SAĞLIK SEKTÖRÜNDE KAMU-ÖZEL İŞBİRLİĞİ ANLAŞMALARINDAN DOĞAN UYUŞMAZLIKLARIN ÇÖZÜMÜNE DAİR TAHKİM DÜZENLEMESİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 4, 61 - 100, 20.10.2020

Musa Aygül Ersin Erdoğan

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.812962

Öz

Bu çalışmada Sağlık Bakanlığınca Kamu Özel İş Birliği Modeli İle Tesis Yaptırılması, Yenilenmesi ve Hizmet Alınması İle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde Değişiklik Yapılması Hakkında Kanun m. 4/11 ile KÖİ’ye dayalı olarak yapılacak sözleşmelerden kaynaklanan uyuşmazlıkların çözüm yolları başlığı ile düzenlenen tahkim kaydı incelenmektedir. Söz konusu düzenleme bağlamında, KÖİ Kanunu’na tâbi uyuşmazlıklarda hakem kararının milliyeti ve bu Kanuna dayalı olarak verilen hakem kararlarına karşı başvuru yolları ile kanuna aykırılığın sonuçları tartışılmıştır. Bu kapsamda, tahkim yerinin Türkiye olarak belirlendiği uyuşmazlıklarda, hakem kararının millî olduğu konusunda bir tereddüt bulunmamaktadır. Tahkim yerinin yabancı bir ülke olarak belirlendiği uyuşmazlıklar açısından ise, yabancı hakem kararı gündeme gelecektir. KÖİ Kanununa aykırı olarak verilmiş hakem kararlarına karşı başvuru yolları açısından ise üç hususta inceleme yapılmıştır. Buna göre tahkim sözleşmesinin geçerliliği tahkim yerinin Türkiye olması hâlinde, Türk hukukuna tâbi olacaktır. Tahkim yerinin yurt dışında olması hâlinde, tahkim sözleşmesinin geçerliliği tahkim yeri hukukuna tâbi olmalıdır. Tahkim yerinin Türkiye dışında olduğu davalarda tahkimin MTK’ya tâbi tutulması, tahkim usulünün (MTK m. 8) taraflarca kararlaştırılması olarak yorumlanmalıdır. MTK’nın uygulanmaması, söz konusu hakem kararının tenfizinin reddine sebebiyet verebilir. KÖİ Kanunu m. 4/11’in emredici bir kural olduğunda tereddüt edilmemelidir. Ancak bu hükme uyulmaması, kamu düzenine aykırılık olarak yorumlanmamalıdır.

Anahtar Kelimeler

Kamu-özel işbirliği (KÖİ), tahkim, Kamu düzeni, tahkim yeri, lex arbitri

ARBITRATION ON THE RESOLUTION OF DISPUTES ARISING FROM PUBLIC-PRIVATE PARTNERSHIP AGREEMENTS IN HEALTHCARE INDUSTRY

Öz

Article 4/11 of the Law on the Construction, Renovation and Service of the Ministry of Health with the Public-Private Partnership Model (Nr. 6428) provides arbitration clause for contracts. In this paper, we analyze the nationality of the arbitral award in disputes subject to the PPP Law and discuss legal remedies against these awards. In this context, if the seat of arbitration in Turkey, there is no need to hesitate on the arbitral award is national. For disputes where the seat of arbitration is determined as a foreign country (outside of Turkey), the foreign arbitral award will come to the fore.
In terms of remedies against arbitral awards issued in violation of the PPP Law, three matters were examined. Accordingly, the validity of the arbitration agreement, if the seat of arbitration is currently in Turkey, shall be subject to Turkish law. If the seat of arbitration is located abroad, the validity of the arbitration agreement must be subject to the law of the place of arbitration. If the seat of arbitration is out of Turkey and parties refer to Turkish IAC, this should be understood as refer to applicable law to procedure, not to lex arbitri.

