HUKUK MUHAKEMELERİ KANUNU KAPSAMINDA HAKEM KARARLARININ İPTALİ SEBEPLERİ VE HÂKİMİN KARARA MÜDAHALESİ

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 211 - 270, 08.05.2021

Gizem Yılmaz

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.933992

Öz

Devlet yargısına alternatif bir yargılama faaliyeti olan tahkim, yapısı gereği mahkemenin müdahalesine kapalıdır. Ancak gerek görülürse önceden belirlenen sınırlı sebepler dairesinde hakem kararlarına müdahale söz konusu olabilmektedir. Günümüz hukuk sistemlerinde, mahkemenin müdahale imkânı olabildiğince sınırlı tutulmaya çalışılmakta ve böylece taraf iradelerine öncelik veren tahkim yargılamasının hedeflendiği gibi hızlı sonuçlandırılması amaçlanmaktadır. Nitekim kararın esasına yönelik çok sıkı bir kontrol mekanizması işletmek, hakem mahkemesinin takdir yetkisine müdahale anlamı taşır ve bu da tahkimin bağımsızlığına aykırı düşer. Öte yandan, tahkim kararlarının denetimden yoksun bırakılması da keyfiyete dayalı kararlar verilmesine sebep olabilir. Bu nedenle, bir yandan taraf iradelerine üstünlük tanınırken diğer yandan kararın kamu düzeni gibi unsurlar bakımından denetimi ile dengenin sağlanabilmesi için sınırlı da olsa karara müdahale ihtiyacı duyulmaktadır. Bu ihtiyaç, bazı hukuk sistemlerinde temyiz kanun yolu aşamasında, bazı hukuk sistemlerinde ise iptal davası veya yargılamanın iadesi gibi hukukî imkânlar çerçevesinde giderilmektedir. Türk hukukunda ise hakem kararlarına müdahale, Hukuk Muhakemeleri Kanunu (HMK) madde 439’da sayılan haller ile sınırlı tutulmaktadır. Ancak uygulamada, Kanun’da öngörülmeyen hallerde de istisnaî olarak hakem kararının iptali gerekebilmektedir. Bu durumda, iptal kararının Kanun’daki hangi hukukî sebep kapsamında verilebileceği sorunu ortaya çıkmaktadır. Huzurdaki çalışmada, tüm bu hususlar dikkate alınarak Türk hukukundaki iptal sebepleri çerçevesinde mahkemenin hakem kararına müdahalesinin sınırları incelenmeye çalışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

