ÖLÜME BAĞLI TASARRUFUN İPTALİ DAVASININ DAVADA YER ALMAYAN İLGİLİLER ÜZERİNDEKİ ETKİSİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 69 - 105, 31.01.2022

Adem Yelmen

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1065799

Öz

Ölüme bağlı tasarrufun iptali davası, ehliyetsizlik, irade sakatlığı halleri (yanılma, aldatma ve korkutma veya zorlama), tasarrufun içeriğinin, bağlandığı koşullar veya yüklemelerin hukuka ya da ahlaka aykırı olması ile şekle aykırılık hallerinde o ölüme bağlı tasarrufun iptali için açılabilir. Ölüme bağlı tasarrufların iptali davasında verilen iptal kararı kural olarak sadece yargılamanın “tarafları arasında etkili” hüküm ve sonuçlar doğurmaktadır. Taraflar arası (inter partes) etki hem davacı hem de davalı tarafta yer alanlar boyutuyla gündeme gelmektedir. Söz konusu taraflar arası (inter partes) etki, maddi anlamda ölüme bağlı tasarruf türleri açısından ayrı ayrı olarak ele alındığında farklı özellikler gösterebilmektedir. Vasiyeti yerine getirme görevlisi ve vasiyetin (belirli mal bırakmanın) bazı özel görünümleri hariç taraflar arası (inter partes) etki kural olarak geçerli bir şekilde etki doğurmaktadır. Vasiyeti yerine getirme görevlisi atama içeren bir ölüme bağlı tasarrufun iptali kararı bakımından ise taraflar arası (inter partes) değil, herkese yönelik (erga omnes) etkinin var olduğu kabul edilmektedir. Vasiyet (belirli mal bırakma) açısından ise taraflar arası (inter partes) etki kural olarak geçerli olmakla birlikte bazı türlerinde mesele sorunlara sebebiyet verecek boyutlara ulaşma riskini taşımaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ölüme bağlı tasarruf, iptal davası, taraflar arası etki, herkese yönelik etki, vasiyet.

EFFECTS OF ACTION FOR DECLARATION OF INVALIDITY OF TESTAMENTARY DISPOSITION ON RELEVANTS NOT INCLUDED IN THE CASE

Öz

Action for declaration of invalidity of testamentary disposition can be sued in the following cases:1.if it was made by the testator at a time when he or she lacked testamentary capacity;2.if it is the product of a lack of free will;3.if its content or a condition attached to it is immoral or unlawful;4.If it is made without complying with the forms stipulated in the law. As a rule, the decision for declaration of invalidity only creates “inter partes” effect and results. The inter partes effect comes to the fore with the dimension of both the plaintiff and the defendant. The inter partes effect can show different characteristics when considered separately in terms of testamentary disposition in material terms. Inter partes effect, as a rule, has a valid effect, with the exception of the executor and some special aspects of the will. In terms of the decision for declaration of invalidity, which includes the appointment of an executor, it is accepted that there is an effect for everyone, not between the parties. In terms of will, the inter partes effect is valid as a rule, but in some types, the issue carries the risk of reaching dimensions that will cause problems.

Anahtar Kelimeler

Testamentary disposition, action for declaration of invalidity, inter partes effect, erga omnes effect, will

