HAK DÜŞÜRÜCÜ SÜRELERİN DAVA ŞARTI OLARAK NİTELENDİRİLME(ME)Sİ

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 1, 101 - 126, 06.02.2024

Vildan Peksöz

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1321324

Öz

Hak düşürücü sürelerin itiraz olduğu yönünde görüşler bulunmakla beraber dava şartı olduğu ifadelerine de rastlanmaktadır. Bu çalışmada hak düşürücü sürelerin ilişkin olduğu hak veya yetkiye göre bu sürelerin sona ermesinin yargılamaya etkisinin ne yönde olacağının tespiti yapılacaktır. Hak düşürücü süre usûlî işleme ya da icra işlemine yönelik olduğunda sürenin sona ermesi, esas hakka etki etmeksizin, o işlemi yapma hakkını/yetkisini sona erdirebilmektedir. Hak düşürücü süre esas hakka ilişkinse sürenin sona ermesiyle birlikte hak da sona erer. Hakkın sona ermesi maddî hukuka yönelik savunma sebeplerinden itiraz teşkil eder. Süreye bağlı hakta da sürenin sona ermesi, hakkı sona erdirdiğinden itiraz olarak kabul edilmelidir. Bununla birlikte esas hak sona ermemekle beraber hak düşürücü sürenin sonunda hakkın dava konusu yapılması engelleniyorsa dava edilebilirlik noksanlığı ortaya çıkar. Esası incelemeye engel olan bu eksiklik, dava şartı olarak kabul edilmelidir. Dava açma süresinin usûlî olduğu bu durumlarda, kimi zaman dava edilebilirlik belirli alanlarla sınırlı olarak ortadan kalkmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Hak Düşürücü Süre, Süreye Bağlı Hak, Dava Şartı, İtiraz, Dava Açma Süresi

THE QUALIFICATION OF THE PRESCRIPTION PERIOD AS A CONDITION OF LITIGATION

Öz

Although there are opinions that the prescription periods are objections, there are also statements that they are conditions of litigation. It is aimed in this study to discuss the qualification of the prescription periods in this context. If the prescription period is related to the substantive right, the right expires with the ending of the term. At this point, the foreclosure is qualified as an objection. The expiry of the term also causes the same result in a term-dependent right. On the other hand, if the prescription period relates to the term to bring a legal action, the right does not expire, just the right to bring a legal action ends. In this case, the prescription period is a condition of litigation. Sometimes the right to bring a legal action ends up limited to certain areas. When the prescription period is for a procedural or enforcement action, the expiry of the term terminates the right/authority to perform that action.

Anahtar Kelimeler

Prescription Period, Term Dependent Right, Condition of Litigation, Objection, Litigation Limitation Period

