CARRIAGE AND DELIVERY OBSTACLES WITHIN THE FRAMEWORK OF THE CONVENTION ON THE CONTRACT FOR THE INTERNATIONAL CARRIAGE OF GOODS BY ROAD (CMR) PROVISIONS (IN COMPARISON WITH THE TURKISH COMMERCIAL CODE)

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 315 - 348, 30.04.2022

Yasemin Aşlar Üçyıldız

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1116492

Öz

Transportation and delivery obstacles are a special type in the field of transport law of
the performance barrier institution in the Law of Obligations. These obstacles arise
more in international transport than national transport. Because typical transport
barriers such as import-export bans, incompletion of customs procedures and closing
borders come to the fore for international transports. Due to the measures taken by
many countries to prevent inter-country circulation, especially during the pandemic
process, transportation and delivery obstacles have emerged much more in practice.
The study will mainly focus on transportation and delivery obstacles that arise in
international road transport. Within the framework of CMR Articles 14 and 15, the
boundaries of the concept of obstacle will be determined and the diff erence between
transportation and delivery obstacle will be revealed. The concept of “impossibility”
(CMR art. 14/1), the content and boundaries of which should be explained, will be
tried to be enlightened by including the opinions in the doctrine. The regulations on
transportation and delivery obstacles in the CMR largely overlap with the TCC, but
there are some important diff erences between them. Therefore, the evaluations made
in accordance with the CMR will be made in comparison with the Turkish Commercial
Code.

Anahtar Kelimeler

Carriage Obstacle, Delivery Obstacle, İmpossibility, CMR, International Carriage of Goods

KARAYOLU İLE ULUSLARARASI EŞYA TAŞIMA SÖZLEŞMELERİNE İLİŞKİN KONVANSİYON (CMR) HÜKÜMLERİ ÇERÇEVESİNDE TAŞIMA VE TESLİM ENGELLERİ (TTK İLE KARŞILAŞTIRMALI OLARAK)

Öz

Taşıma ve teslim engelleri, borçlar hukukundaki ifa engelleri müessesesinin
taşıma hukuku alanındaki özel bir türüdür. Bu engeller ulusal taşımalardan daha
çok uluslararası taşımalarda ortaya çıkar. Zira ithalat-ihracat yasakları, gümrük
işlemlerinin tamamlanamaması ve sınırların kapatılması gibi tipik taşıma engelleri,
uluslararası taşımalar için gündeme gelir. Özellikle pandemi sürecinde ülkeler arası
sirkülasyonu önlemek için birçok ülke tarafından alınan tedbirler sebebiyle, taşıma
ve teslim engelleri uygulamada çok daha fazla karşılık bulmuştur. Çalışmada esasen
uluslararası karayolu taşımalarında ortaya çıkan taşıma ve teslim engelleri ele
alınacaktır. CMR’nin 14 ve 15. maddeleri çerçevesinde engel kavramının sınırları
tespit edilecek, taşıma ve teslim engeli arasındaki fark ortaya konulacaktır. İçeriği ve
sınırları açıklamaya muhtaç olan “imkânsızlık” (CMR m. 14/1) kavramı doktrindeki
görüşlere de yer verilerek aydınlatılmaya çalışılacaktır. CMR’deki taşıma ve
teslim engellerine ilişkin düzenlemeler TTK ile büyük ölçüde örtüşmektedir ancak
aralarında bazı önemli farklar da bulunmaktadır. Bu sebeple, CMR gereğince yapılan
değerlendirmeler TTK ile karşılaştırmalı olarak ele alınacaktır.

