DONDURULARAK SAKLANMIŞ ÜREME HÜCRESİNİN VEYA EMBRİYONUN EŞİN ÖLÜMÜNDEN SONRA ANA RAHMİNE TRANSFERİ (POSTMORTAL DÖLLENME) SONUCUNDA DOĞAN ÇOCUĞUN MİRASÇILIĞI

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 2, 63 - 107, 07.05.2020

Bahar Öcal Apaydın Nurten İnce Akman

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.733317

Cited By: 1

Öz

İsviçre Medeni Kanunu m. 542/f.1, Türk Medeni Kanunu m. 580/f.1 ve Alman Medeni Kanunu § 1923/f.1 hükümleri uyarınca mirasçı olabilmek için mirasbırakanın ölümünde sağ olmak gerekmektedir. Ancak bu hukuk düzenlerinde mirasbırakanın ölümünde ona mirasçı olmak için sağ olunması koşuluna bir istisna tanınmış ve miras açıldığında (mirasbırakanın ölüm anında) ceninin bulunması halinde sağ doğan cenin, mirasçı olarak kabul edilmiştir. Hatta cenin doğana kadar mirasın paylaşımının ertelenmesi imkânı getirilmiştir. Teknolojide ve tıpta meydana gelen gelişmeler aile yapısını da etkilemektedir. Günümüzde yapay döllenmenin tanıdığı imkânlar başta olmak üzere çeşitli sebeplerle hukukun birçok alanını etkileyen yeni sorunların ortaya çıkması muhtemeldir. 1970’li yıllarda bir erkeğin spermlerinin dondurulması ve öldükten sonra kullanılması hususu akla bile gelmezken, tıp alanında meydana gelen gelişmeler karşısında bu durum artık mümkün hale gelmiştir. Kocanın ölümü halinde dondurulmuş embriyonun ana rahmine transferi veya dondurulmuş spermlerinin kullanılmasına bazı hukuk düzenlerinde izin verilmektedir. Dolayısıyla kocanın ölümünden sonra, dondurulmuş embriyonun yahut kocanın sperminin yapay döllenmesi neticesinde sağ ve tam doğan çocuğun miras hukuku bakımından durumu çözülmesi gereken bir mesele olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu çalışmada kocanın ölümünden sonra ana rahmine transfer edilmiş olan embriyonun mirasçılığı karşılaştırmalı hukuk açısından ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Dondurulmuş Embriyo, Dondurulmuş Sperm, Cenin, Kanuni Mirasçılık, Çocuğun Üstün Yararı

The Inheritance Rights of the Child Born as a result of the Transfer of the Cryopreserved Gamete or Embryo to the Mother’s Uterus After the Death of the Husband (Posthumously Conceived Child)

Öz

In order to inherit, the heir must be alive at the time of the death of deceased person according to the article 542 of the Swiss Civil Code, article 580 of the Turkish Civil Code and § 1923 of the German Civil Code. However, in these legal systems, an exception was granted to the condition where there is a fetus at the time of succession (at the time of the death of deceased person), accordingly a child is capable of inheriting, providing she or he is subsequently born alive. In fact, the division of the estate may be deferred until the child is born, if on succession the rights of an unborn child need to be taken into consideration. Advances in technology and medicine also affect the family structure, for example nowadays new problems affect many areas of law for various reasons, especially the opportunities afforded by artificial insemination. In the 1970s, it was not even conceivable that a man's sperm could be frozen and used after his death, but in the face of advances in medicine, this has become possible. In certain legal systems, the transfer of the cryopreserved embryo or cryopreserved sperm to the uterus of the mother after the death of husband is permitted. Therefore, the inheritance status of the child who born alive as a result of the transfer of the cryopreserved embryo or the embryo obtained using the cryopreserved sperm of the husband after his death must be determined. In this study, the inheritance rights of the embryo transferred to the mother's uterus after the death of the husband will be examined in terms of comparative law.