İç tahkim, temyiz, hakem kararına sınırlı müdahale, iptal sebepleri, denetim

Kaynakça

• Akıncı Z, Milletlerarası Tahkim, 3.Baskı, Vedat Kitapçılık, 2013.
• Akil, Cenk: "Yargıtay Hukuk Genel Kurulu’nun Hâkimin Bilirkişi Raporuyla Bağlı Olup Olmadığı Hakkında Vermiş Olduğu 24.12.2008 Gün ve E. 2008/4-734, K. 2008/766 Sayılı Kararının Tahlili", Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt 60, Sayı 3, Yıl 2011, s. 693-732.
• Alangoya H. Y, Medeni Usûl Hukukumuzda Tahkimin Niteliği ve Denetlenmesi, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi, 1973.
• Alangoya H. Y, "Medeni Usûlün Amacı ve Sosyal Karakteri Açısından Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı’nın Bazı Hükümlerinin Değerlendirilmesi", Medeni Usûl ve İcra-İflas Hukukçuları Toplantısı V - Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı Değerlendirmesi, 8-9 Eylül 2006, s. 33-54.
• Alangoya, H. Y, Yıldırım M. K. ve Deren-Yıldırım N, Medeni Usûl Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayınları, 2011.
• Arslan H.S, Medeni Usûl Hukukunda Bilirkişi Raporu ve Bağlayıcılığı, T.C. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2002.
• Arslan R, “Bilirkişilik Uygulaması ve Yargıtay'ın Bu Uygulamaya Etkisi”, Yargıtay Dergisi, C.15, S.1-4, 1987, s.156-184.
• Arslan R, Medeni Usûl Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi (İade-i Muhakeme), 1977.
• Arslan R, Yılmaz E. ve Taşpınar Ayvaz S, Medenî Usûl Hukuku, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2016.
• Aydemir F, Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Bahadır Z, Medeni Usul Hukukunda Kısmî Karar, Yetkin Yayınları, Ankara 2018.
• Belgesay M. R, Kanunî ve Takdiri Deliller ve Temyiz Mahkemesinin Delilleri Tetkiki, Hukuk İlmini Yayma Kurumu, 1938.
• Bilge N, Medeni Yargılama Hukuku, 2.Baskı, 1967.
• Birsel M. T. ve Budak A.C, "Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir mi?", Türk Tahkim Hukuku ve Uncitral Tahkim Örneği -Cilt I, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayını, 1997, s.171-249.
• Boran Güneysu N, Medeni Usûl Hukukunda Karar, Adalet Yayınevi, 2014.
• Budak A.C, "Hakem Kararları Maddî Hukuka Aykırılık Sebebiyle İptal Edilebilir Mi? Hakem Kararlarının İptali Müessesesinin Tarihi Kökeni", Public and Private International Law Bulletin, Volume 40, Issue 1, 2020, s. 557-572. (Maddî Hukuk)
• Çakrak R, "Kompetenz-Kompetenz Prensibi", Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Sayı 31, 2017, s. 659-668.
• Dayınlarlı K, “Hakem Kararlarının Bozulması Sebepleri”, Prof. Dr. Ernst E. Hirsch'e Armağan, 1986, s. 775-812. (Bozma Sebepleri)
• Dayınlarlı K, Milli Milletlerarası Kamu Düzeni ve Tahkime Etkileri, Dayınlarlı Yayıncılık, 1994.
• Deren Yıldırım N, "Tahkim ve Objektif Açıdan Tahkime Elverişlilik", Prof. Dr. Yavuz Alangoya İçin Armağan, 2007, s. 47-61.
• Duman H, "Mahkemelerin Bağımsızlığı ve Bilirkişi Raporlarının Bağlayıcılığı", Manisa Barosu Dergisi, 1986/5, s.13-19.
• Ekşi N, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nda Tahkim (6100 sayılı HMK md. 407-444), Beta Yayınları, 2013.
• Erkan M, Milletlerarası Tahkimde Yetki Sorunları, Yetkin Yayınevi, 2013.
• Ertan K, Deniz Hukukunda Londra'da Tahkim, Beta Yayınevi, 2011.
• Gültek Ş, Milletlerarası Tahkim Kanunu Uyarınca İptal Davası, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Yük¬sek Lisans Tezi, 2011.
• Güçer S, “Hukuk Muhakemeleri Kanunu ve Milletlerarası Tahkim Kanunu Tarafından İptal Davasının Kabulüne Bağlanan Farklı Sonuçlar”, Prof. Dr. Sabih Arkan'a Armağan, On İki Levha Yayıncılık, 2018, s. 449-466.
• Huysal B, Milletlerarası Ticari Tahkime Elverişlilik, Vedat Kitapçılık, 2010.
