PROVOKATİF MEŞRU SAVUNMA

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 2, 477 - 524, 30.04.2022

Elif Ergüne Erkan Sarıtaş

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1116496

Öz

Ceza hukukunda meşru savunma hükümlerinin uygulanması açısından en tartışmalı meselelerden birini, bilahare savunmada bulunacak olan failin bir saldırıyı provoke ettiği haller teşkil etmektedir. Bu hallerde fail, genel olarak karşısındaki kişinin bir saldırısı ile karşı karşıya kalabileceğini öngörmesine rağmen onu tahrik edecek bir davranışta bulunmakta (=kasıtlı provokasyon) ve hatta bazı ihtimallerde, o kimseyi bir saldırıya yöneltmek için bir plan dahilinde tahrik teşkil eden bir fiili işlemektedir (=maksatlı provokasyon). Her iki ihtimal açısından da çözümlenmesi gereken temel hukuki sorun, failin meşru savunma hükümlerinden yararlanıp yararlanmayacağı ve eğer yararlanacaksa olağandan daha ağır şartların aranıp aranmayacağı meselesidir. Bu meselenin çözümlenmesi açısından Alman ve İtalyan doktrinlerinde pek çok faklı teori ileri sürülmüş ve bunlardan bazıları mahkeme kararlarını da doğrudan etkilemiştir. Çalışmamızda bu teoriler ayrı ayrı incelenmekte, değerlendirilmekte ve bu sorunun Türk Hukuku açısından nasıl çözümlenmesi gerektiği hususuna dair sonuçlara varılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Meşru savunma, provokasyon, hakkın kötüye kullanılması, üç basamak teorisi, actio illicita in causa

PROVOCATIVE SELF-DEFENSE

Öz

One of the most controversial issues in terms of the application of self-defense provisions in criminal law is the situations in which the perpetrator, who will subsequently defend himself, provokes an attack. In these cases, although the perpetrator generally foresees that he/she may face an attack from the other person, he/she acts in a way that will provoke him/her (=deliberate provocation) and in some cases even commits an act that constitutes provocation (=purposeful provocation) within a plan to lead to the other person to an attack. In terms of both possibilities, the main legal problem that needs to be resolved is whether the perpetrator will benefit from the provisions of self-defense and if he/she does, whether more severe conditions than usual will be sought. In terms of resolving this issue, many different theories have been put forward in the German and Italian doctrines, and some of them directly affected the court decisions. In this study, these theories are examined and evaluated separately and conclusions are reached on how this problem should be resolved in terms of Turkish law.

Anahtar Kelimeler

Self-defense, provocation, abuse of right, three-step theory, actio illicita in causa