Anahtar Kelimeler

Frozen embryo, Frozen sperm, Fetus, Statutory Heirs, the Best Interests of the Child

Kaynakça

• ACABEY, M. Beşir: Soybağının Kurulması, Genel Olarak Sonuçları, Özellikle Evlilik Dışında Doğan Çocukların Mirasçılığı, İzmir, 2002.
• ALTUNKAYA, Mehmet: “Tabii Olmayan Yollarla Çocuk Sahibi Olmanın Soybağına Etkisi”, IMGB, Organ ve Doku Naklinde Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Sorunları, I. Uluslararası Tıp Etiği ve Tıp Hukuku Kongresi Bildiri Kitabı, İstanbul, 2007, s. 98-118.
• ANTALYA, Osman Gökhan/Sağlam, İpek: Miras Hukuku Cilt III, Genişletilmiş 4. Bası, Seçkin Yayıncılık, İstanbul 2019.
• AYDIN ÜNVER, Tülay: Ceninin Hukuki Konumu, XII Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011.
• AYDIN, Öztürk: “Homolog Döllenme Yoluyla Elde Edilen Tüpteki Embriyonun Yasal Mirasçılığı” Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, C. 22, Sayı: 3, Prof Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan, İstanbul, 2016, s. 349-374.
• BAYSAL, Başak Zeynep: “Çocuğun Kökenini Öğrenme Hakkı", Prof. Dr. Rona Serozan'a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2010, s. 493-533.
• BELLING, Detlev, W./İNCE, Nurten: “Türk-Alman Hukukunda Temel Hakların Özel Hukuk İlişkilerine Etkisi”, LHD, C. 12, Sa. 137, 2014, s. 1-58.
• BLOMBERG, Eva Maria: Freiheit und Bindung des Erblassers, Mohr Siebeck Verlag, Tübingen, 2011.
• BRITTING, Eva: Die postmortale Insemination als Problem des Zivilrechts, Peter Lang Verlag, Frankurt a.M, 1989.
• BOYAR, Oya: Mülkiyet Hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, (Editör: Sibel İnceoğlu), Avrupa Konseyi, Ankara 2013.
• BROX, Hans: “Die Künstliche Befruchtung der Ehefrau durch den Samen des Ehemannes nach dessen Tod und das Erbrecht des Kindes nach seinem Vater”, Festschrift für Walter Stree und Johannes Wessels, Heidelberg, 1993, s. 965-979.
• COUCHEPİN, Gaspard/MAIRE, Laurent: Commentaire du droit des successions (art. 457-640 CC; art. 11-24 LDFR), SHK - Stämpflis Handkommentar (Edité par Antoine Eigenmann, Nicolas Rouiller), 2012 Stämpfli Verlag AG.
• ERDOĞAN, İhsan: “Evlilik Dışı Çocuğun Tabii Babası Kolu Hısımlarına Mirasçı Olması ve Baba Kolu Hısımlarının Ona Mirasçı Olması”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, S. 1-2, 1998, s. 1-9. (http://www. hukuk.gazi.edu.tr/editor/dergi/2_3.pdf (12.12. 2019)
• EBENROTH, Carsten Thomas: Erbrecht, C.H. Beck Verlag, München, 1992.
• ERLÜLE, Fulya: İsviçre’de Yapılan değişiklikler Işığında Boşanmada Birlikte Velayet, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2019.
• EROL, Yasemin: Yapay Döllenme Yöntemleri ve Taşıyıcı Annelik, Yetkin Yayıncılık, Ankara, 2012.
• FEGELER, Susanne: Der Maßstab des Wohls des Kindes, des Mündels, des Pfleglings und des Betreuten bei der gerichtlichen Kontrolle ihrer Interessenvertreter, Nomos Recht Verlag, Baden-Baden, 2000.
• FRONEMANN, Esther: Der Beginn der Erbfähigt in Fällen extrakorporaler Befruchtung, Kovac Verlag, Hamburg, 2004.
• GEMALMAZ, Burak: Mülkiyet Hakkı, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru El Kitapları Serisi-6, Avrupa Konseyi, Ankara 2018.
• GUTTMANN, Thomas: Freiwilligkeit als Rechtsbegriff, C. H. Beck Verlag, München, 2001.
• HAKERİ, Hakan: “Türk Hukukunda Yapay Döllenme”, Tıp Hukuku Dergisi, Sa. 8, Yıl 2015, s. 103-128.