Kaynakça

• Alangoya H Y/Yıldırım M K/Deren-Yıldırım N, Medenî Usul Hukuku Esasları, 8. Baskı, Beta Yayınları, 2011.
• Ansay S, Ş, Hukuk Yargılama Usulleri, 7. Baskı, Güzel Sanatlar Matbaası, 1960.
• Arslan R/Yılmaz, E/Taşpınar Ayvaz S/Hanağası E, Medenî Usul Hukuku, 8. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2022.
• Atalay Ö, “Dava Şartı”, Ankara Barosu Dergisi, (6), 1980, s. 686-689.
• Atalı M/Ermenek, İ/Erdoğan E, Medenî Usûl Hukuku, Yetkin Yayınları, 5. Baskı,2022.
• Atalı M/Ermenek, İ/Erdoğan E, İcra ve İflâs Hukuku, Yetkin Yayınları, 5. Baskı, 2022.
• Ayan S, Zamanaşımının Durması ve Zamanaşımının Kesilmesi, Adalet Yayınevi, 2020.
• Becker Eberhard E, Münchener Kommentar zur Zivilprozessordnung, 6. Auflage, Verlag C.H. Beck, 2020.
• Berger B/Güngerich, A, Zivilprozessrecht, Stämpfli Verlag, 2008.
• Berki Ş, “Hukukda Müddet Çeşitleri”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 25(1), 1968, s. 99-116.
• Berkin N M, Tatbikatçılara Medenî Usul Hukuku Rehberi, Filiz Kitabevi, 1981.
• Bilge N/Önen E, Medeni Yargılama Hukuku, 3. Baskı, Sevinç Matbaası, 1978.
• Blomeyer A, Zivilprozessrecht, Springer Verlag, 1963.
• Budak A C/Karaaslan, V, Medenî Usul Hukuku, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, 2022.
• Bulut, H, Yargıtay İçtihatları Işığında Adli Yargıda Dava Şartları, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Buz A G, Eksik Borçlar, Vedat Kitapçılık, 2021.
• Dırenisa E, Medenî Yargılamada Ön İnceleme Aşaması, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Ercan Özler M, Medeni Usul Hukukunda Maddi Hukuka İlişkin Savunma Vasıtaları, On İki Levha Yayıncılık, 2020.
• Erdem M, Özel Hukukta Zamanaşımı, On İki Levha Yayıncılık, 2010.
• Erdönmez G, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Eren F, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Yetkin Yayınları, 2020.
• Görgün L Ş/Börü, L/Kodakoğlu, M, Medenî Usûl Hukuku, 11. Baskı, Yetkin Yayınları, 2022.
• Güven K, “Eksik Borçlar, Temel Özellikleri ile Hüküm ve Sonuçları Üzerine İnceleme”, Başkent Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, C. 2(2), 2016, s. 37-72.
• Honsell H/Vogt N P, Basler Kommentar, Obligationenrecht I, 7. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2020 (Schulin/Vogt).
• Jäggi P, Obligationenrecht Art. 1-17, Zürcher Kommentar Band/Nr. V/1a, 3. Auflage, Schulthess Polygraphischer Verlag, 1973.
• Jauernig/Mansel H P, Bürgerliches Gesetzbuch, 18. Auflage, C.H. Beck, 2021.
• Kocayusufpaşaoğlu N, Borçlar Hukuku Genel Bölüm, C. I, 4. Baskı, Filiz Kitabevi, 2008.
• Koller A, Schweizerisches Obligationenrecht, 4. Auflage, Stämpfli Verlag, 2017.
• Köroğlu A, Medeni Usul Hukukunda Sürelere İlişkin Esaslar, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2014.
• Kılıçoğlu A, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 25. Baskı, Turhan Kitabevi, 2021.
• Kuru B, Hukuk Muhakemeleri Usulü, 2. Baskı, Demir Demir Yayıncılık, 2001.
• Kuru B/Aydın, B, Medenî Usul Hukuku El Kitabı, C. I-II, Yetkin Yayınevi, 2021.
• Kuru B, “Dava Şartları”, Ord. Prof. Sabri Şakir Ansay’ın Hatırasına Armağan, Ajans Türk Matbaası, 1964, s. 109-147.
• Küçük A T, Vakıaların Toplanması Açısından Teksif İlkesi, On İki Levha Yayıncılık, 2021.
• Larenz K/Wolf M, Allgemeiner Teil Des Bürgerlichen Rechts, C.H. Beck’sche Verlagsbuchhandlung, 1997.
• Lehmann H, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Gesetzbuches, Walter de Gruyter&Co., 1949.
• Martin R, Prozessvoraussetzungen und Revision, Heymanns Verlag, 1974.
• Meier I, Schweizerisches Zivilprozessrecht, Schulthess Juristische Medien, 2010.
• Meriç N, “Zamanaşımı Def’ine İlişkin Bazı Medeni Yargılama Hukuku Meseleleri”, Halûk Konuralp Anısına Armağan, C. I, Yetkin Yayınları, 2009.