Kaynakça

• Akbulut B, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Bs., Adalet, 2020.
• Akyol Ş, Dürüstlük Kuralı ve Hakkın Kötüye Kullanılması Yasağı, 2. Bs., Vedat, 2006.
• Antolisei F, Manuale di diritto penale, Parte generale, 16. Ed., Giuffré, 2003.
• Artuk M E/Gökcen A/Alşahin M E/Çakır K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 12. Bs, Adalet, 2018.
• Baumann J, “Rechtsmissbrauch bei Notwehr (Zu der Entscheidung des BGH vom 1.8.1961)”, MDR, 5/1962.
• Baumann J/Weber U/Mitsch W/Eisele J, Strafrecht Allgemeiner Teil, 12. Auflage, Verlag Ernst und Werner Gieseking, 2016.
• Bekar E, Türk ve Amerikan Ceza Hukukunda Zorunluluk Hali, Seçkin, 2013.
• Bettiol G, Diritto penale, Parte generale, 5. Ed., G. Priulla, 1962.
• Cadoppi A/Billo G, “Articolo 52- Difesa legittima”, A Cadoppi, S Canestrari, P Veneziani (Ed.), Codice penale commentato con dottrina e giurisprudenza, Giappichelli, 2018.
• Cadoppi A/Veneziani P, Elemeni di diritto penale, Parte generale, 7. Edz, Wolters Luwer/CEDAM, 2018.
• Canestrari S/Cornacchia L/De Simone G, Manuale di diritto penale, Parte generale, Il Mulino, 2007.
• Caraccioli I, Manuale di diritto penale, Parte generale, CEDAM, 1998.
• Carrara F, Programma del corso di diritto criminale, Parte generale, 3. Edz., Lucca, 1867.
• Cavallo V, Diritto penale, Parte generale, Volume secondo: L’Oggetto del diritto penale, E Jovene, 1955.
• Centel N/Zafer H/Çakmut Ö, Türk Ceza Hukukuna Giriş, 11. Bs., Beta, 2020.
• Ciliberti V, “Gli elementi soggettivi delle cause di giustificazione”, Tesi di dottorato, Universitá degli studi di Trento, Facolta di Giurisprudenza, 2018.
• Delpino L/Pezzano R, Manuale di diritto penale, Parte generale, 30. Edz, Simone, 2020.
• Demirbaş T, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 15. Bs., Seçkin, 2020.
• Dönmezer S/Erman S, Nazari ve Tatbiki Ceza Hukuku, C.II, 14. Bs., Köksal Bayraktar vd. (Ed), Der, 2019.
• Dülger M V, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Hukuk Akademisi, 2021.
• Erb V, Münchener Kommentar zum StGB, 4. Auflage, Band 1, §§ 1–37, C.H. Beck, 2020.
• Erem F, Ümanist Doktrin Açısından Türk Ceza Hukuku, C.II, 12. Bs., Seçkin, 1985.
• Ergüne M S, “Wesentliche Merkmale der Anwendung des Grundsatzes von Treu und Glauben und des Verbots des Rechtsmissbrauchs im türkischen Recht”, Annales de La Faculté de Droit D’Istanbul, 47(64), 2015.
• Ersan A, Ceza Hukukunda Meşru Savunma ve Meşru Savunmada Sınırın Aşılması, XII Levha, 2013.
• Fiandaca G/Musco E, Diritto penale, Parte generale, Zanichelli, 1990.
• Freund G, Strafrecht Allgemeiner Teil, 2. Aufl., Springer, 2009.
• Gropp W, Strafrecht Allgemeiner Teil, 3. Aufl., Springer, 2005.
• Grosso C F, Difesa legittima e stato di necessita, Giuffré, 1964.
• Hakeri H, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 22. Bs., Adalet, 2019.
• Heinrich B, Strafrecht Allgemeiner Teil, 3. Aufl., Kohlhammer, 2012.
• Hilgendorf E/Valerius B, Alman Ceza Hukuku Genel Kısım, Çev. Salih Oktar, Yetkin, 2021.
• Hoffmann-Holland K, Strafrecht Allgemeiner Teil, 2. Aufl., Mohr Siebeck, 2011.
• İçel K, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Yenilenmiş Bası, Beta, 2016.
• Jakobs G, Strafrecht Allgemeiner Teil, 2. Aufl., De Gruyter, 1991.
• Jescheck H H/Weigend T, Lehrbuch des Strafrechts Allgemeiner Teil, 5. Aufl., Duncker&Humblot, 1996.
• Kartal M, Meşru Savunmanın Hukuki Esası Bağlamında Gereklilik ve Orantılılık, On İki Levha, 2019.