Anahtar Kelimeler

Taşıma Engeli, Teslim Engeli, İmkânsızlık, CMR, Uluslararası Eşya Taşıma

Kaynakça

• Adıgüzel B, Taşıma Hukuku, 2. Baskı, Adalet Yayınevi, 2019.
• Aksoy S, Taşıma Hukukunda Fiili Taşıyıcı, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2015.
• Andresen B / Valder H, Speditions-, Fracht- und Lagerrecht: Handbuch des Transportrechts mit Kommentaren, 1. Auflage, Erich Schmidt Verlag (ESV), 2019.
• Arkan S, “Karayolu ile Eşya Taşınmasına İlişkin Uluslararası Sözleşmenin Uygulanma Koşulları ve Taşıyıcının Sorumluluğunu Düzenleyen Hükümleri (TTK ile Karşılaştırmalı Bir İnceleme)”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 10 (2), 1979, s. 397-414 (Arkan, Uluslararası Sözleşme).
• Arkan S, Karada Yapılan Eşya Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü, 1982 (Arkan, Sorumluluk).
• Aydın A, CMR’ye Göre Taşıyıcının Zıya, Hasar ve Gecikmeden Doğan Sorumluluğu, 2. Bası, Arıkan Basım Yayın, 2006.
• Baumbach A / Hopt K J / Merkt H, Handelsgesetzbuch HGB mit GmbH & Co., Handelsklauseln, Bank- und Kapitalmarktrecht, Transportrecht (ohne Seerecht), 38. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2018.
• Braun T, Das frachtrechtliche Leistungsstörungsrecht nach dem Transportsreformgesetz: Eine Untersuchung der frachtrechtlichen Leistungsstörungstatbestände der §§ 407 ff HGB unter besonderer Berücksichtigung der Bezüge zum bürgerlichen Recht, Dissertation, 1. Auflage, LIT Verlag, 2002.
• Can M, CMR ve Alman Ticaret Kanunu ile Mukayeseli Olarak Türk Taşıma Hukukunun Genel Esasları, Birinci Cilt, 1. Baskı, İmaj Yayınevi, 2017 (Can, Taşıma Hukuku).
• Can M, “4925 Sayılı Karayolu Taşıma Kanunu’na Göre Karayoluyla Yapılan Taşımaların Tabi Olduğu Hukukî Esaslar”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 9 (1-2), 2005, s. 11-63 (Can, Karayolu Taşıma Kanunu). Canaris C W / Habersack M / Schäfer C, Handelgesetzbuch Groβkommentar, begründet von Hermann Staub, Bearbeiter: Patrick Schmidt, 12. Band, 2. Teilband, §§ 407-450, 5. Auflage, Verlag: De Gruyter, 2013, (Staub/P. Schmidt).
• Canaris C W, Handelsrecht, 24. vollständig neu bearbeitete Auflage, Verlag C. H. Beck, 2006, (Canaris).
• Canaris C W / Schilling W / Ulmer P, Groβkommentar zum Handelsgesetzbuch, Staub, Hermann (Begr.), 14. Band, CMR (Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Straβengüterverkehr), 5. Auflage, De Gruyter, 2016 (Groβkommentar).
• Clarke M A, International Carriage of Goods By Road: CMR, 5. Edition, Informa London, 2009.
• Decker P J, Das Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Strassengüterverkehr (CMR), 1. Auflage, Verkehrsverlag Fischer,1985.
• Didier T / Andresen B, CMR, Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Straβengüterverkehr Kommentar, 8. Auflage, Erich Schmidt Verlag (ESV), 2015.
• Dural M, Borçlunun Sorumlu Olmadığı Sonraki İmkânsızlık, 1. Baskı, Fakülteler Matbaası, 1976 (Dural, Sonraki İmkânsızlık).
• Dural M, “İmkânsızlık Kavramı ve Türleri”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 7 (1), 1973, s. 11- 58.
• Ebenroth C T / Boujong K / Joost D / Strohn L, Handelsgesetzbuch, Band 2, §§ 343-475h, Transportrecht, Bank- und Börsenrecht, 3. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2020.