Anahtar Kelimeler

Public-private partnership (PPP), arbitration, public order, seat of arbitration, lex arbitri

Kaynakça

• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Tahkim, 5. Baskı, Vedat Kitapçılık, İstanbul, 2020 (Milletlerarası Tahkim).
• AKINCI, Ziya: Milletlerarası Ticarî Hakem Kararları ve Tenfizi, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Döner Sermaye Yayınları, İzmir, 1994 (Tenfiz).
• AMRO, Ihab, “Recognition and Enforcement of Foreign Arbitral Awards in Theory and in Practice”, Comparative Study in Common Law and Civil Law Countries, Newcastle 2013.
• ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: “Milletlerarası Ticari Hakem Kararlarının İptal ve Tenfiz Davaları Yoluyla Mahkemelerce Mükerrer Kontrole Tabi Tutulmaları Sorunu ve Bu Sorunun Giderilmesine Yönelik İki Öneri”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 31, s. 35-81, 2011.
• AYGÜL, Musa: Milletlerarası Ticarî Tahkimde Tahkim Usûlüne Uygulanacak Hukuk ve Deliller, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2014.
• BAUMBACH, Adolf/ LAUTERBACH, Wolfgang/ ALBERS, Jan/ HARTMANN, Peter: Zivilprozessordnung, C.H. Beck, München, 2017 (Baumbach/Lauterbach/Albers/ Hartmann, § X).
• BAYATA-CANYAŞ, Aslı: UNCITRAL Model Kanunu Çerçevesinde Uluslararası Ticarî Hakem Kararlarına Karşı Başvuru Yolu, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016. Beck’scher Online Kommentar-ZPO, München, 2017 (BeckOK-ZPO/Yazar, Art. X).
• BERGER, Bernhard/ KELLERHALLS, Franz: International and Domestic Arbitration in Switzerland, London, 2010. (Beck/Hart, London 2010).
• BERGER, Peter: “Sitz des Schiedsgerichts oder Sitz des Schiedsverfahrens”, RIW, s. 8-12, 1993.
• BİRSEL, Mahmut: “Milletlerarası Tahkimde Tahkim Yerinin Seçiminin Önemi”, Milletlerarası Tahkim Semineri, C. 1, s. 64-77, 2003.
• BLACKABY, Nigel/ PARTASIDES, Constantine/ REDFERN, Alan/ HUNTER, Martin: Redfern and Hunter on International Arbitration, Oxford University Press, 2009.
• BORRIS, Christian: “The Reconciliation of Conflicts Between Common Law and Civil Law Principles in the Arbitration Process”, Frommel S/ Rider BAK (eds) Conflicting Legal Cultures in Commercial Arbitration, The Hague, 1999. FROMMEL, Stefan N./RIDER, Barry A. K. (eds): Conflicting Legal Cultures in Commercial Arbitration, The Hague/London/Boston, 1999.
• BOSCH, Wolfgang: Rechtskraft und Rechsthaengigkeit im Schiedsverfahren, Mohr Siebeck, 1991.
• BÖCKSTIEGEL, Karl-Heinz/ KRÖLL, Stefan/ NACIMIENTO Patricia: “Germany as a Place for International and Domestic Arbitration- General Overview”, Böckstiegel, Karl-Heinz/Kröll, Stefan Michael/Nacimiento, Patricia (eds): Arbitration in Germany The Model Law in Practice, s. 3-63, 2007.
• ÇAKIR, Mehmet Kadir: 6428 Sayılı Kanuna Göre Kamu Özel İşbirliği Kavramı ve Yeni Bir Model: Yap-Kirala- Devret, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.
• ÇELİKEL, Aysel/ ERDEM, Bahadır: Milletlerarası Özel Hukuk, 15. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• DAVIDSON, Fraser P.: “Where is an Arbitral Award Made?: Hiscox v. Outhwaite”, ICLQ, 41(3), s. 637-645, 1992.
• DEREN-YILDIRIM, Nevhis: Milletlerarası Tahkimin Esaslı Sorunları, Alkım Yayınevi, İstanbul, 2004.
• DOĞAN, Vahit: Milletlerarası Ticaret Hukuku, 1. Baskı, Savaş Yayınevi, Ankara, 2020.
• DOĞAN, Vahit: “Tahkime Elverişlilik Bağlamında Yabancı Unsur”, Milletlerarası Özel Hukukta Güncel Meseleler, Savaş Yayınları, 2019.
