1876’DAN 2017’YE DEVLET BAŞKANLARININ ANAYASAL GÜÇLERİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 439 - 476, 30.04.2022

Özhan Demirkol , M. Balkan Demirdal

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1116449

Öz

Türkiye’de yasama-yürütme ilişkileri literatürde önemli bir çalışma konusu olmuştur. Ancak bu hususu karşılaştırmalı bir şekilde inceleyemeye yönelik sayısal veri sağlayan çalışma bulunmamaktadır. Bu çalışma Krouwel’in Başkanlık-Parlamentarizm Ölçeğini 1876’dan 2017’ye dek Anayasal gelişmeleri kapsayacak şekilde uyarlamıştır. Çalışma kapsamında hükümet sistemlerinin temel özelliklerine değinilmiş ve hükümet sistemlerini sınıflandırmakta kullanılan başkanlık gücü ölçeklerine dair bir literatür taraması yürütülmüştür. Bir sonraki aşamada Krouwel’in Başkanlık-Parlamentarizm Ölçeği literatürde sıklıkla kullanılan diğer ölçeklerde mevcut bulunan kriterler ve Türk Anayasal gelişmelerine uygun olarak uyarlanmıştır. Çalışma sonucunda 2017 Anayasa değişikliği sonrasında devlet başkanının gücünün neredeyse 1876 Anayasasınca belirtilen devlet başkanı güçlerine sahip olduğu bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

Devlet başkanı, başkanlık gücü endeksi, başkanlık-parlamentarizm ölçeği, Osmanlı İmparatorluğu, Türkiye Cumhuriyeti

CONSTITUTIONAL POWERS OF HEADS OF STATE FROM 1876 TO 2017

Öz

The relationship between legislative and executive has been an important subject of academic studies. However, we have not found any studies to provide numerical data for comparative analysis. This study is an attempt to increase the validity of Krouwel’s ‘Presidentialism-Parliamentarism Scale’ to explain the developments in presidential powers between 1876 and 2017 in Turkey. Within this context, we dealt with the basic characteristics of governmental systems and provided a review of the literature on presidential powers. Next, we adopted the criteria used in different studies on presidential power indices to provide an accurate picture of the development of presidential powers in Turkey between 1876 and 2017. Our analysis revealed that the president of Turkish Republic in Turkey nearly held the powers of the Ottoman Rulers in 1876

Anahtar Kelimeler

Head of state, presidential power index, presidentialism-parliamentarism scale, Ottoman Empire, Republic of Turkey

