PLATFORM ÇALIŞANLARININ HUKUKİ STATÜSÜ: UBER-ASLAM VE DİĞERLERİ KARARINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 271 - 310, 08.05.2021

Merve Kutlu

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.933999

Öz

Teknolojinin ilerlemesi çalışma yaşamını önemli ölçüde etkilemekte ve değiştirmektedir. Çevrimiçi taksi hizmeti sunan Uber sürücülerinin hukuki statüsü önemli tartışmalara yol açmıştır. İngiliz Yüksek Mahkemesince verilen Uber-Aslam ve diğerleri kararı platform çalışanlarının hukuki statüsünün belirlenmesi ve dolayısıyla bağımlılık ilişkisine ilişkin son yıllarda verilmiş önemli kararlardan birisidir. Yüksek Mahkeme nihai kararını vermiş ve Uber sürücülerinin ‘‘çalışan’’ statüsünde olduklarını ve İş Hakları Yasasınca haklara sahip olduklarını belirlemiştir. Yüksek Mahkeme bağımlılığın belirlenmesinde; ücret ve hizmet sunumunun Uber tarafından belirlenmesi ve kontrol edilmesi, Uber’in sürücüler üzerinde uyguladığı kontrol, sürücülerin çalışmayı reddetme imkânı ve Uber sürücülerinin müşteri çevrelerini geliştirme imkânı olup olmadığı ölçütlerinden hareket etmiştir. Uber-Aslam kararında kullanılan ölçütler hukukumuzda da bağımlılığın ve dolayısıyla ‘‘işçi’’ statüsünün belirlenmesinde önem arz eder. Ancak her platform üzerinden iş gören kişilerin işçi olduğu sonucuna varmak kanaatimizce mümkün değildir. Bu yüzden, platform çalışmalarında bağımlılık unsuru, her somut olay bakımından öngörülen ölçütler uyarınca değerlendirilerek sonuca ulaşılmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Platform Çalışmaları, İşçi, Bağımsız Çalışanlar, Çalışanlar, Uber Sürücüleri., Uber Sürücüleri.

Kaynakça

• Akyiğit E, İş Hukuku, 9. Baskı, Seçkin, Ankara 2013.
• Alp M, ‘‘Tele Çalışma (Uzaktan Çalışma)’’, Sarper Süzek’e Armağan, C.I, İstanbul 2011, s. 795-854.
• Aloisi A, ‘‘Commoditized Workers: Case Study Research on Labour Law Issues Arising from A set of ‘On-Demanding/gig Economy’ Platforms’’, 2016, 37(3), Comparative Labour Law and Policy Journal, s. 653-690.
• Barnard C, ‘‘Personal Scope of Employment Relationship", Mechanism / Scope of Creating and Changing Working Conditions and Working Conditions Labor Law and Employees Concept’’, 2004, JILPT <https://www.jil.go.jp/english/events/seminar/0309_report.html> Erişim Tarihi 18.03.2021.
• Başterzi S, “Avukatla Bağıtlanan Sözleşmenin Hukuki Niteliği, İş Sözleşmesinin Vekâlet ve Diğer İş Görme Sözleşmelerinden Ayrılması ’’, 2010, 17, Sicil İş Hukuku Dergisi, s. 175-198. (Avukatla Bağıtlanan Sözleşme)
• Başterzi, S, “İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi”, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2009, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, Ankara 2011. (Değerlendirme)
• Baycık G, “İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi”, Yargıtay’ın İş Hukukuna İlişkin Kararlarının Değerlendirilmesi 2016, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, On İki Levha, Ankara 2018.
• Berg J./Furrer M./Harmon E./Rani U./Silberman M. S, ‘‘ILO Digital labour platforms and the future of work: Towards decent work in the online world’’, 2018, <https://www.ilo.org/global/publications/books/WCMS_645337/lang--en/index.htm> Erişim Tarihi 19.03.2021.
• Brun, A./Galland H, Droit du Travail, Les Rapports Individuelles de Travail, 2.ed, Sirey, Paris 1978.
• Choudary S.P, ‘‘The architecture of digital labour platforms: Policy recommendations on platform design for worker well-being’’, 2018, ILO Research Paper Series, No.3, <https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/--- cabinet/documents/publication/wcms_630603.pdf> Erişim Tarihi 18.03.2021.