• Dünya ve Türkiye’de Kamu-Özel İşbirliği Uygulamalarına İlişkin Gelişmeler, Yatırım Programlama İzleme ve Değerlendirme Genel Müdürlüğü, 2012, (Gelişmeler).
• EKŞİ, Nuray: “Milletlerarası Tahkim Kanunu Hakkında Genel Bir Değerlendirme”, Prof. Dr. Gülören Tekinalp’e Armağan/ Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 23 (1-2), s. 295-338, 2003. (Değerlendirme).
• EKŞİ, Nuray: “Yargıtay Kararları Işığında ICC Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi”, Ankara Barosu Dergisi, C. 67 (1), s. 54-74, 2009.
• EKŞİ, Nuray: “Yargıtay Kararları Işığında Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizinde Kamu Düzeni”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 40 (1), s. 143-201, 2020.
• ESEN, Emre: “Yetkili Kılınan Tahkim Kurumunun Mevcut veya Belirli Olmadığı Tahkim Anlaşmalarının Geçerliliği”, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 6, Sa. 1, s. 75-149, 2017.
• ERDOĞAN, Ersin: Hakem Kararlarının Kesin Hüküm Etkisi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2020.
• ERGÖNEN, Onur: “Milletlerarası Tahkim Sonrası Hakem Kararlarının Milliyeti Meselesi: “Otorite Kanunu Kriteri”nin Sonu”, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 3, Sa. 1, s. 207-245, 2014.
• ERTEKİN, Erol/ KARATAŞ, İzzet: Uygulamada İhtiyarî Tahkim ve Yabancı Hakem Kararlarının Tenfizi Tanınması, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 1997.
• GAILLARD, Emmanuel/ SAVAGE, John: Fouchard, Gaillard, Goldman on International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, 1999.
• HASCHER, Dominique T.: “The Law Governing Procedure: Express or Implied Choice by the Parties-Contractual Practice”, Introduction: The Law Governing the Procedure, A.J. van den BERG (ed.), PLANNING EFFICIENT ARBITRATION PROCEEDINGS, (ICCA Congress Series No. 7, s. 322-336, 1996.
• HAUSMANN, Rainer: “Die Aufhebung von Schiedssprüchen nach neuem deutschen Schiedsverfahrensrecht”, Festschrift für Hans Stoll zum 75. Geburtstag, Tübingen, s.593-617, 2001.
• HEUMAN, Lars: Arbitration Law of Sweden: Practice and Procedure, Juris Publishing, USA, 2003.
• KALPSÜZ, Turgut: ‘Türk Hakem Kararı Kavramı’, II. Tahkim Haftası Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, BATİDER, s. 35-53, 1984, (Hakem Kararı).
• KALPSÜZ, Turgut: ‘İsviçre Hukukunda Milletlerarası Tahkim’, Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi?, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, C. 1, Bildiriler Tartışmalar, s. 2-51, 1999, (İsviçre).
• KALPSÜZ, Turgut: Türkiye’de Milletlerarası Tahkim, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2010.
• KAPLAN, Yavuz: Milletlerarası Tahkimde Usule Aykırılık, 1. Baskı, Seçkin Yayınları, Ankara, 2002.
• KAUFMANN-KOHLER, G.: “Globalization of Arbitral Procedure”, 36 Vanderbilt Journal of Transnational Law, s. 1313-1333, 2003, (Arbitral Procedure).
• KAUFMANN-KOHLER, Gabrielle: “Identifying and Applying the Law Governing the Arbitration Procedure – The Role of the Law of the Place of Arbitration ”, van den BERG, Albert (ed): Improving the Efficiency of Arbitration Agreements and Awards: 40 Years of Application of the New York Convention, ICCA Congress Series Vol. 9, s. 336-365, 1998, (Identifying).
• KERMAN, Uysal/ ALTAN, Yakup/ AKTEL, Mehmet/ EKE, Erdal: “Sağlık Hizmetlerinde Kamu Özel Ortaklığı Uygulaması”, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, C. 17, Sa. 3, s. 1-23, 2012.