Kaynakça

• Abt D, Die Ungültigkeitsklage im schweizerischen Erbrecht, 2002.
• Ağca Toplandı P, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali, (Yüksek Lisans Tezi), 2008.
• Akbıyık C, Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi, On İki Levha Yayıncılık, 2012, (Kısaltılmışı: Akbıyık, Vasiyet).
• Akbıyık C, “Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasını Bütünleyen Tamamlayan Edim Davasının Hukuksal Niteliği Üzerine”, Prof. Dr. Ergun Özsunay’a Armağan, Vedat Kitapçılık, 2004 s. 105-116, (Kısaltılmışı: Akbıyık, İptal).
• Akçaal M, Eşya Hukuku, Yetkin Yayınevi, 2021.
• Akıntürk T, “Şart ve Mükellefiyetler Kavramı Üzerinde Bir İnceleme”, 1970, 27(3), AÜHFD., s. 219-247.
• Akipek, J G/Akıntürk T, Eşya Hukuku, Beta Basım, 2009.
• Akipek, J G/Akıntürk T/Ateş D, Eşya Hukuku, Beta Basım, 2018.
• Albaş H, “Miras Hukukunda İptal ve Tenkis Def’i”, 2012, 18(3), MÜHF-HAD., s. 143-162.
• Ammann D, “Materielle und prozessuale Aspekte der erbrechtlichen Ungültigkeitsklage” IMPULSE- Impulse zur praxisorientierten Rechtswissenschaft Band/Nr. 11, Schulthess Juristische Medien AG, 2015.
• Antalya O G (Ed.), Miras Hukuku, Cilt III, Marmara Hukuk Yorumu, Güncellenmiş 4. Baskı, O. Gökhan Antalya /İpek Sağlam (Yayına Hazırlayanlar), Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Arbek Ö, Miras Hukukunda Ölüme Bağlı İşlemlerde İrade Serbestisi Sınırları ve Müeyyidesi, Yetkin Yayınevi, 2013.
• Atlı B, Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü ve Hükümden Düşmesi, Seçkin Yayıncılık, 2017.
• Ayan M, Miras Hukuku, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, 2016, (Kısaltılmışı: Ayan, Miras).
• Ayan M, Eşya Hukuku II, Mülkiyet, 9. Baskı, Adalet Yayınevi, 2016, (Kısaltılmışı: Ayan, Eşya).
• Aybay A, Miras Hukuku Dersleri, 3. Baskı, Maltepe Üniversitesi Yayınları, 2002.
• Aybay A/Hatemi H, Eşya Hukuku, 3. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2012.
• Aydos, O S, Pratik Miras Hukuku, Gazi Kitabevi, 2021.
• Ayiter N, Eşya Hukuku (Kısa Ders Kitabı), 1983.
• Ayiter, N /Kılıçoğlu, A M, Miras Hukuku, 2. Bası, Savaş Yayınları, 1991.
• Aysal M, Ölüme Bağlı Tasarruflarda İrade Sakatlıkları ve Sonuçları, (Yüksek Lisans Tezi), 2009.
• Belen H, Miras Hukuku, Şema Kitap, 2. Baskı, Beta Yayınevi, 2021.
• Berki Ş, Miras Hukuku, Sevinç Matbaası, 1975.
• Bessenich B /Rickli S, “Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II”, in Thomas Geiser/Stephan Wolf (Hrsg.), Art. 477-488 ZGB, 6. Aufl. 2019.
• Bohnet F /Droese L, “Art. 70 Notwendige Streigenossenschaft”, Präjudizienbuch ZPO, Verlag Stämpfli Verlag AG / hep Verlag AG 2018, s. 189-195.
• Bürgi K, “ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch”, in Jolanta Kren Kostkiewicz/Stephan Wolf/Marc Amstutz/Roland Fankhauser (Hrsg.), OFK - Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch), Art. 477, 517, Orell Füssli Verlag AG, 2016.
• Çabri S, Miras Hukuku Şerhi, (TMK. m. 495-574) Cilt: 1, On İki Levha Yayıncılık, 2018.