• HERMANN-ENGEL, Karl Josep: Die rechtliche Berüksichtigung des Menschen vor der Zeugung. Eine Untersuchung zum deutschen französischen und englichen Zivilrecht, Universitätverlag Rasch Verlag, Osnabrück, 1997.
• HRUBESCH-MILLAUER, Stephanie: ZGB Kommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, OFK - Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch), (Herausgeber Jolanta Kren Kostkiewicz, Stephan Wolf, Marc Amstutz, Roland Fankhauser), 2016 Orell Füssli Verlag AG.
• İMRE, Zahit/ERMAN, Hasan: Miras Hukuku, 8. Bası, Der Yayınları, İstanbul, 2011.
• İNAN, Ali Naim/ERTAŞ, Şeref/ ALBAŞ, Hakan: Miras Hukuku, 10. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019.
• İNCE, Nurten: “İki Baba Bir Çocuk (Alman Medeni Kanunu’nun 1686a Maddesi Uyarınca Biyolojik Babanın Haklarında Meydana Gelen Değişikliklerin Değerlendirilmesi)”, 4. Uluslararası Hukuk Sempozyumu 3-4-5 Mayıs 2018, Tam Metin Bildiriler Kitabı, s. 353-372 (İNCE, (2018a)).
• İNCE, Nurten: “Karşılaştırmalı Hukukta ve Türk Hukukunda Evlilik Birliğinin Boşanma ile Sona Ermesi Durumunda Birlikte Velâyet” TAAD, Sa. 9 (4), Nisan 2018, s. 189-229 (İNCE, (2018b)).
• JUNG, Eberhard: “Reformbestrebungen im Erbrecht“, FamRZ 1976, s.134-137.
• KALKAN OĞUZTÜRK, Burcu: Türk Medeni Hukuku’nda Biyoetik Sorunlar, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2011.
• KARAN, Ulaş: Yaşam Hakkı, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kapsamında Bir İnceleme, (Editör: Sibel İnceoğlu), Avrupa Konseyi, Ankara 2013.
• KIRKBEŞOĞLU, Nagehan: Soybağı Alanında Biyoetik ve Hukuki Sorunlar, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2006.
• KOHLER-VAUDAUX, Maryam: Le début de la personnalité juridique et la situation juridique de l'enfant à naître: Etude de droit suisse et aperçu des droits français et allemand, Schulthess Juristische Medien AG 2006.
• KURT, Leyla Müjde: “Ceninin Mal Varlığı Hakları”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2, Sa.1, 2011, s. 177-207.
• LEIPOLD, Dieter: ”Erbrechtliche Aspekte der künstlichen Befruchtung und der künstlichen Verlängerung des Lebens” Festschriftt für Winfried Kralik, Wien, 1986, s .467-484.
• LEIPOLD, Dieter: Münchener Kommentar zum Bürgerlichen Gesetzbuch, Verlag C.H. Beck, München, 2019 (LEIPOLD, (2019)).
• LIEDER, Jan: Erman BGB, Kommenar, ürgerliches Gesetzbuch, Handkommentar mit AGG, EGBGB (Auszug), ErbbauRG, HausratsVO, LPartG, ProdHaftG, UKlaG, V VAHRG und WEG Herausgeber_ Harm Peter WESTERMANN, 15. Auflage, Verlag Dr. Otto Schmidt, Köln 2017.
• LIPP, Volker: “Finanzielle Solidarität zwischen Verwandten im Privat-und im Sozialrecht”, NJW 2002, s. 2201-2207.
• MANSEES, Norbert: Das Erbrecht des Kindes nach künstlicher Befruchtung, Duncker & Humblot Verlag, Berlin, 1991.
• METİN, Sevtap: Biyo-Tıp Etiği ve Hukuk, XII Levha Yayınları, İstanbul, 2010.
• MÜLLER-CHRISTMANN, Bernd: BeckOK BGB, Herausgegeben von: Heinz Georg BAMBERGER/Herbert ROTH/Wolfgang HAU/Roman POSECK, 53.Edition, Verlag C.H. Beck Münschen, 2020.
• MÜNZER, Ulrich: Fortpflanzungsmedizin und Zivilrecht: Eine vergleichende Darstellung bundesdeutschen, englischen und französichen Rechts, Aachen Shaker Verlag, Tübingen, 1991.
• NOMER, Haluk N.: “Suni Döllenme Dolayısıyla Ortaya Çıkabilecek Nesep Problemleri”, M.Kemal Oğuzman Anısına Armağan, İstanbul, 2000, s. 545–594.
• OKTAY ÖZDEMİR, Saibe/ TEK, Gülen Sinem: “Türk Hukukunda Tıp Bilimindeki Gelişmelerin Soybağına Etkileri” Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2013, s. 909-931.