Kaynakça

• Aldıkaçtı O, Anayasa Hukukumuzun Gelişmesi ve 1961 Anayasası, Fakülteler Matbaası, 1970.
• Anayurt Ö, Anayasa Hukuku Genel Kısım, Seçkin Yayıncılık, 2018.
• Anayurt Ö / Erdoğan M / Ekinci A, “Devlet Başkanının Halk Tarafından Seçildiği Hükümet Sistemlerinde Seçim Döngüsünün Kuvvetler Ayrılığı ve Siyasal İstikrar Üzerinde Etkisi”, Abuzer Kendigelen / Saadet Yüksel (Ed.), Ord. Prof. Dr. Ali Fuat Başgil’in Anısına Armağan, On İki Levha Yayıncılık, 2019, s. 184-225.
• Andrews J T /Bairett R L, “Institutions and the Stabilization of Party Systems in the New Democracies of Central and Eastern Europe”, Electoral Studies, 33, 2014, s. 307-321.
• Araslı O, Adaylık Kavramı ve Türkiye’de Milletvekilliği Adaylığı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, 1972.
• Armingeon K / Careja R, “Comparative Data Set for 28 Post-Communist Countries, 1989-2007”, Institute of Political Science University of Zurich, 2007,<https://www.cpds-data.org/index.php/data> Erişim Tarihi 20 Temmuz 2021.
• Arsel İ, Türk Anayasa Hukukunun Umumî Esasları, Mars Matbaası, 1965.
• Aydın M A, “Milletvekili Adaylarının Belirlenme Usulü ve Önseçim”, Yasama Dergisi, 5, 2007, s. 82-108.
• Başgil A F, Esas Teşkilat Hukuku, Baha Matbaası, 1960.
• Boyunsuz Ş Ö, Dünyada Başkanlık Sistemleri, İmge Kitabevi, 2017.
• Clark T D / Wittrock J N, “Presidentialism and the Effect of Electoral Law in Postcommunist Systems: Regime Type Matters”, Comparative Political Studies, 38(2), 2005, s. 171-188.
• Doyle D, “Measuring Presidential and Prime Ministerial Power”, Rudy B Andeweg vd. (Ed.), The Oxford Handbook of Political Executives, Oxford University Press, 2020, s. 381-401.
• Doyle D / Elgie R, “Maximizing the Reliability of Cross-National Measures of Presidential Power”, British Journal of Political Science, 46(4), 2016, s. 731-741.
• Duverger M, “A New Political System Model: Semi-Presidential Government”, European Journal of Political Research, 8, 1980, s. 165-187.
• Ekinci A, Yükselen Bir Hükümet Sistemi Tercihi Olarak Tek Başlı Karma Hükümet Sistemleri, Yetkin Yayınevi, 2020.
• Esen B / Gümüşçü Ş, “A Small Yes for Presidentialism: The Turkish Constitutional Referendum of April 2017”, South European Society and Politics, 22(3), 2017, s. 303-326.
• Fish M S / Kroenig M, The Handbook of National Legislatures: A Global Survey, Cambridge University Press, 2009.
• Fortin J, “Measuring Presidential Powers: Some Pitfalls of Aggregate Measurement”, International Political Science Review, 34 (1), 2013, s. 91-112.
• Frye T, “A Politics of Institutional Choice: Post-Communist Presidencies”, Comparative Political Studies, 30(5), 1997, s. 523-552.
• Gözler K, Kanun Hükmünde Kararnamelerin Hukuki Rejimi, Ekin Yayınevi, 2000.
• Gözler K, Türk Anayasa Hukuku, 2. Baskı, Ekin Yayınevi, 2018.
• Gül H / Kamalak İ / Gül S S, “Amerikan Başkanlık ve Fransız Yarı-Başkanlık Sistemleri Işığında Türkiye’nin Yeni Cumhurbaşkanlığı Hükümeti Sistemi”, Strategic Public Management Journal, 3 2017, s. 101-120.
• Hekimoğlu M M, Anayasa Hukukunda Karşılaştırmalı ‘Demokratik Hükümet Sistemleri’ ve Türkiye, Detay Yayıncılık, 2009.
• Hicken A / Stoll H, “Electoral Rules and the Size of the Prize: How Political Institutions Shape Presidential Party Systems”, Journal of Politics, 70(4), 2008, s. 1109-1127.
• Johannsen L/Norgaard O, ‘IPA: The Index of Presidential Authority. Explorations into the Measurement and Impact of a Political Institution’, ECPR Joint Sessions, University of Edinburgh, 28 March - 2 April 2003 <https://www.researchgate.net/publication/315756690_IPA_The_Index_of_Presidential_Authority_Explorations_into_the_measurement_of_impact_of_a_political_institution> Erişim Tarihi 16 Temmuz 2021.
• Kılınç D, “Türkiye’de Bi̇tmeyen Tartişma: Hüküme Si̇stemi̇ Üzeri̇ne Değerlendi̇rmeler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20(1), 2016, s. 447-510.