• KORAL, Rabi: “Hakemlik Münasebetine İzafe Edilecek Yerlilik veya Yabancılık Vasıfları Hakkındaki Türk Sistemi ve 1951 Tarihli Yargıtay Genel Kurulunun “Otorite Kanunu” Kriteri”, Ord. Prof. Dr. Ernst E. Hirsch’e Armağan/ İÜHFM, C. 42 (1-4), s. 155-199, 1977, (Otorite Kanunu).
• KORAL, Rabi: ‘Hakem Kararlarının Milliyeti ve Milletlerarası Hakem Kararı Teriminin Yeni Anlamı’, II. Tahkim Haftası Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, s. 19-30, 1984.
• KORAL, Rabi: “Hakemliğin Milliyeti ve Yargıtay XV Hukuk Dairesinin 1976 Tarihli Kararının Eleştirisi”, Prof. Dr. Hıfzı Timur’un Anısına Armağan/ İstanbul Üniversitesi Yayınları, s. 419-491, 1979, (Hakemliğin Milliyeti).
• Kurz Kommentar Zivilprozessordnung, edt. OBERHAMMER, Paul/ DOMEJ, Tanja/HAAS, Ulrich, Basel 2014 (KUKO-ZPO/Yazar, Art. X).
• LEW, Julian D.M./ MISTELIS, Loukas A./ KRÖLL, Stefan M.: Comparative International Commercial Arbitration, Kluwer Law International, 2003.
• MÜLLER, Christoph: Swiss Case Law in International Arbitration, Schulthess Verlag, 2010.
• Münchener Kommentar zum ZPO, Band 1, München 2013 (MüKo-ZPO/Yazar, Art. X).
• NEUNER, Robert: “Zum Problem der auslaendischen Schiedssprüche”, RabelsZ, 1929, s. 37-62, 1929.
• NOMER, Ergin: Devletler Hususî Hukuku, 22. Baskı, Beta Yayınevi, İstanbul, 2017.
• NOMER, Ergin/ EKŞİ, Nuray/ ÖZTEKİN-GELGEL, Günseli: Milletlerarası Tahkim Hukuku, Beta Yayıncılık, 2013.
• ORAK, Cem Çağatay: “Sağlık Sektöründeki Kamu Özel İşbirliği Projeleri: Türk Tahkim Hukukunda Bir Anomali Örneği (mi)”, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 9, Sa. 1, s. 55-148, 2020.
• ÖZBAY, İbrahim/ KORUCU, Yavuz: Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, Ankara, 2016.
• ÖZDEMİR-KOCASAKAL, Hatice: “Milletlerarası Tahkim Kanununun Uygulama Alanının Belirlenmesi”, Prof Dr. Özel Seliçi’ye Armağan, s. 343-368, 2006.
• ÖZDEMİR-KOCASAKAL, Hatice: Sportif Uyuşmazlıkların Tahkim Yoluyla Çözümü ve Spor Tahkim Mahkemesi, 1. Baskı, Vedat Yayıncılık, İstanbul, 2013, (CAS).
• ÖZEL, Sibel: Milletlerarası Ticarî Tahkimde Kanunlar İhtilâfı Meseleleri, 1. Baskı, Legal Yayıncılık, 2008.
• PARK, William W.: Arbitration of International Business Disputes, Oxford University Press, 2006.
• PEKCANITEZ, Hakan/ YEŞİLIRMAK, Ali: Pekcanıtez Usul Medeni Usul Hukuku, C. III, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• PETROCHILOS, G.: Procedural Law in International Arbitration, Oxford University Press, 2004.
• POUDRET, Jean F./ BESSON, Sebastian (Tercüme: BERTI, Stephen V./PONTI, Annette): Comparative Law of International Arbitration, Sweet& Maxwell, 2007.
• PRÜTTİNG, Hanns/GEHRLEİN, Markus ve diğer yazarlar: ZPO Kommentar, Köln, 2017 (Prütting/Gehrlein/Yazar, § X).
• RUBİNO-SAMMARTANO, Mauro: International Arbitration, Law and Practice, Kluwer Law International, 2001.
• SAKMAR, Ata/ EKŞİ, Nuray/ YILMAZ, İlhan: Milletlerarası Özel Hukuk ve Usul Hukuku Hakkında Kanun Mahkeme Kararları, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2001.
• SARISU, Ayhan: Kamu & Özel İşbirlikleri, 1. Baskı, Yaklaşım Yayınları, Ankara, 2009.
• SCHLOSSER, Peter, Das Recht der internationalen privaten Schiedsgerichtsbarkeit, Tübingen 1989.
• SCHNEIDER, Michael E.: “An Introduction to and a Commentary on Article 176-194 of the Swiss Private International Law Statute”, BERTI, Stephen V.: International Arbitration in Switzerland, s. 395-453, The Hague 2000, (Commentary).
• SCHÜTZE, Rolf A., Schiedsgericht und Schiedsverfahren, München 2016 (Schiedsverfahren).