• OTTE, Gerhard: “Das Pflichtteil- Verfassungsrechtsprechung und Rechtspolitik”, AcP 2002, s. 317-362.
• OTTE, Gerhard: J.von Staudinger Kommentar zum Bürgerlichen, Übersicht Einleitung zum Erbrecht; §§ 1922-1966, 2017.
• ÖZDEMİR, Hayrünnisa: “Yapay Döllenme ve Soybağı” Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, Filiz Kitabevi, İstanbul, 2013, s. 875-908.
• ÖZSUNAY, Ergun: “Hayatın Başlangıcı ve Sonuna İlişkin En Önemli Hukuksal Sorunlar Sorunlar”, Prof. Dr. Bülent Davran’a Armağan, İstanbul 1998, s. 1-58.
• PARLAK-BÖRÜ, Şafak: “Aile Hukukunda Zor Bir Dönemeç: Karşılaştırmalı Hukuk Bakış Açısıyla Taşıyıcı Anneliğe İlişkin Güncel Gelişmeler”, Public and Private International Law Bulletin, Sa. 39(1), s. 63-110.
• ROWSELL, Jamie: "STAYIN' ALIVE: Postmortem Reproduction and Inheritance Rights." Family Court Review, Vol. 41, No. 3, July 2003, s. 400-415.
• SANDOZ, Suzette: Quelques problèmes de filiation en relation avec la procréation médicalement assistée, Zeitschrift für Vormundschaftswesen, Konferenz für Kindes- und Erwachsenenschutz, Schulthess Juristische Medien AG 2000.
• SCHMIDT, Manuela: Juris Praxiskommentar BGB, Band 5 Erbrecht, 8. Auflage, Saarbrücken 2017.
• SCHLÜTER, Wilfried: “Die Änderung der Rolle des Pflichtteilsrechts im sozialen Kontext,“ 50 Jahre Bundesgerichtshof Festgabe aus der Wissenschaft Band I. Bürgerliches Recht, München, 2000, s. 1047-1075.
• SCHLÜTER, Wilfried/RÖTHEL, Anne: Erbrecht ,17.Auflage C.H. Beck, München 2015.
• SCHREIBER, Hans-Ludwig: ”Der Schutz des Lebens durch das Recht an seinem Beginn und an seinem Ende”, Medizinrecht — Psychopathologie — Rechtsmedizin Diesseits und jenseits der Grenzen von Recht und Medizin Festschrift für Günter Schewe, Berlin u. a. 1991, s. 120-133.
• SCHUMACHER, Klaus: “Fortpflanzungsmedizin und Zivilrecht” FamRZ 1987, s. 313-324.
• SELB, Walter: Rechtsordnung und künstliche Reproduktion des Menschen, Mohr Siebeck Verlag, Tübingen, 1987.
• SEROZAN, Rona: Çocuk Hukuku, 2. Bası, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2005.
• SEROZAN, Rona/ENGİN, Baki İlkay: Miras Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, İstanbul, 2019.
• STEGMÜLLER Tiffaine: L’interdiction suisse de la procréation post-mortem face au droit comparé, Le droit comparé et le droit suisse, (Herausgeber: Rashid Bahar, Thomas Kadner Graziano) Schulthess Editions romandes 2018, s. 177-198.
• STRÄTZ, Hans-Wolfgang:”Rechtspolitische Gesichtspunkte des gesetzl. Erbrechts und Pflichtteilsrechts nach 100 Jahre BGB“ FamRZ 1998, s. 1553-1567.
• TEGELKAMP, Martin: Beck-online Grosskommentar, Verlag, C.H. Beck, München, 2019.
• TUĞLACI, Pars: Tıp Sözlüğü, Ar Basın Yayın, İstanbul, 1983.
• TURAN BAŞARA, Gamze: “Miras Hukuku Bakımından Ceninin Durumunun Değerlendirilmesi” Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 1, Sa. 2, Ekim 2016, s. 389-410.
• VELTE, Gianna: Die Postmortale Befruchtung im deutschen und spanischen Recht, Springer Verlag, Berlin Heidelberg, 2015.
• WILDISEN, Christoph : Erbrecht Art. 457-640 ZGB, CHK-Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, (Herausgeber Peter Breitschmid, Alexandra Jungo), Schulthess Juristische Medien AG 2016.
• ZEYTİN, Zafer: “Üreme Tıbbı, Soybağı ve Hukuki Sonuçları”, Tıp Hukuku Dergisi, Sa. 8, Yıl 2015, s. 211-232.
• ZIERL, Gerhard: “Zivilrechtliche Aspekte artifizieller Reproduktion”, DRiZ 1986, s. 302-307.