• Köker P, Presidential Activism and Veto Power in Central and Eastern Europe, Palgrave Macmillan, 2016.
• Krouwel A, “Measuring Presidentialism and Parliamentarism: An Application to Central and East European Countries”, Acta Politica, 38(4), 2003, s. 333-364.
• Kuzu B, Yürütme Organının Düzenleyici İşlem Yapma Yetkisi ve Güçlendirilmesi Eğilimi, Filiz Kitabevi, 1987.
• Lijphart A, Çağdaş Demokrasiler, Yetkin Yayınevi, 1996.
• Lijphart A, ‘Introduction’, Arend Lijphart (Ed.), Parliamentary versus Presidential Government, Oxford University Press, 1992, s. 1-27.
• Mainwaring S, “Presidentialism, Multiparty Systems, and Democracy: The Difficult Equation”, Comparative Political Studies, 26(4), 1993, s. 198-228.
• Metcalf L K, “Measuring Presidential Power”, Comparative Political Studies, 33(5), 2000, s. 6606-6685.
• Negretto G, “Political Parties and Institutional Design: Explaining Constitutional Choice in Latin America”, British Journal of Political Science, 39(1), 2009, s. 117-139.
• Önder S, Türk Parlamenter Sisteminde Cumhurbaşkanının Rolü, Turhan Kitabevi, 2007.
• Özbudun E, 1921 Anayasası, Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, 1992.
• Özbudun E, Türk Anayasa Hukuku, Yetkin Yayınevi, 2011.
• Özbudun E, 1924 Anayasası, Bilgi Üniversitesi Yayınları, 2012.
• Roper S D, “Are All Semipresidential Regimes the Same? A Comparison of Premier-Presidential Regimes”, Comparative Politics, 34(3), 2002, s. 253-272.
• Sartori G, “Neither Presidentialism nor Parliamentarism”, Juan J Linz / Arturo Valenzuela (Ed.), The Failure of Presidential Democracy, Johns Hopkins University Press, 1994, s. 106-118.
• Savage L, “How and When Do Presidents Influence the Duration of Coalition Bargaining in Semi-Presidential Systems?”, European Journal of Political Research, 57(2), 2018, s. 308-332.
• Sevinç M, “Güçlendirilmiş” Parlamenter Sistem Ne Demek?”, Diken, 16 Ağustos 2020, <http://www.diken.com.tr/guclendirilmis-parlamenter-sistem-ne-demek/> Erişim Tarihi 03 Aralık. 2020.
• Sezginer M, “Güçlü Yürütme Anlayışı ve Türkiye’deki Görünümü”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 3(1), 1990, s. 67-93.
• Shugart M S, “Of Presidents and Parliaments”, East European Constitution Review, 2(1), 1993, s. 30-32.
• Shugart M S /Carey J M, Presidents and Assemblies: Constitutional Design and Electoral Dynamics, Cambridge University Press, 1992.
• Siaroff A, “Comparative Presidencies: The Inadequacy of the Presidential, Semi-Presidential and Parliamentary Distinction”, European Journal of Political Research, 42(3), 2003, s. 287-312.
• Singh S P / Carlin R E, “Happy Medium, Happy Citizens: Presidential Power and Democratic Regime Support”, Political Research Quarterly, 68(1), 2015, s. 3-17.
• Stepan A / Skach C, “Constitutional Frameworks and Democratic Consolidation Parliamentarism versus Presidentialism”, World Politics, 46(1), 1993, s. 1-22.
• Taghiyev E A, “Measuring Presidential Power in Post-Soviet Countries”, CEU Political Science Journal, 2(3), 2006, s. 11-21.
• Tanör B, Osmanlı Türk Anayasal Gelişmeleri, Yapı Kredi Yayınları, 2007.
• Tanör B, Anayasal Gelişme Tezleri, Yapı Kredi Yayınları, 2008.
• Teziç E, Anayasa Hukuku, Beta Basım, 2005.
• Uluşahin N, Saf Hükümet Sistemleri Karşısında İki Başlı Yürütme Yapılanması, Yetkin Yayınevi, 2007.
• von Trapp L, “Benchmarks and Self-Assessment Frameworks for Parliaments”, Mitchell O’Brien / Rick Stapenhurst / Lisa von Trapp (Ed), Benchmarking and Self-Assessment for Parliaments, The World Bank, 2016, s. 7-60.
• Whitefield S, “Mind the Representation Gap: Explaining Differences in Public Views of Representation in Postcommunist Democracies”, Comparative Political Studies, 39(6), 2006, s. 733-758.
• Zaznaev O, “Measuring Presidential Power in Post-Communist Countries: Rectification of Mistakes”, Mediterranean Journal of Social Sciences, 6(1), 2015, s. 443-449.