• Collins H, Employment Law, 2th edition, Oxford University Press, Oxford 2010.
• Collins H./Ewing K. D./McColgan A, Labour Law, Cambridge University Press, Cambridge 2012.
• Çelik N./Caniklioğlu N./Canbolat T, İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 30. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2017.
• Dalcı Özdoğan N, “Sözleşmenin Yorumunda Gerçek İradenin Tespiti”, 2017, 8(1), İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 33-52.
• Davidov G, ‘‘Who is a worker’’, 2005, 34(1), Industrial Law Journal, s. 57-69.
• Deakin S./Razzolini O, ‘‘The Need To Go to Beyond The Contract: ‘Economic’ and Bureaucratic Dependance in Personal Work Relations’’, 2010, 31(2), Comparative Labour Law and Policy Journal, s. 267-303.
• Deakin S./Gillian, S.M, Labour Law, 6th edition, Hart Publishing, London 2012.
• Deakin S, ‘‘Interpreting Employment Contract: Judges, Employers, Workers’’, 2004, 20(2), International Journal of Comparative Labour Law and Industrial Relations, s. 201-226.
• DeMasi, A.A, “Uber: Europe’s Backseat Driver for the Sharing Economy”, 2016, 7(1), Creighton International and Comparative Law Journal, s. 73-85.
• De Stefano V, “The Rise of “Just-In-Time Workforce”: On-Demand Work, Crowdwork, and Labor Protection in the “Gig Economy””, 2016, 37(3), Compative Labor Law & Policy Journal, s. 471-504.
• De Stefano V./Aloisi A, ‘‘European legal framework for “digital labour platforms’’, 2018, <https://ec.europa.eu/jrc/en/publication/european- legal-framework-digital-labour-platforms> Erişim Tarihi 19.03.2021.
• Doğan S, ‘‘“Uber” Platformu Çalışanlarının Hukuki Statülerine İlişkin Yaklaşımlar’’, 2020, 5(1), Çankaya Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, s. 1123-1148. (Uber Platformu Çalışanları)
• Doğan S, İş Sözleşmesinde Bağımlılık Unsuru, Atipik İş İlişkileri Açısından Değerlendirilmesi, Seçkin, Ankara 2016. (Bağımlılık Unsuru)
• Doğan Yenisey K, İş Hukukunda İşyeri ve İşletme, Legal, İstanbul 2007. (İşyeri ve İşletme)
• Doğan Yenisey K, “Endüstri 4.0, Üretimin Değişen Yapısı ve İş Hukuku ”, 2019, 120, s. 1-7. <http://m.toprakisveren.org.tr/Makaleler> Erişim Tarihi 19.03.2021. (Endüstri 4.0)
• Dulay Yangın D, ‘‘Endüstri 4.0, Dijitalleşme ve İş Hukukunun Geleceği-Dijital Platformların Ortaya Çıkardığı Hukuki İlişkiler Çerçevesinde Değerlendirilmesi’’, 2020, 78(3), İstanbul Hukuk Mecmuası, s. 1209-1237.
• Ekonomi M, ‘‘Türk Endüstri İlişkileri Sisteminde Yeni Arayışlar ve Yeni Çözümler ’’, 1998, 5(1), Kamu-İş Dergisi. (Arayışlar ve Yeni Çözümler)
• Ekonomi M, İş Hukuku C.1 Ferdi İş Hukuku, 3. Bası, İstanbul Teknik Üniversitesi, İstanbul 1984. (İş Hukuku)
• Elbir H.K, İş Hukuku, Yenilenmiş 9. Baskı, İstanbul 1987.
• Engin M, İş Sözleşmesinin İşletme Gerekleri ile Feshi, Beta, İstanbul 2003.
• Esener T, İş Hukuku, 3. Baskı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Sevinç Matbaası, Ankara 1978.
• Eyrenci Ö./Taşkent S./Ulucan D, Bireysel İş Hukuku, 8. Baskı, Beta, İstanbul 2017.
• Eurofound, ‘‘Employment and Working Conditions of Selected Types of Platform Work’’, Publications Office of the European Union, Luxembourg 2018.