• Musielak H J/Voit W, Zivilprozessordnung, 20. Auflage, Verlag Franz Vahlen, 2023 (Foerste).
• Muşul T, İcra ve İflâs Hukuku, C. I-II, 6. Baskı, Adalet Yayınevi, 2013.
• Neuner J, Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, 12. Auflage, C.H.Beck Verlag, 2020.
• Nomer H N, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 18. Baskı, Beta Basım, 2021.
• Nomer H N/Ergüne S, Eşya Hukuku, 6. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2019.
• Oğuzman K/Öz T, Borçlar Hukuku Genel Hükümler, C. I, 19. Baskı, Vedat Kitapçılık, 2021.
• Oğuzman K/Barlas N, Medenî Hukuk, Giriş, Kaynaklar, Temel Kavramlar, 27. Baskı,Vedat Kitapçılık, 2021.
• Özekes M, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Özekes M, “Muaccel Olmayan Alacak için Açılan Dava Usûlü mü Esası mı İlgilendirir? Yargıtay’ın Konuyla İlgili Çok Yeni Bir İBK Üzerine Kısa Değerlendirme, <https://www.hukukihaber.net/muaccel-olmayan-alacak-icin-acilan-dava-uslu-mu-esasi-mi-ilgilendirir-yargitayin-konuyla-ilgili-cok-yeni-bir-ibk-uzerine-kisa-degerlendirme>, Erişim Tarihi 22 Kasım 2022.
• Özkaya-Ferendeci H Ö, “Dava Edilebilirlik Konusuna Genel Bir Bakış”, MÜHF-HAD, 16(1-2), s. 233-246.
• Paksoy M S, Zamanaşımından Feragat (TBK 160), On İki Levha Yayıncılık, 2012.
• Palandt/Ellenberger J, Bürgerliches Gesetzbuch, 79. Auflage, Verlag C.H. Beck, 2020.
• Palandt/Grüneberg C, Bürgerliches Gesetzbuch, 79. Auflage, Verlag C.H. Beck, 2020.
• Pekcanıtez H, Pekcanıtez Usûl Medenî Usûl Hukuku, 15. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2017.
• Postacıoğlu İ, E, Medeni Usul Hukuku Dersleri, 6. Baskı, Sulhi Garan Matbaası, 1975.
• Preibisch W, Aussergerichtliche Vorverfahren in Streitigkeiten der Zivilgerichtsbarkeit, Dunckel Humboldt, 1982.
• Rosenberg L/Schwab, K H/Gottwald, P, Zivilprozessrecht, C.H. Beck Verlag, 2018.
• Schaller J M, Einwendungen und Einreden im schweizerischen Schuldrecht, Dike Verlag, 2010.
• Spühler K/Tenchio L/Infanger D, Basler Kommentar, Schweizerische Zivilprozessordnung, 3. Auflage, Helbing Lichtenhahn Verlag, 2017 (Benn, Art. 142; Willisegger, Art. 220).
• Stein F/Jonas M, Kommentar zur Zivilprozessordnung, 23. Auflage, Band 3, Mohr Siebeck, 2016.
• Stehli C, ZGB Kommentar, Schweizerisches Zivilgesetzbuch, 4. Auflage, Orell Füssli Verlag, 2021.
• Şahan G, “Eksik Borçların İleri Sürülmesinin Hukuki Niteliği”, Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, 8 (15), 2020, s. 401-421.
• Tanrıver S, Medenî Usûl Hukuku, C. I, 3. Baskı, Yetkin Yayınevi, 2021.
• Tekinay S S, Medenî Hukukun Genel Esasları ve Gerçek Kişiler Hukuku, 6. Baskı, Filiz Kitabevi, 1992.
• Tekinay S S/Akman S/Burcuoğlu H/Altop A, Tekinay Borçlar Hukuku Genel Hükümler, 7. Baskı, Filiz Kitabevi, 1993.
• Umar B, Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2014 (Şerh).
• Umar B, “Hak Düşüren Süreye Uyulup Uyulmadığı Konusunda İsbat Yükünü Taşıyan Taraf”, İÜHFM, 30 (3-4), 1964, s. 897-914 (Hak Düşüren Süre).
• Üstündağ S, Medeni Yargılama Hukuku, C. I-II, 7. Baskı, Nesil Matbaacılık, 2000.
• Vollkommer M, “Begründet die Dreiwochenfrist des § 3 des Kündigungsschutzgesetzes eine besondere Prozessvoraussetzung oder ist sie eine materiellrechtliche Frist? Ein Betrag zur Lehre von den Klagefristen”, AcP, 1962/4, 161, s. 332-356.
• Wieczorek B/Schütze R A/Assmann D, Zivilprozessordnung und Nebengesetze, 4. Auflage, Viertar Band, §§253-299a, Walter de Gruyter, 2013.
• Yavuz N, “Hukuk Davalarında, Davalının Savunma Vasıtaları”, Adalet Dergisi, (5-6), 1975, s. 638-650.
• Yılmaz E, “Hukuk Muhakemeleri Kanununda Süreler”, Prof. Dr. Aydın Zevkliler’e Armağan, Yaşar Üniversitesi E-Dergisi, 8, 2013, s. 3167-3190.