TOPLUMSAL CİNSİYET ALGISI BAĞLAMINDA KAMU KURUMLARINDA İSTİHDAM EDİLEN MEMUR VE İŞÇİLERİN EBEVEYNLİK KAYNAKLI İZİN HAKLARINA İLİŞKİN KARŞILAŞTIRMALI BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 1, 471 - 512, 31.01.2021

Murat Buğra Tahtalı

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.871314

Öz

Kamu hizmetinde istihdam edilen personeller, 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesinde üç fıkra halinde sayılmıştır. Bu madde çerçevesinde kamu kurum ve kuruluşlarında; Memur, Sözleşmeli Personel ve İşçi olmak üzere üç türde istihdam şekli öngörülmüştür. Ancak; Kanunun, işçileri düzenleyen 4/(D) hükmüne eklenen bir cümleyle, “işçiler” grubundakilerin, Devlet Memurları Kanunu’na tabi olmayacağı ifade edilmiştir. Bu kişiler, iş sözleşmesiyle istihdam edilen ve işe girişleri, yükselmeleri ve işten ayrılmaları bakımından İş Kanunu’na tabidirler. Bu ayrımın bir sonucu olarak, aynı kamu kurumunda çalışanlardan bir kısmı Devlet Memurları Kanunu’na, bir kısmı da İş Kanunu’na tabi olabilmektedir. Bu durum, en tabii kadın hakkı olan annelik konusunda; doğum sonrası izin süreleri, işe geri dönüş şartları ve işe geri dönüşte çalışma koşulları bakımından bu iki kanun arasında ciddi eşitsizlikler söz ortaya çıkarmaktadır. Özellikle de toplumsal cinsiyet algısının sonucu olarak, İş Kanunu’na tabi çalışan kadın personel, ücretsiz izni de bittikten sonra, çocuğu ile kariyeri arasında tercih yapmak zorunda kalacaktır. Böylesi ikilemlerde; kadının, toplum tarafından kendine biçilmiş bulunan “annelik” konumuna hapsedilmesi gündelik hayatta çokça karşılaşılan bir durumdur. Nihayet her iki kanunda da ücretli doğum izni, erkek ebeveyn için çok daha az bir süre için verilmektedir. Çalışmamızda, işte mevzuat kaynaklı bu eşitsizlikler ortaya konmaya çalışılacak, yapılması gerekenler konusundaki çözüm önerilerimiz sıralanacaktır.

Anahtar Kelimeler

Devlet Memurları, Ebeveynlik Kaynaklı İzin, Mazeret İzni

COMPARATIVE ANALYSIS OF ‘PARENTAL RIGHTS TO LEAVE’ OF PUBLIC SERVICE EMPLOYEES IN THE CONTEXTUAL PERCEPTION OF SOCIATAL GENDER BIAS