• Fredman S./Du Toit D, ‘‘One Small Step Towards Decent Work: Uber v Aslam in the Court of Appeal’’, 2019, 48(2), Industrial Law Journal.
• Gaudu F./Canut F.B, Droit du Travail, 6.ed, Dalloz, Paris 2018.
• Güven E./Aydın U, Bireysel İş Hukuku, 6. Baskı, Nisan, Eskişehir 2020.
• Güzel A, “Fabrikadan İnternet’e İşçi Kavramı ve Özellikle Bağımlılık Unsuru Üzerine Bir Deneme”, 1997, 4(2), Kamu-İş İş Hukuku ve İktisat Dergisi, s. 83-126. (İşçi Kavramı)
• Güzel A, “Ekonomik ve Teknolojik Değişim Sürecinde İşçi Kavramı ve Yeni Bir Ölçüt Arayışı...”, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda İşçi ve İşveren Kavramları ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar, Galatasaray Üniversitesi Yayınları, İstanbul 1998, s. 15-46. (Ölçüt Arayışı)
• Grandi B, ‘‘Let’s Deconstract the Meaning of Dependant Work to Enlarge The Scope of Labour Law’’, 2014, 4(4), International Journal of Business and Social Research, s. 34-48.
• Grandi B, ‘‘Would Europe Benefit From the Adoption of a Comprehensive Definition of the Term ‘Employee’ Applicable All Relevant Legislative Modes? ’’, 2008, 24(4), International Journal of Comparative Labour Law and Industrial Relations, s. 495-510. <https://www.gov.uk/employment-status/worker> Erişim Tarihi 21.03.2021.
• Jeammaud A, ‘‘L’avenir sauvegarde de la qualification de contract de travail, A propos de l’arret Labbane’’, mars 2001, Dr. Soc. No.3.
• ILO, Employment Relationship Recommendation, 2006.
• ILO, ‘‘World Employment and Social Outlook: The role of digital labour platforms in transforming the world of work’’, International Labour Office, Geneva 2021, < https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/---dgreports/---dcomm/--- publ/documents/publication/wcms_771749.pdf > Erişim Tarihi 23.03.2021. Kaya A, ‘‘Araç Çevirme Uygulaması Üzerinden Gerçekleştirilen Yolcu Taşıma Faaliyetleri Kapsamında Uber, Yolcu ve Sürücü Arasındaki İlişkinin Hukuki Niteliği’’, 2019, 141, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, s. 289-323.
• Conaghan J./Fischl R./Klare K, Labour Law in an Era of Globalization: Transformative Practices and Possibilities, Oxford University Press, Oxford 2004.
• Kuban A, ‘‘Yeni İstihdam Türleri Açısından İşçi Kavramı’’, İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda İşveren ve İşveren Kavramları ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar ve Çözüm Önerileri Sempozyumu, GSİ / İB, İstanbul 1997, s. 47-73.
• Leonardi E./Pirina G, ‘‘Uber in the Portuguese GİG Economy: A Laboratory for Platform Capitalism’’, 2020, 14(2), Work Organisation, Labour & Globalisation, s. 46-63.
• Le Bihan- Guénolé M, Droit du Travail, 16.ed, Hachette, Paris 2019.
• Lokiec P, Droit du Travail, 2.ed, PUF, Paris 2019.
• Lockton J.D, Employment Law, 3rd edition, Macmillan, London 1999.
• Lyon-Caen G./Pélissier J./Supiot A, Droit du Travail, 17 ed, Dalloz, Paris 1994.
• Matti M./Abayomi B./Najmul Islam A.K.M, ‘‘Digital platforms and the changing nature of physical work: Insights from ride-hailing’’, 2019, 49, International Journal of Information Management, s. 452-460.
• Martini, D.J, “International Regulatory Entrepreneurship: Uber’s Battle with Ragulators in France”, 2018, 19(1), San Diego International Law Journal, s. 127-160.
• Mazeaud A, Droit du Travail, 10.ed, LGDJ, Paris 2016.
• Mollmahmutoğlu H, Hizmet Sözleşmesi (Kuruluş-İçerik-Sona Erme), Ankara 1995.
• Mollamahmutoğlu H./Astarlı M, İş Hukuku, 4. Baskı, Turhan Kitabevi, Ankara 2011.
