parties plays a crucial role on the quality of democracy in a given country. Therefore, regulation of party Ş nancing is an important issue in democratic world. Like in other democratic countries, the Turkish Constitution and laws include provisions relating to Ş nancing of political parties. The following provision was added in Article 68 of the Constitution by the constitutional amendment of 1995. “The state shall provide the political parties with adequate Ş nancial means in an equitable manner.” But, according to the Law on Political Parties (Law No:2820) political parties can be eligible for Ş nancial assistance only if they participate in general elections and obtain at least 7 % of the valid votes. This paper aims to discuss compatibility of 7 % threshold with the enough and equitable principle of the Constitution under the light of the recent judgment of the Constitutional Court in this regard

Anahtar Kelimeler

Financing of Political Parties, Public Financing, Enough and Equitable Principle, Limitation of Constitutional Rights, Proportionality

Kaynakça

• AYDIN, Mesut “Türkiyede Siyasal Partilere Devlet Yardımı” Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C.54, Sayı 4 (2005)
• BİEZEN, Ingrid van, Financing Political Parties And Election Campaigns –Guidelines, (Council of Europe Publishing, Strasbourg, 2003)
• CAN, Osman, Demokratikleşme Serüveninde Anayasa ve Siyasi Partilerin Kapatılması, (Seçkin Yayınları Anakara, 2005)
• Council of Europe, Recommendation Rec (2003) 4 of the Committee of Ministers to the member states on common rules against corruption in the funding of political parties and electoral campaigns.
• https://wcd.coe.int/ViewDoc.jsp?Ref=Rec(2003)4&Language=lanEnglis h&Ver=original&Site=COE&BackColorInternet=DBDCF2&BackColorIntra net=FDC864&BackColorLogged=FDC864
• Council of Europe, Parliamentary Assembly, Recommendation 1516 (2001), Financing of Political Parties, http://assembly.coe.int/Documents/ AdaptedText/ta01/EREC1516.HTM .
• EROĞUL, Cem, “Altıncı Anayasa Değişikliği”, Mülkiye, Cilt: XXV, Kasım-Aralık 2001
• GENÇKAYA, Ömer Faruk, “Siyasi Partilere ve Adaylara Devlet Desteği, Bağışlar ve Seçim Giderlerinin Sınırlandırılması,” Ali Çarkoğlu vd., Devlet Reformu: Siyasi Partilerde Reform, içinde, (İstanbul,TESEV, 2000)
• GÜRBÜZ, Reşit “Siyasi Partilere Devletçe Yapılan Malî Yardımın Hukuki Ve Siyasal Analizi” Türk İdare Dergisi, Sayı 450, (Mart, 2006)
• HAKYEMEZ, Yusuf Şevki, “2001 Yılında Yapılan Anayasa Değişikliklerinin Siyasal Parti Özgürlüğü Üzerindeki Etkileri”, Anayasa Mahkemesinin 40. Kuruluş Yıldönümü Nedeniyle Düzenlenen Sempozyumda Sunulan Bildiriler, 25-26 Nisan 2002, Anayasa Yargısı Dergisi, S. 19
• HOFFMANN, Hans “Die Neuregelung der staatlichen ParteienŞ nanzierung,” Die Offentliche Verwaltung, (Juni 1994)
• KOÇAK, Mustafa, “Siyasal Partiler ve Türkiye’de Parti Yasakları” (Turhan, Ankara: 2002)
• KOMMERS, Donald P., The Constitutional Jurisprudence of the Federal Republic of Germany, (Duke University Pres, 1997)
• OBERREUTER, Alf Mintzel-Heinrich (Hrsg.), Parteien in der Bundesrepublik Deutschland, (Leske+ Budrich, Opladon, 1992)
• DANIŞMA MECLİSİ, Siyasi Partiler Kanunu Tasarısı ve Anayasa Komisyonu Raporu, Danışma Meclisi Tutanak Dergisi, C. 14, S. Sayısı 333
• TBMM Tutanak Dergisi, 17. Dönem, Cilt 4, Birleşim 84, Oturum 3, Tarih 9.4.1987, Plan ve Bütçe Komisyonu Raporu.
• TEMPEL,Karl Die Partein in der Bundesrepublik Deutschland, (Lesket BudrichOpladon, 1987)
• Van Dijk, van Hoof, van Rinj, Zwaak (eds.), Theory and Practice of the European Convention on Human Rights, (Intersentia, Antwerpen: 2006)
• Venice Commission, Guidelines and Report on the Financing of Political Parties, CDL-INF(2001)8 http://www.venice.coe.int/docs/2001/CDLINF(2001)008-e.asp
• WALECKİ, Marcin “Recommendations prepared for the Latvian Corruption Prevention and Combating Bureau” 2.6.2006 http://www.knab. gov.lv/uploads/eng/public_funding_in_latvia.pdf
• YÜKSEL, Nahit, Siyasetin Kamusal Finansmanı ( Siyasi Partilere Devlet Yardımı), Maliye Bakanlığı Strateji Geliştirme Başkanlığı Yayını (Ankara, 2007)
• http://www.bundestag.de/cgibin/druck.pl (Erişim tarihi 13.08.2008)
• http://www.bundestag.de/htdocs_e/parliament/function/party_funding/ index.html
• http://ris.bka.gv.at/englische-rv/
• http://www.assemblee-nationale.fr/english/synthetic_Ş les/Ş le_13.asp
• http://www.cesifogroup.de/portal/page/portal/DICE_Content/OTHER_
• TOPICS/Miscellaneous/M050_FINANCING_OF_POLITICAL_PARTIES/ Fin-pol-par-meth.pdf
• Antonopoulos v. Greece, Application No:58533/00, Decision of Second Section, 20.03.2001
• Gitonas and Others v. Greece, judgment of 1 July 1997, Reports 1997-IV
• New Horizons v. Cyprus, Application No:40436/98, Desicion of the Commission, 10.09.1998.
• Mathieu-Mohin and Clerfayt v. Belgium, judgment of 2 March 1987, Series A no. 113
• AYMK, Esas No: 1968/26, Karar No: 1969/14, K.T. 18-19.02.1969, AYMKD 7, 237.
• AYMK, Esas No: 1970/12, Karar No: 1971/13, K.T. 02.02.1971, AYMKD 9, 281.
• AYMK, Esas No: 1987/14, K.arar No: 1988/1, K.T. 05.11.1988, RG. 23.08.1988, S. 19908.
• AYMK, Esas No. 1988/39, Karar No. 1989/29, K.T. 06.07.1989, RG. 08.02.1990, S. 20427
• AYMK, Esas No: 2007/59, Karar No: 2007/75, K. T. 30.7.2007, RG. 26.01.2008, S. 26768.
• AYMK, Esas No: 2008/42, Karar No: 2008/167, KT: 20.11.2008, RG. T:18.3.2009, S: 27173