• Edis A, Die Haftung des Frachtführers nach schweizerischem Obligationen- und türkischem Handelsrecht, Diss., 1. Auflage, Herbert Lang, Bern - Peter Lang, Frankfurt, 1975.
• Ensthaler J, Gemeinschaftskommentar zum Handelsgesetzbuch mit UN-Kaufrecht, von Jürgen Ensthaler, (Hrsg.), 8. Auflage, Luchterhand Verlag, Köln 2015.
• Ferrari F / Kieninger E M / Mankowski P / Otte K / Saenger I/ Schulze G / Staudinger A, Internationales Vertragsrecht Rom I-VO, CISG, CMR, FactÜ Kommentar, 3. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2018.
• Fremuth F / Thume K H, Kommentar zum Transportrecht, §§ 407-475h HGB, CMR, WA, und ADSp, Verlag Recht und Wirtschaft GmbH Heidelberg, 2000.
• Gençtürk M, Uluslararası Eşya Taşıma Hukuku (Genel Kavramlar, Gecikmeden Doğan Sorumluluk), 1. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2006.
• Glanegger P / Stefan K / Selder J / Kirnberger C /Ruβ W / Stuhlfelner U, Heidelberger Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Handelsrecht, Bilanzrecht, Steuerrecht, 7. Auflage, C. F. Müller, 2006 (HeidelbergerKommHGB/İşleyen).
• Glöckner H, Leitfaden zur CMR: Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Strassengüterverkehr, Kommentar, 7. Auflage, Erich Schmidt Verlag (ESV), 1991.
• Göktürk K / Can M Ç / Kaşak E, Karayoluyla Eşya ve Yolcu Taşıma Hukuku, Gerekçeli – İçtihatlı – Madde Karşılaştırmalı, 1. Baskı, Adalet Yayınevi, 2020.
• Hartenstein O / Reuschle F, Handbuch des Fachanwalts Transport- und Speditionsrecht, 3. Auflage, Carl Heymanns Verlag, 2015.
• Helm J G, Frachtrecht II, CMR, 2. Auflage, Walter De Gruyter Berlin-New York, 2002.
• Herber R / Piper H, CMR Internationales Strassentransportrecht Kommentar, 1. Auflage, Verlag C. H. Beck, 1996.
• Heymann E, Handelsgesetzbuch, Kommentar, §§ 343-475h HGB, Band 4, 2. Aufl., De Gruyter, 2005.
• Hill D J / Messent A, CMR: Contracts for the International Carriage of Goods By Road, by Andrew Messent with David A. Glass, 2. Edition, Lloyds Of London Press Ltd, 1995.
• İlyasov M, TTK ve CMR'ye Göre Karayoluyla Eşya Taşımacılığında Taşıma ve Teslim Engelleri, 1. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2019.
• Jabornegg P (Hrsg.), Kommentar zum HGB, Handelsgesetzbuch mit Firmenbuchgesetz und Handelsmaklerrecht, 2. Auflage, Springer-Verlag Wien New York, 2010.
• Jesser H, Frachtführerhaftung nach der CMR: Internationaler und nationaler Strassengütertransport, Verlag Orac Wien, 1992.
• Karan H, Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesi Hakkında Konvansiyon, CMR Şerhi, 1. Baskı, Turhan Kitabevi, 2011 (Karan, Şerh).
• Karan H, “Karayolu Taşıma Kanunu ve Yönetmeliği”, Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi, 22 (3), 2000, s. 99-320 (Karan, Karayolu Taşıma).
• Kaya A, “Taşıyıcının Karayolu ile Eşya Taşımasına İlişkin Uluslararası Sözleşmede (CMR) Öngörülen Sorumluluğun Esasları – II”, İÜHFM., 56 (1-4), 1998, s. 239-267.
• Kendigelen A / Aydın A, “Karayoluyla Uluslararası Eşya Taşıma Sözleşmesine İlişkin Antlaşma (CMR)- Resmi Çeviriye İlişkin Sorunlar ve Bir Serbest Çeviri Denemesi”, Kendigelen, Abuzer, Makalelerim Cilt II, 2001-2006, Vol. 1, s. 42-77.
• Keskin A D, “Kesin Vadeli İşlemlerde İfa Etmeme: Temerrüt ve İmkânsızlık”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1-2), 2007, s. 209-231.