• Çiftçi H, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali, (Yüksek Lisans Tezi), 2018.
• Dural M, Eşya Hukuku Dersleri, Fakülteler Matbaası, 1981.
• Dural M /Öz T, Türk Özel Hukuku, Cilt IV, Miras Hukuku, 13. Baskı, Filiz Kitabevi, 2019.
• Efe N B, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali, (Yüksek Lisans Tezi), 2019.
• Engin B İ, Yedek Mirasçılık, Filiz Kitabevi, 2003.
• Eren F, Türk Medeni Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davası, Yargıçoğlu Matbaası, 1966, (Kısaltılmışı: Eren, İptal).
• Eren F, Mülkiyet Hukuku, 5. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2020, (Kısaltılmışı: Eren, Mülkiyet).
• Eren F /Yücer Aktürk İ, Türk Miras Hukuku, Yetkin Yayınevi, 2019.
• Ertaş Ş, Eşya Hukuku, 15. Baskı, Fakülteler Barış Kitabevi, 2020.
• Esener T /Güven K, Eşya Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2019.
• Frankhauser R, “Erbrecht ZGB”, in Peter Breitschmid/Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Art. 519, 3. Aufl., 2016, s. 171-175.
• Göksu T, “Prozessrechtliche Rechtsprechung des Bundesgerichts in Erbsachen 2017”, Zeitschrift für Erbrecht, successio 2018, s. 313-319.
• Grüninger H, “Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II”, in Thomas Geiser/Stephan Wolf (Hrsg.), Art. 493 ZGB, 6. Aufl. 2019.
• Grüninger H, “Kurzkommentar Schweizerisches Zivilgesetzbuch, KUKO ZGB”, in Andrea Bücher/Dominique Jakop (Hrsg.), Art. 477-493, 517-518, 2. Aufl. 2017.
• Günay E, Bilimsel Görüşler ve Yargısal Kararlar Eşliğinde Miras Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davaları, Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Güneri C, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali, Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Gürpınar D, Artmirasçı Atama, Turhan Yayınevi, 2018.
• Gürsoy K T, Ölüme Bağlı Tasarruflarda Şart ve Mükellefiyetler, Kısım I Mükellefiyetler, 1953, 10(1), AÜHFD., s. 457-541, (Kısaltılmışı: Gürsoy, Mükellefiyet).
• Gürsoy K T, Ölüme Bağlı Tasarruflarda Şart ve Mükellefiyetler, Kısım II Şart, 1954, 11(1), AÜHFD., s. 371-477 (Kısaltılmışı: Gürsoy, Şart).
• Gürsoy K T, Türk Medeni Kanunu Hükümlerine Göre Mal Vasiyeti, 1955, (Kısaltılmışı: Gürsoy, Vasiyet).
• Gürsoy K T /Eren, F /Cansel E, Türk Eşya Hukuku, 2. Baskı, 1984.
• Hatemi H, Miras Hukuku, 5. Baskı, Vedat Kitabevi, 2014.
• Helvacı İ, “Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasında Ayırt Etme Gücünün (Temyiz Kudretinin) İspatı”, Prof. Dr. Ömer Teoman’a 55. Yaş Günü Armağanı, C. II, Beta Basım Yayın, 2004, s. 1113-1150.
• Herzog S, “Bundesgericht, II. zivilrechtliche Abteilung, Urteil 5A_984/2018 vom 7. Januar 2020, A. gegen B., Klage auf Absetzung des Willensvollstreckers”, AJP 2020, s. 638-641.
• Hrubesch-Millauer S, “Erbrecht ZGB”, in Peter Breitschmid/Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Art. 482-488, 3. Aufl., 2016, s. 56-61.
• Hrubesch-Millauer S /Bosshardt M /Kocher M B, “Rechtsbegehren im Erbrecht”, Zeitschrift für Erbrecht, successio 2018, s. 4-30.