• SCHWAB, Karl H./ WALTER, Gerhard: Schiedsgerichtsbarkeit, Helbing Lichtenhahn, 2005.
• SCHWARZ, Franz T./ KONRAD, Christian W.: The Vienna Rules A Commentary on International Arbitration in Austria, Kluwer Law International, 2009.
• SENTNER, James J.: “Arbitrator Discretion: Should It Be Restricted by Party Stipulation of Governing Procedural Rules”, American Arbitration Association: Handbook on International Arbitration Practice, s. 159-166, 2010.
• SPONHEIMER, Frank: Gestaltungsfreiheit bei antezipiertem Legalanerkenntnis des Schiedsspruchs, Mohr Siebeck, 2010.
• STEIN, Friedrich/ JONAS, Martin ve diğer yazarlar: Kommentar zur ZPO, Tübingen, 2012, (Stein/Jonas/Yazar, § X).
• SÜRAL, Ceyda: “Hakem Kararlarının İcrası ve İptal Davası”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi Özel Sayı, C. 16, s. 1377-1411, 2014.
• ŞANLI, Cemal: Uluslararası Ticarî Akitlerin Hazırlanması ve Uyuşmazlıkların Çözüm Yolları, 7. Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2019, (Uluslararası Ticarî Akitler).
• ŞANLI, Cemal/ ESEN, Emre/ ATAMAN-FİGANMEŞE, İnci: Milletlerarası Özel Hukuk, 8 Baskı, Beta Yayıncılık, İstanbul, 2020.
• ŞİT, Banu: Kurumsal Tahkim ve Hakem Kararlarının Tanınması ve Tenfizi, 1. Baskı, İmaj Yayınevi, Ankara, 2005.
• TANRIBİLİR, Feriha Bilge/ ŞİT, Banu: “Milletlerarası Tahkim Müessesesi ve Yeni Milletlerarası Tahkim Kanunu”, Prof. Dr. Ergin Nomer’e Armağan/ Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni, C. 22 (2), s. 819-837, 2002.
• TANRIVER, Süha: Medenî Usûl Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2018.
• TAŞ- KORKMAZ, Hülya: Pekcanıtez Usûl Medeni Usul Hukuku, C. III, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2017.
• TEKİN, Selin Ece: Milletlerarası Tahkim Hukukunda Tahkim Anlaşmasının Esas Bakımından Geçerliliğine Uygulanacak Hukuk, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• TRAPPE, Johannes: “Revision au fond bei der Vollstreckung eines Schiedsspruchs – eine Anmerkung”, BB, s. 7-9, 2000.
• TURNER, Peter/ MOTASHAMI, Reza: A Guide To The LCIA Arbitration Rules, Oxford University Press, 2009.
• TÜRSAB Sağlık Turizmi Raporu, http://www.tursab.org.tr/dosya/12186/saglikturizmiraporu_12186_5485299.pdf (E.T.: 07.09.2020).
• ULUKUŞ-BULUT, Şaziye Tuba: MTK ile Karşılaştırmalı Olarak HMK Hükümlerine Göre Hakem Kararlarının İptali, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2018.
• ÜSTÜNDAĞ, Saim: ‘Yabancı Hakem Kararı Kavramı’, II. Tahkim Haftası, Yabancı Hakem Kararlarının Türkiye’de Tanınması ve Tenfizi, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, s. 3-16, 1984, (Yabancı Hakem Kararı).
• Wieczorek/Schütze: Zivilprozessordnung und Nebengesetze – Gross Kommentar, edt. SCHÜTZE, Rolf A., Bd. 11, Berlin, 2014 (Wieczorek/Schütze/Yazar, § X).
• YEŞİLIRMAK, Ali: Türkiye’de Ticari Hayatın ve Yatırım Ortamının İyileştirilmesi İçin Uyuşmazlıkların Etkin Çözümünde Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem-Bilirkişilik ve Tahkim: Sorunlar ve Çözüm Önerileri, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2011, (Sorunlar ve Çözüm Önerileri).
• YEŞİLOVA, Bilgehan: “Lex Loci Arbitri ve Tahkim Yeri Kavramları Işığında Milletlerarası Tahkim Kanunu’nun Yer İtibariyle Uygulama Alanı (MTK m. 1/II)”, Uluslararası Ticaret ve Tahkim Hukuku Dergisi, C. 2, Sa.1, s. 99-163, 2013.
• Zürcher Kommentar – Kommentar zum Schweizerischen Zivilgesetzbuch, Obligationenrecht, C. V, 1h/1, Zürich, 1991 (ZK-OR/Yazar, Art. X).