MERİTOKRASİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 4, 269 - 312, 26.11.2022

Gülden Çamurcuoğlu

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1174035

Öz

Türkiye’de meritokrasi, ilkeleri yaygın bir şekilde bilinen; ancak literatürde üzerinde yoğun durulmamış bir kavramdır. Meritokrasi; liyakete dayanan ve herkese fırsat eşitliği sunulmasını savunan bir ideolojidir. Ayrımcılığa karşıdır ve bireyin yetenek ve çabasına dayanmasını savunur. Buna göre başarının anahtarı, bireyin yeteneği, zekası ve çabasıdır. Bu çalışmada, meritokrasi kavramının nereden geldiğine ve farklı ülkelerde meritokrasiyi destekleyen ve eleştiren görüşlere yer verilmiştir. Meritokrasinin ayrımcılığın önlenmesi, çabanın ödüllendirilmesi, sosyal mobilizasyonun sağlanması, toplumsal kaynakların verimli kullanılması gibi olumlu sonuçlarının yanında sosyoekonomik eşitsizlikleri gözardı etmesi ve sınıflaşmayı derinleştirmesi gibi olumsuz sonuçlarına da yer verilmiştir. Ancak yine de belirtilmelidir ki meritokrasinin yol açabileceği olumsuzluklar üzerine literatürde daha çok tartışılması gerekir.
Meritokrasi, modern toplumların bir özelliğidir ve kolektif imtiyazlara zıttır. Bu nedenle her ne kadar meritokrasi içinde kota sistemlerine ve pozitif ayrımcılığa yer verilip verilemeyeceği tartışılıyor olsa da meritokrasi kota sistemleri ve pozitif ayrımcılıkla bağdaşmaz. Çünkü meritokrasinin varlığı, her bireyin kendi yetkinliğini ispat edebilmesini gerektirir. Başka bir deyişle meritokraside her birey kendi eğitimi, yetenekleri ve çabasına göre mükafatlandırılır. Bu nedenle meritokrasi bir tür uzmanlar yönetimidir. Özel sektör veya kamu sektöründe rekabet sonucunda en yetenekli olanın işe alınması veya terfisini gerektirir. Bu elemenin gerçekleştirilmesi Singapur’da olduğu gibi özel ve ayrıntılı yöntemlerle yapılabilir; ancak insana ve işe ilişkin her konuda bir sınav yapılamadığından bu yöntemlere eleştiri de getirilebilir. Bununla birlikte meritokrasi, henüz yerine alternatifi konulamamış toplumsal örgütlenme modeli öneren bir ideolojidir.

Anahtar Kelimeler

meritokrasi, liyakat, fırsat eşitliği, kota sistemleri, pozitif ayrımcılık

Meritocracy

Öz

In Turkey, meritocracy is a notion whose principles are commonly known but not emphasized in the literature. Meritocracy is an ideology that is based on merit and upholds equality of opportunity for all. It opposes discrimination and advocates that the individual be based on his/her ability and effort. Accordingly the key to success is one’s ability, IQ, and effort. In this study, where the concept of meritocracy comes from and opinions that support and criticize meritocracy in different countries are included.In this study, from the origins of the meritocracy concept and the opinions that support and critize meritocracy in different countries are included. Also, positive outcomes of a meritocracy like preventing discrimination, awarding efforts, ensuring social mobilization, and using social resources productively, besides negative outcomes like ignoring socioeconomic inequalities and the quality of deepening stratification are discussed. However, it should be indicated that the negativities that may be caused by meritocracy need to be discussed more in the literature.
Meritocracy is a feature of modern societies and opposes collective privileges. Therefore, although it is discussed whether quota systems and positive discrimination can be included in meritocracy, meritocracy is incompatible with quota systems and positive discrimination because the existence of meritocracy requires each individual to be able to prove his/her own competence. In other words, in meritocracy, each individual is rewarded according to his/her own education, abilities, and effort. For this reason, meritocracy is a kind of management of expert.It requires the hiring or promotion of the most talented in consequence of competition in the private or public sector. This qualification can be carried out with special and detailed methods as in Singapore; however, since an exam cannot be held on every subject related to humans and work, criticism can also be brought to these methods. However, meritocracy is an ideology that proposes a social organisation model that has not yet been replaced.