• İlhan H. A, Tahkim Sözleşmesinin Geçerliliği, Adalet Yayınevi, 2016.
• Kalay A, "Bilirkişilik Kurumu, Fayda ve Sakıncaları", Maliye Dergisi, 1980/43-48, s.148-159.
• Kalpsüz T, Adalet Bakanlığı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Tasarısı’nda İç Tahkim (m.411-448) Paneli, 23 Mart 2007, Bankacılık Enstitüsü, 2007, s. 23-30 (İç Tahkim).
• Kalpsüz T, Milletlerarası Tahkim, 2. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2010.
• Kalpsüz T, "Hakem Kararlarının Temyizi Sebepleri", Yargıtay’ın 128’inci Ankara Üniversitesi’nin 50’nci Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi’nin 70’inci Kuruluş Yıldönümü- Ortak Bilimsel Toplantı, 23-24 Mayıs 1996, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No: 524, AÜHF. Döner Sermaye Yayınları No: 39, 1997, s. 91-134 (Temyiz Sebepleri).
• Kalpsüz T, "İsviçre Hukukunda Milletlerarası Tahkim", Milletlerarası Tahkim Konusunda Türk Hukuku Açısından Sorunlar ve Öneriler, Milletlerarası Tahkim Konusunda Yasal Bir Düzenleme Gerekir Mi?, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, Sempozyum, 11.4.1997, s. 5-51 (İsviçre Hukuku).
• Karadaş İ, 6100 Sayılı HMK’da Düzenlenen Ulusal (İç) Tahkim, Adalet Yayınevi, 2013.
• Keser Berber L, “Hakem Mahkemesinin Yetkisi Hakkında Karar Verme Yetkisi (Kompetenz-Kompetenz)”, Prof. Dr. İrfan Baştuğ Armağanı, Seçkin Yayınları, 2001, s. 123-138.
• Konuralp C. S, Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları: Tahkim (Arabuluculuk – Uzlaştırma), İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Özel Hukuk Anabilim Dalı, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 2011. (Alternatif)
• Konuralp H, Medeni Usûl Hukukunda İspat Kurallarının Zorlanan Sınırları, Yetkin Yayınevi, Ankara 2008.
• Konuralp H, “Alternatif Uyuşmazlık Çözüm Yolları ve Bilirkişilik”, Türkiye Barolar Birliği Samsun Barosu Bilirkişilik Sempozyumu, 2001, s. 489- 510.
• Korucu Y, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Tahkim, Adalet Yayınevi, 2015.
• Köroğlu H, Uygulamada ve İçtihatta Bilirkişilik, 1995.
• Kurtoğlu T, Özel Hukukta İstinaf Denetimi ve Yargılaması, Yetkin Yayınları, 2017.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usûlü, C. III ve VI, 6. Baskı, Demir Yayıncılık, 2001.
• Mavioğlu O, "Bilirkişiye Başvurma Zorunluluğu ve Bilirkişi Raporları Karşısında Yargıcın Durumu", İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 1970/1-4, s. 371-387.
• Maxwell K, (England Country Report) Practitioners Handbook on International Arbitration, Ed. by Weigand, 2002.
• Muşul T, Medeni Usûl Hukuku, 3.Baskı, Adalet Yayınevi, 2012.
• Önder A, "Mevzuatımızda Bilirkişi Müessesesi", Yargıtay 100. Yıl Dönümü Armağanı, 1968, 523-535.
• Özbay İ. ve Korucu Y, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Çerçevesinde Tahkim (HMK m.407-444), Adalet Yayınevi, 2016.
• Özbay İ, “Yargıtay’ın Son Kararları Işığında Hakem Kararlarına Karşı Açılacak İptal Davasına İlişkin HMK m. 439 Hükmünün Zaman Bakımından Uygulanması” Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014/16, s. 779-811.
• Özbay İ, Hakem Kararlarının Temyizi, Yetkin Yayınevi, 2004.
• Özbay İ, 6100 Sayılı Hukuk Muhakemeleri Kanunu Neler Getirdi?, Güncelleştiril¬miş ve Genişletilmiş 2. Bası, 2013. (HMK)
• Özekes M, "Özel Hukuk-Kamu Hukuku ve Yargılama Hukuku Bakımından Kanunların Zaman İtibariyle Uygulanması", Prof. Dr. Fırat Öztan'a Armağan, C. II, 2010.
• Özel S, Milletlerarası Ticari Tahkimde Kanunlar İhtilafı Meseleleri, Legal Yayınları, 2008.
• Öztek S, "Ulusal Tahkimde Uygulanacak Yargılama Usûlü", II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu: Tahkim, Konuşmalar, Tartışmalar,