• Huwiler B, “Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II”, in Thomas Geiser/Stephan Wolf (Hrsg.), Art. 484 ZGB, 6. Aufl. 2019.
• İmre Z /Erman H, Miras Hukuku, 15. Basım, DR Yayınları, 2021.
• İnan A N /Ertaş Ş /Albaş H, İnan Türk Medeni Hukuku Miras Hukuku, 10. Bası, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• İşgüzar H /Demir M /Yılmaz S, Miras Hukuku, Yetkin Yayınevi, 2019.
• Karrer M /Vogt N P /Leu D, “Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II”, in Thomas Geiser/Stephan Wolf (Hrsg.), Art. 517 ZGB, 6. Aufl. 2019.
• Keskin A D /Demircioğlu H R, Medeni Hukuk II, (Eşya Hukuku-Miras Hukuku), Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Kılıçoğlu A M, Miras Hukuku, Genişletilmiş 6. Bası, Turhan Kitabevi, 2015, (Kısaltılmışı: Kılıçoğlu, Miras).
• Kılıçoğlu A M, Eşya Hukuku, Turhan Kitabevi, 2021, (Kısaltılmışı: Kılıçoğlu, Eşya).
• Koca Ö, Roma Hukukunda ve Türk Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarruflar, Yetkin Yayınevi, 2018.
• Kocayusufpaşaoğlu N, Miras Hukuku, 2. Bası, Filiz Kitabevi, 1978.
• Koçoğlu S, Vasiyet Tasarrufunun Hükümsüzlüğü, (Yüksek Lisans Tezi), 2013.
• Kocaağa K, Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisi, Yetkin Yayınevi, 2006.
• Köprülü B, Miras Hukuku Dersleri I, (Mirasçılar – Ölüme Bağlı Tasarruflar), Fakülteler Matbaası, 1975-1976.
• Künzle H R, “Erbrecht ZGB”, in Peter Breitschmid/Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Art. 493-517, 3. Aufl., 2016, s. 97-99.
• Künzle H R, “Die Willensvollstrecker”, in Hans Rainer Künzle (Hrsg.), BK - Berner Kommentar Band/Nr. III/1/2/2, Art. 517-518 ZGB, 2011.
• Kürşat Z, Paylı Mülkiyetin Sona Ermesi, Arıkan Yayıncılık, 2008.
• Marxer S, “ZGB Kommentar Schewizwesiches Zivilgesetzbuch”, in Jolanta Kren Kostkiewicz/Stephan Wolf/Marc Amstutz/Roland Fankhauser (Hrsg.), OFK – Orell Fussli Kommentar, Art. 520, 3. Aufl., 2016, s. 1028-1029.
• Oğuzman M K, Miras Hukuku Dersleri, Genişletilmiş 2. Baskı, Fakülteler Matbaası, 1978.
• Oğuzman M K /Selici Ö /Oktay-Özdemir S, Eşya Hukuku Kısaltılmış Ders Kitabı, 3. Baskı, Filiz Kitabevi, 2020.
• Ozanemre Yayla, H T, “Vasiyeti Yerine Getirme Görevlisinin Ölüme Bağlı Tasarrufun İptali Davası Açması”, Prof. Dr. Ersan Erzurumluoğlu’na Armağan, Ankara Barosu Yayınları, 2012, s. 841-850.
• Öğüz T, Müşterek Mülkiyetin Taksim Engelleri, Alfa Yayınevi, 1995.
• Özcan Z, Paylı Mülkiyette Paydaşların yetkileri ve Yükümlülükleri, Yetkin Yayınevi, 2013.
• Özdemir H, “Henüz Var Olmayan Kişilerin Ve Ceninin Art Mirasçı Olarak Atanması”, 2013, 8(1), EÜHFD., s. 107-125.
• Özkan H, Açıklamalı-İçtihatçı Asliye Hukuk Davaları ve Tatbikatı, Miras Hukuku (TMY. Md. 495-682), Legal Yayınevi, 2015, (Kısaltılmışı: Özkan, Asliye).
• Özkan H, Açıklamalı-İçtihatlı-Örnekli Türk Medeni Yasası ve Uygulaması, Miras Hukuku (Md. 485-682), 5. Cilt, Legal Yayınevi, 2017. (Kısaltılmışı: Özkan, Miras).
• Öztaş İ, Paylı Mülkiyette Paydaşın Kullanma ve Yararlanma Hakkı, On İki Levha Yayınları, 2011.