• Kırman A, Hava Yolu ile Yapılan Uluslararası Yolcu Taşımalarında Taşıyıcının Sorumluluğu, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1990.
• Koller I, Transportrecht, Kommentar zu Spedition, Gütertransport und Lagergeschäft, 9. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2021.
• Koller I, “Das Standgeld bei CMR-Transporten”, TranspR, 1988, s. 129 vd (Koller, TranspR 1988).
• Lenz U, Straβengütertransportrecht, 1. Auflage, Carl Heymanns Verlag, 1988.
• Lersch H, Die Rechtsstellung des Empfängers aus dem Frachtvertrag beim Landfrachtgeschäft, Dissertation, Gedruckt im Tageblatt-Haus Coburg, 1931 (Lersch, Empfänger).
• Loewe R, Erläuterungen zum Übereinkommen vom 19. Mai 1956 über den Beförderungsvertrag im internationalen Straβengüterverkehr (CMR), European Transport Law, 1976, s. 503-597.
• Meyer-Rehfuess M, Das frachtvertragliche Weisungsrecht, Dissertation, 1. Auflage, Luchterhand Verlag GmbH, 1995.
• Müglich A, Das Neue Transportrecht, Einführung-Kommentar-Texte, 1. Auflage, Bundesanzeiger Verlag, 1998.
• Precht G M / Endrigkeit K, CMR-Handbuch über den Beförderungsvertrag im internationalen Straßengüterverkehr, 3. Auflage, Deutscher Verkehrs-Verlag, 1972.
• Schlegelberger F, Handelsgesetzbuch, Erläutert von Ernst Geßler, Wolfgang Hefermehl, Wolfgang Hildebrandt, Georg Schröder, Band IV, §§ 386-460, 5. Auflage, Verlag Franz Vahlen GmbH München, 1976.
• Schmidt K, Münchener Kommentar zum Handelsgesetzbuch, Band 7, §§ 407-619, Transportrecht, 4. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2020 (MüKoHGB/İşleyen).
• Schmidt H (Hrsg.), COVID-19: Rechtsfragen zur Corona-Krise, 2. Auflage, Verlag C. H. Beck, 2020 (Schmidt/İşleyen, Corona-Krise Bölüm).
• Seven V, (6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu (TTK m. 856–893) Hükümlerine Göre) Taşıma Hukukunda Gönderilen, 1. Baskı, Yetkin Yayınları, 2012.
• Seven V / Oyal, A B, “Taşıma Hukukunda Riziko Alanı İlkesi Bağlamında Nötr Alan ve COVID-19’un Nötr Alan Olarak Değerlendirilmesi”, İstanbul Hukuk Mecmuası, 78 (2), 2020, s. 611-655.
• Thume K H, CMR Kommentar: Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Straßengüterverkehr, 3. Auflage, Verlag Recht und Wirtschaft GmbH Heidelberg, 2013.
• Topuz S /Canbolat, F, “Türk-İsviçre ve Alman Borçlar Hukukunda İmkânsızlığın Düzenlenişi”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2008, 57 (3), s. 673-718.
• Ülgen H, Hava Taşıma Sözleşmesi, 1. Baskı, Banka ve Ticaret Hukuku Araştırma Enstitüsü Yayınları, 1987, (Ülgen, Hava Taşıma).
• Ülgen H, Uluslararası Taşımacılık ve Hukuki Sorunları, İstanbul Ticaret Odası, Yayın No: 1988-27, 1988 (Ülgen, Uluslararası Taşımacılık).
• Wehrli A, Haftung des Frachtführers nach dem schweizerischen Obligationenrecht, Diss., Romanshorn: Buchdruckerei der Schweizerischen Bodensee-Zeitung, 1920.
• Widmann H, Übereinkommen über den Beförderungsvertrag im internationalen Strassengüterverkehr (CMR), 1. Auflage, Neuwied / Kriftel / Berlin, Luchterhand Verlag, 1993.
• Yeşilova E, “CMR-Taşıma Senedinin İspat Kuvveti”, Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 7 (1), 2005, s. 237-273 (Yeşilova, Taşıma Senedi).
• Yeşilova Aras Ecehan, Uluslararası Karayolu ile Yük Taşımacılığında Teslim Süresinin Aşılması ve Teslimde Ödeme (CMR m. 19, 20, 21), Adalet Yayınevi, 2010, (Yeşilova Aras, Teslimde Ödeme).