• Kindhaeuser U, Strafrecht Allgemeiner Teil, 6. Auflage, Nomos, 2013.
• Koca M/Üzülmez İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 13. Bs., Seçkin, 2020.
• Kühl K, Strafrecht Allgemeniner Teil, 8. Aufl., Vahlen, 2017.
• Lenckner T, “Notwehr bei provoziertem und verschuldetem Angriff”, GA, 1961, s. 299-314.
• Maggiore G, Diritto penale, Volume I: Parte generale, T. I, 5.Edz., N. Zanichelli, 1951.
• Mahmutoğlu F S/Karadeniz S, Türk Ceza Kanunu Genel Hükümler Şerhi, Beta, 2017.
• Mantovani F, Diritto Penale Parte Generale, 7th., CEDAM, 2011.
• Marinucci G/Dolcini E/Gatta, G L, Manuale di diritto penale, Parte generale, 9.Edz, Giuffré, 2020.
• Maurach R/Zipf H, Strafrecht Allgemeiner Teil, 8. Aufl., C. F. Müller, 1992.
• Nuvolone P, Il sistema del diritto penale, 2. Edz., CEDAM, 1982.
• Oğuzman K/Barlas N, Medeni Hukuk, 25. Bs., Vedat, 2019.
• Önder A, Ceza Hukuku Genel Hükümler, C.II-III, 2. Bs., Beta, 1992.
• Özbek V Ö/Doğan K/Bacaksız P, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Bs., Seçkin, 2020.
• Özen M (Muharrem), Türk Ceza Hukukunda Meşru Müdafaa, Seçkin, 1995.
• Özen M (Mustafa), Ceza Hukuku Genel Hükümler Dersleri, 2. Bs., Adalet, 2017.
• Özgenç İ, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 17. Bs., Seçkin, 2021.
• Öztürk B/Erdem M R, Uygulamalı Ceza Hukuku ve Güvenlik Tedbirleri Hukuku, 21. Bs., Seçkin, 2021.
• Padovani T, Diritto penale, 4. Edz., Giuffré, 1998.
• Pagliaro A, Principi di diritto penale, Parte generale, 5.Edz., Giuffré, 1996.
• Perron W/Eisele J, Schönke Schröder Strafgesetzbuch Kommentar, 30. Aufl., C.H. Beck, 2019.
• Pettoello Mantovani L, “‘Volontarietà del pericolo e legittima difesa’, nota a Cass. 27.10.1954”, Riv. pen., 1955, II, s. 886-889.
• Pisa P, “La Legittima difesa”, CF Grosso, M Pelissero, D Petrini, P Pisa, Manuale di diritto penale, Parte generale, 3. Edz, Giuffré, 2020.
• Ramacci F/Guerrini R, Corso di dirito penale, 5. Edz, G Giappichelli 2013.
• Ranieri S, Manuale di diritto penale, Volume primo: Parte generale, 3. Edz., CEDAM, 1956.
• Rengier R, Strafrecht Allgemeiner Teil, 4. Aufl., C. H. Beck, 2012.
• Romano B, Diritto penale, Parte generale, 4. Edz, Giuffré, 2020.
• Roxin C/Greco L, Strafrecht Allgemeiner Teil, 5. Aufl., C. F. Beck, 2020.
• Sabatini G, “Provocazione e legittima difesa: Requisiti comuni e differenziali”, Il Foro Italiano, Vol. 61, Parte seconda: Giurisprudenza penale, 1936, s.51-56.
• Santaniello G/Maruotti L, Manuale di diritto penale, Parte generale, Giuffré, 1990.
• Santoro A, Manuale di diritto penale I, UTET, 1958.
• Schmidhaeuser E, Strafrecht Allgemeiner Teil, 2. Aufl., Mohr Siebeck, 1975.
• Schmidt R, Strafrecht Allgemeiner Teil, 12. Aufl., Rolf Schmidt, 2013.
• Soyaslan D, Ceza Hukuku Genel Hükümler, 7. Bs., Yetkin, 2016.
• Stratenwerth G/Kuhlen L, Strafrecht Allgemeiner Teil, 6. Aufl., Franz Vahlen, 2011.
• Toroslu N/Toroslu H, Ceza Hukuku Genel Kısım, 21. Bası, Savaş, 2015.
• Triffterer O, Österreichisches Allgemeiner Teil, 2. Aufl., Springer, 1994.
• Wessels J/Beulke W/Satzger H, Strafrecht Allgemeiner Teil, 43. Aufl., C. F. Müller, 2013.
• Zafer H, Ceza Hukuku Genel Hükümler TCK m.1-75, 7. Bs., Beta, 2019.
• Hafızoğulları Z/Muharrem Ö, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümleri, 8. Baskı, Us-A, 2015.
• Zieschang F, Strafrecht Allgemeiner Teil, 4. Aufl., Richard Boorberg, 2014.