• Özuğur A İ, Türk Medeni Kanunundan Önce ve Sonra Miras Hukuku, Cilt 1, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, 2016, (Kısaltılmışı: Özuğur, C.I).
• Özuğur A İ, Türk Medeni Kanunundan Önce ve Sonra Miras Hukuku, Cilt 2, 4. Baskı, Adalet Yayınevi, 2016, (Kısaltılmışı: Özuğur, C.II).
• Petek H, Ölüme Bağlı Tasarrufların İptali Davasında Süreler ve Hükmün Anlam Bakımından Uygulanması, Temmuz 2011, 6(2), TAAD., s. 1-34.
• Ruhi C /Ruhi A C, Ölüme Bağlı Tasarruflar ve İptali, Seçkin Yayıncılık, 2015.
• Seiler B, “Der Erbrechtsprozess unter der neuen ZPO – ausgewählte Aspekte”, Zeitschrift für juristische Weiterbildung und Praxis, recht 2014, s. 197-209.
• Seiler B, Die erbrechtliche Ungültigkeit - unter besonderer Berücksichtigung der Wirkungen in personeller Hinsicht, Schulthess Juristische Medien AG, 2017. Serozan R /Engin B İ, Miras Hukuku ve Uygulama Çalışmaları, Güncellenmiş 6. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Sirmen A L, Türk Özel Hukukunda Şart, Banka ve Ticaret Hukuku Enstitüsü Yayınları, 1992, (Kısaltılmışı: Sirmen, Şart).
• Sirmen A L, Eşya Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2020, (Kısaltılmışı: Sirmen, Eşya).
• Sirmen A L, “Yeni Türk Medeni Kanununda Paylı Mülkiyete İlişkin Düzenlemeler”, Prof. Dr. Turgut Kalpsüz’e Armağan, Turhan Kitabevi, 2003, s. 729-740, (Kısaltılmışı: Sirmen, Paylı Mülkiyet).
• Staehelin D, “Basler Kommentar Zivilgesetzbuch II”, in Thomas Geiser/Stephan Wolf (Hrsg.), Art. 482-483 ZGB, 6. Aufl. 2019.
• Studhalter P, “ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch”, in Jolanta Kren Kostkiewicz/Stephan Wolf/Marc Amstutz/Roland Fankhauser (Hrsg.), OFK - Orell Füssli Kommentar (Navigator.ch), Art. 482-493, Orell Füssli Verlag AG, 2016.
• Sutter-Somm T/Seiler B, “Die inter partes-Wirkung der erbrechtlichen Ungültigkeitsklage – Ausgewählte Probleme”, Zeitschrift für Erbrecht, successio 2014, s. 198-211.
• Şenocak Z, “Cezai Iskat ve Cezai Iskatın Hükümleri”, Prof. Dr. Ali Bozer’e Armağan, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1988, s. 421-428.
• Tekdoğan A, Vasiyetnamenin Tenfizi ve İptali Davaları, 2. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Tekinay S S /Akman S /Burcuoğlu H /Altop A, Tekinay Eşya Hukuku, Cilt I, Zilyetlik – Tapu Sicili – Mülkiyet, 5. Bası, Filiz Kitabevi, 1989.
• Tiftik M, Borç Sözleşmelerinin İptali, Haziran 2006, 23(3), Batider, s. 55-97.
• Turan G, Ölüme Bağlı Tasarrufların Hükümsüzlüğü, Turhan Yayınevi, 2009.
• Weimar P, “Die gesetzlichen Erben; Die Verfügungsfähigkeit, Die Verfügungsfreiheit, Die Verfügungsarten, Die Verfügungsformen”, in Peter Weimar (Hrsg.), Art. 457-516 ZGB, BK - Berner Kommentar Band/Nr. III/1/1/1, 2009.
• Wildisen C, “Erbrecht ZGB”, in Peter Breitschmid/Alexandra Jungo (Hrsg.), CHK – Handkommentar zum Schweizer Privatrecht, Art. 477, 3. Aufl., 2016, s. 45-47.
• Yağcı K, Cezai Mirasçılıktan Çıkarma, On İki Levha Yayınları, 2013.
• Yıldırım A, Türk Hukukunda Ölüme Bağlı Tasarruflarda Şart ve Mükellefiyetler, Turhan Kitabevi, 2004.