• Mollamahmutoğlu H./Astarlı M./Baysal U, İş Hukuku Ders Kitabı, Cilt 1: Bireysel İş Hukuku, Gözden Geçirilmiş 3. Baskı, Lykeidon, Ankara 2019.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku C.1, Ferdi İş İlişkileri, 3. Bası, İzmir 1998.
• Narmanlıoğlu Ü, İş Hukuku Ferdi İş İlişkileri I, 5. Bası, Beta, İstanbul 2014.
• Peskine E./Wolmark C, Droit du Travail, 13. ed, Dalloz, Paris 2020.
• Rani U./ Furrer M, ‘‘Digital labour platforms and new forms of flexible work in developing countries: Algorithmic management of work and workers’’, 2020, Competition & Change, 2020, <https://journals.sagepub.com/doi/full/10.1177/1024529420905187#articleCitationDownloadContainer> Erişim Tarihi 19.03.2021.
• Ray, J.E, Droit du Travail, 28.ed, Wolters Kluwer, Paris 2020.
• Ray, J.E, ‘‘Nouvelles technologies et nouvelles formes de subordination’’, 1992, Droit Social, s. 525.
• Reisoğlu S, Hizmet Akdi, Mahiyeti, Unsurları, Hükümleri, Ankara 1968.
• Rivero, J./Savatier J, Droit du Travail, 12. ed, P.U.F, Paris 1991.
• Simon A.M./Pinon S.M./Fallon, B.H, Droit du Travail, 25.ed, SIREY, Paris 2019.
• Stone K, ‘‘Legal Protections for Atypical Employees: Employment Law for Workers without Workplaces and Employees without Employers’’, 2006, 27(2), Berkeley Journal of Employment and Labour Law, s. 251-286
• Supiot A, ‘‘Les nouveaux visages de la subordination’’, 2000, Droit social, s.131-145. <https://www.college-de-france.fr/media/alain- supiot/UPL4919662935852082630_subordination.pdf> Erişim Tarihi 19.03.2021.
• Supiot A./Casas M.E./Hanau P, ‘‘Perspective: A European Perspective on the Transformation of Work and Future of Labour Law’’, 1999, 20(4), Comparative Labour Law& Policy Journal, s. 621-628.
• Sümer H.H, ‘‘İş Sözleşmesinin Bağımlılık Unsuru’’, 2010, 19, Sicil İş Hukuku Dergisi, s. 63-73.
• Süzek S, İş Hukuku, Yenilenmiş 18. Bası, Beta Yayınevi, İstanbul 2019.
• Şahlanan F, “İş Sözleşmesinin Ayırt Edici Unsuru-Bağımlılık İlişkisi”, 2011, 65, Tekstil İşveren Dergisi, s. 2-6.
• Teyssié B, Les Sources du Droit du Travail, PUF, Paris 1998.
• Tunçomağ K./Centel T, İş Hukukunun Esasları, 9. Baskı, Beta, İstanbul 2018.
• The Supreme Court, Uber BV and others (Appellants) v Aslam and Others (Respondents), 19.02.2021, <https://www.supremecourt.uk/cases/docs/uksc-2019-0029-judgment.pdf> Erişim Tarihi 23.03.2021
• Uçum M, ‘‘İş Sözleşmesinin Niteliğini Belirleyen Unsurlar ve İş Mahkemelerinin Görev Alanı’’, 2005, 4(7), Çalışma ve Toplum Dergisi, s. 97-105.
• Uygur T, Türk İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Temel Kavramlar Yargılama, Olgaç Matbaası, Ankara 1980.
• Yıldız G.B, ‘‘Bireysel İş İlişkisinin Kurulması, Hükümleri ve İşin Düzenlenmesi’’, Yargıtay’ın İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Kararlarının Değerlendirilmesi 2015, İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku Türk Milli Komitesi, İstanbul 2017. (Değerlendirme)
• Yıldız G.B, ‘‘Atipik Çalışma Kavramı Çerçevesinde Bağımlılık İlişkisinin Değerlendirilmesi’’ Savaş Taşkent’e Armağan, On İki Levha, İstanbul 2019, s. 781-810. (Bağımlılık İlişkisi)
• Woodcook J./Graham M, The Gig Economy: A Critical Introduction, Polity, Cambridge 2020.