Öz

Kaynakça

• Aktay A. N, Arıcı K ve Senyen Kaplan E. T, İş Hukuku, 5. Baskı, Gazi Kitabevi, 2012.
• Akyiğit E, İçtihatlı ve Açıklamalı 4857 Sayılı İş Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Seçkin Yayınları, 2008.
• Altan Y, "Türk Kamu Personel Rejiminde Reform İhtiyacı: Reformu Gerektiren Dış Etkenler Ekseninde Bir Değerlendirme", 2016, 8(15), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, ss. 381–398.
• Aslan O. E, Kamu Personel Rejimi: Statü Hukukundan Esnekliği, TODAİE Yayınları, 2005.
• Atay E. E, İdare Hukuku, 5. Baskı, Turhan Kitabevi, 2016.
• Baybora D, "Türkiye’de İşte Aile Haklarına Bakış (Son Yapılan Değişikliklerle)", 2017, 9(1), İşletme Araştırmaları Dergisi, ss. 221–248.
• Butler J, Cinsiyet Belası Feminizm ve Kimliğin Alt Üst Edilmesi: Çev. ERTÜR Başak, 1. Baskı, Metis Yayınları, 2008.
• Çapar S, "Almanya’da Kamu Personel Sistemi", Türk İdare Dergisi, 2010, ss. 47–63.
• Çelik N, Caniklioğlu N ve Canpolat T, İş Hukuku Dersleri, 29. Baskı, Beta Yayınevi, 2016.
• Damar E, Devlet Memurları Kanunu ve Sözleşmeli Personel Mevzuatı, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 1993.
• Duman B, "4857 Sayılı İş Kanunu Çerçevesinde Doğum ve Evlat Edinmeye Bağlı Yarım Çalışma İzni", 2019, 10(1), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 187–201.
• Ekin A ve Kayırgan H, "Uluslararası Alanda ve Türk Hukukunda Eşit Davranma İlkesi Bağlamında Ebeveyn İzni", 2013, 15(Prof. Dr. Polat Soyer’e Armağan Özel Sayısı), Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 1045–1066.
• Fineman M. A, The Autonomy Myth A Theory of Dependency, New Press, 2005. Giddens A, Sosyoloji: Çev. GÜZEL, Cemal, 1. Baskı, Ayraç Yayınevi, 2005.
• Gönenç F. İ., Roma Hukukunda Kadın, On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Gönenç İ. M, Topuz Ş, Yılmaz Sezer N, Yılmaz S ve Büyükkayacı Duman N, "Toplumsal Cinsiyet Dersinin Toplumsal Cinsiyet Algısına Etkisi",
• 2018, 7(1), Ankara Sağlık Bilimleri Dergisi, ss. 22–29. Gözübüyük A. Ş ve TAN T, İdare Hukuku: (Genel Esaslar), 8. Baskı, Turhan Kitabevi, 2011.
• Günay G ve Bener Ö, "Kadınların Toplumsal Cinsiyet Rolleri Çerçevesinde Aile İçi Yaşamı Algılama Biçimleri", 2011, 153(153), Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, ss. 157–171.
• Günday M, İdare Hukuku, 10. Baskı, İmaj Yayınevi, 2011.
• Güner E, "Doğum Yapan Kadın İşçinin Talebi Halinde Verilen Ücretsiz İzin Hangi Tarihten İtibaren Başlayacaktır?", Mali Çözüm Dergisi, 2010, ss. 237–248.
• Işık T, "Türkiye’de Farklı Statülerde Çalışan Kadınların İş ve Aile Hayatı Uyumu Ekseninde Doğum İzinleri ve OECD Ülkeleri İle Karşılaştırılmalı Analizi" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı Sosyal Politika Bilim Dalı, Ankara, 2019.
• Kalabalık H, İdare Hukuku Dersleri, 5. Baskı, Seçkin Yayınları, 2019.
• Kılıçoğlu M ve Şenocak K, İş Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Legal Kitabevi, 2008.
• Mollamahmutoğlu H, İş Hukuku, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, 2004.
• Onaran Yüksel M, Karşılaştırmalı Hukuk Işığında Türk İş Hukukunda Kadın-Erkek Eşitliği, 1. Baskı, Beta Yayınevi, 2000.
• Özdemir O, "Uluslararası Hukuk Işığında Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Hamile ve Anne İşçilere Yönelik Koruyucu Düzenlemel" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Özel Hukuk Ana Bilim Dalı, Antalya, 2015.
• Özer A, Gerekçeli ve 1961 Anayasası ile Mukayeseli 1982 Anayasası, 1. Baskı, Lazer Ofset Matbaacılık, 1996.
• Sancaktar O, Us E, Kasapoğlu Turhan M, Önüt L. B ve Seyhan S, İdare Hukuku Teorik Çalışmalar Kitabı, 7. Baskı, Seçkin Yayınları, 2018.
• Schneider E. M, Battered Woman and Feminist Lawmaking, Yale University Press, 2000.
• Sevimli A, İşçinin Özel Yaşamına Müdahalenin Sınırları, 1. Baskı, Legal Kitabevi, 2006.
• Sumbas A, "Toplumsal Cinsiyet Eşitlik Politikası Olarak Ebeveyn İzni", 2018, 8(2), Hacettepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, ss. 167– 194.
• Süzek S, İş Hukuku, 5. Baskı, Beta Yayınevi, 2009.
• Şahin Emir A, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Analık, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2019.
• Tan T, İdare Hukuku, 3. Baskı, Turhan Kitabevi, 2014.
• Taylor J. K, Sexual Harrasment/ A Non – Advrersarial Approach, New York University Press, 2001.
• Topkaya Selda, "Türk İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Gebe ve Emziren Anne İşçinin Korunması" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Çanakkale, 2016.
• Uğur S ve Uğur Ö, "İş Kanunu ve Devlet Memurları Kanunu Kapsamında Çalışanların Ebeveynliğe İlişkin Hakları", 2017, 22(3), Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, ss. 663–684.
• Yaman D, "Toplumsal Cinsiyet Perspektifinden Türkiye’de Kamusal Çocuk Bakım Hizmetleri" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Çalışma Ekonomisi ve Endüstri İlişkileri Ana Bilim Dalı, Ankara, 2020.
• Zeybekoğlu Ö, Toplumsal Cinsiyet Bağlamında Erkeklik Olgusu, Eğiten Kitap Yayınevi, 2013.