Anahtar Kelimeler

meritocracy, equal opportunity, quota systems, affirmative action

Kaynakça

• Aktan C. C, “Patolojik Meritokrasi: Distopya’ya Dönüşen Bir İmkânsız İdeal”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 10(26), 2021, s.10-29.
• Albayrak S. O, “ABD Kamu Personel Rejiminde Esnek İstihdam (At-Will Employment) Eğilimi”, Mülkiye Dergisi, 40(2), s.43-66.
• Allen A, “Michael Young’s The Rise of the Meritocracy: A Philosophical Critique”, British Journal of Educational Studies,59(4), 2011, s. 367-382.
• Alvarado L. A, “Dispelling the Meritoracy Myth: Lessons for Higher Education and Student Affairs Educators”, The Vermont Connection, 31, 2010, s. 10-20.
• Barbosa L, “Meritocracy and Brazilian Society”, Revista de Administração de Empresas, 54(1), 2014, s. 80-85. Bellows T. J, “Meritocracy and the Singapore Political System”, Asian Journal of Political Science, 17(1), 2009, s. 24-44.
• Castilla E. J/ Benard S, “The Paradox of Merictocracy in Organizations”, Administrative Science Quarterly, 55(4), 2010, s. 543-576.
• Conrad T. R, “The Debate About Quota Systems: An Analysis”, American Journal of Political Science, 20(1), 1976, s. 135-149.
• Çamur Ö, “Kamu Yönetiminde Liyakatin Önemi: Adalet Temelinde Bir Değerlendirme”, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19(2), 2020, s. 459-474.
• Daniels N, “Merit and Meritocracy”, Philosophy & Public Affairs, 7(3), 1978, s. 206-223.
• Eryılmaz B, “Kamu Bürokrasisinin Denetlenmesinde Yeni Gelişmeler”, Amme İdaresi Dergisi, 26(4), 1993, s. 81-106.
• Hing L. ve diğerleri, “The Merit of Meritocracy”, Journal of Personality and Social Psychology, 101(3), 2011, https://www.archives.gov/milestone-documents/pendleton-act#:~:text=The%20Pendleton%20Act%20provided%20that,were%20covered%20by%20the%20law, Erişim Tarihi 06.06.2022, s. 433-450.
• Jones H, “Fairness, Meritocracy, and Reverse Discrimination”, Social Theory and Practice, 4(2), 1977, s. 211-226. Kim C-H/ Choi Y-B, “How Meritocracy is Defined Today?: Contemporary Aspects of Meritocracy”, Economics and Sociology, 10(1), 2017, s. 112-121.
• Littler J, Against Meritocracy: Culture, Power and Myths of Mobility, Routledge, New York, 2018.
• McCourt W, “The Merit System and Integrity in the Public Service”, Conference on Public Integrity and Anti-corruption in the Public Service, 29-30, 2007, https://hummedia.manchester.ac.uk/institutes/gdi/publications/workingpapers/depp/depp_wp20.pdf, Erişim Tarihi 05.04.2022.
• McCoy S. K/ Major B, “Priming Meritocracy and the Psychological Justification of Inequality”, Journal of Experimental Social Psychology, 43, 2007, s. 341-351.
• Meroe A. S, “Democracy, Meritocracy and the Uses of Education”, The Journal of Negro Education, 83(4), 2014, s. 485-498.
• Mijs JJ.B/ Savage M, “Meritocracy, Elitism and Inequality”, The Political Quarterly, 91(2), 2020, s. 397-404. Mueller H, “Patronage or Meritocracy: Political Institutions and Bureaucratic Efficiency”, Spanish National Research Council, unpublished manuscript, 2009, s. 1-30.
• Nart S, “Kamu Kurumlarının DNA’sı Dijital Dönüşüme Hazır mı? Meritokrasi Perspektifinden Bir Değerlendirme”, MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(3), 2019, s. 2834-2851.
• Neves L. M. P, Putting Meritocracy in its Place: The Logic of Performance in the United States, Brazil, and Japan”, Critique of Anthropology, 20(4), 2000, s. 333-358.
• Nicholas T, “The Myth of Meritocracy: An Inquiry into the Social Origins of Britain’s Business Leaders Since 1850”, Economic History Working Papers (53/99), Department of Economic History, London School of Economics and Political Science, 1999, http://eprints.lse.ac.uk/22385/1/wp53.pdf, Erişim Tarihi 07.04.2022.
• Öztürk N. K, “Liyakat Sistemini Korumanın Farklı Bir Yolu: Liyakat İlkesi Koruma Kurulu”, Türk İdare Dergisi, 435, 2002, s. 129-143.
• Prix I, Limits of Meritocracy: How Fields of Study and Gender Segregation Affect Social Stratification in Finland, Ruse, Turku, 2014.
• Sen A, “Merit and Justice”, Meritocracy and Economic Inequality, Eds.Kenneth Arrow, Samuel Bowles, Steven N. Durlauf, Princeton University Press, 2000, s. 5-16.
• Sezer Y, “Kamu Hizmetine Girme Hakkı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11(3-4), 2003, s. 153-171. Tan S-H, “Beyond Elitism: Community Ideal for a Modern East Asia”, Philosophy East and West, 59(4), 2009, s. 537-553.
• The Regional Hub of Civil Service in Astana, UNDP Global Centre for Public Service Excellence, Meritocracy for Public Service Excellence, 2015, https://www.undp.org/sites/g/files/zskgke326/files/publications/Meritocracy-PSE.pdf, Erişim Tarihi 04.04.2022.
• The World Bank, World Development Report 2006: Equity and Development, Washington DC, 2005. Topdemir T.A/ Öncer A. Z, “Politik Yetinin Örgütsel Sapma Davranışı Üzerindeki Etkisinde Meritokrasinin Rolü”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi,15(54), 2020, s. 555-585.
• Torun Y, “Meritokrasi: Adaletin Terazisi mi Yoksa Bir Adalet İllüzyonu mu?”, Eğitim Bilim Toplum Dergisi, 7(26), 2009, s. 89-99.
• Uz A, “Anayasal Bir Hak Olarak Kamu Hizmetine Girme Hakkı ve Liyakat İlkesi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2(1), 2011, s. 59-94.
• World Development Report 2006, Equity and Development, The World Bank, 2005.
• Yıldırım M, “Kamu Yönetiminin Kadim Paradoksu: Nepotizm ve Meritokrasi”, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 11(2), 2013, s. 353-380.
• Young M, The Rise of the Meritocracy: 1870-2033 An Essay on Education and Equality, Penguin Books, 1961.
• Zilliotti E, “The Moral Basis of Political Meritocracy”, Philosophy and Public Issues, 7(1), 2017, s. 246-270.