• Bildiriler, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sempozyum Yayınları, 2009, s. 339-358.
• Pekcanıtez H, “Tahkim Usûlü ile İlgili İptal Sebepleri”, Makaleler Cilt II, On İki Levha Yayıncılık, 2016, s. 731-756.
• Pekcanıtez H ve Yeşilırmak A, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, C.III, 15.Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Pekcanıtez H, Atalay O. ve Özekes M, Medeni Usûl Hukuku, 9.Baskı, Yetkin Yayınları, 2010.
• Pekcanıtez H, Atalay O. ve Özekes M, Medeni Usûl Hukuku, 14.Baskı, Yetkin Yayınları, 2013.
• Pekcanıtez H, Yeni Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun Tahkime İlişkin Hüküm¬leri, ICC IX. Milletlerarası Tahkim Semineri, 19 Nisan 2011 Ankara, ICC Türkiye Milli Ko¬mitesi Yayını, 2011.
• Postacıoğlu İ. E, Medeni Usûl Hukuku Dersleri, 6.Baskı, 1975.
• Sarısözen M. S, Medeni Usûl Hukukunda Hakem Yargılaması, Kazancı, 2005.
• Selçuk S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu'na Göre Hakem Kararlarının İptali, Yetkin Yayınları, 2018.
• Süral C, “Hakem Kararlarının İcrası ve İptal Davası”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014/16, s.1377-1411.
• Tanverdi S. M, Medeni Usûl Hukukunda Bilirkişilik, T.C. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayımlanmamış Doktora Tezi, 1991.
• Taşkın Â, “Hakem Mahkemesinin Kendi Yetkisi Hakkında Hüküm Vermesi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 46, S. 1, 1997, s.169-183.
• Taşpınar Ayvaz S, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun (HMK) Zaman Bakımından Uygulanması, Yetkin Yayınları, 2013.
• Taşpınar Ayvaz S, "Asliye Ticaret Mahkemeleri Hakkında Yapılan Değişiklikler Çerçevesinde Tahkimde Görevli Mahkeme", Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı: Prof. Dr. Hakan Pekcanıtez’e Armağan, 2014/16, s. 469-482.
• Tekinalp Ü, "Hakem Sözleşmesinin Hukuku Mahiyeti Konusunda Düşünceler", Tahkim, IV. Ticaret ve Banka Hukuku Haftası, Bildiriler, Tartışmalar, 1965, s. 13-29.
• Toraman B, Medeni Usûl Hukukunda Bilirkişi İncelemesi, Yetkin Yayınları, 2017.
• Ulukuş Bulut Ş. T, MTK ile Karşılaştırmalı Olarak HMK Hükümlerine Göre Hakem Kararlarının İptali, Yetkin Yayınları, 2018.
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Yetkin Yayınları, 2011.
• Üstündağ S. ve Tanverdi S. M, "Alman Usûl Hukukunda Bilirkişilik", Mukayeseli Hukukta Bilirkişilik ve Sorunları, Yargıtay 125.Yıl Dönümü, 199 s. 5-30.
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku, Cilt I-II, 7.Baskı, Filiz Kitabevi, 2000.
• Yavuz C, "Türk Hukukunda Tahkim Sözleşmesi ve Tâbi Olduğu Hükümler", II. Uluslararası Özel Hukuk Sempozyumu: Tahkim, Konuşmalar, Tartışmalar, Bildiriler, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sempozyum Yayınları, 2009, s. 133-177.
• Yeğengil R, Tahkim (L'arbitrage), Cezaevi Matbaası, 1974.
• Yeşilırmak A, Doğrudan Görüşme, Arabuluculuk, Hakem Bilirkişilik ve Tahkim, On İki Levha Yayıncılık, 2011.
• Yeşilırmak A, "Tahkim Sözleşmesinin Hazırlanması", XII. Milletlerarası Tahkim Semineri, 27.12.2014, s. 7-18.
• Yeşilova B, Milletlerarası Ticari Tahkimde Nihai Karardan Önce Mahkemelerin Yardımı ve Denetimi, Güncel Yayınevi, 2008.
• Yıldırım F, “Tahkimde İptal Davası ve İptal Davasının Amaçları Bakımından Bazı Değerlendirmeler”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, Özel Sayı: Prof. Dr. Cevdet Yavuz’a Armağan III. Cilt, C. 22, S. 3, Y. 2016, s. 3005-3026.
• Yıldırım K, Medenî Usûl Hukukunda Delillerin Değerlendirilmesi, 1990.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Yetkin Yayınları, 2012.
• Yılmaz E, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Cilt 3 (225-452), 3. Baskı, Yetkin Yayınları, 2017.