BİTİŞİK BÖLGEDE UYGULANAN HUKUKİ REJİM VE KIYI DEVLETİNİN YETKİLERİNİN HUKUKİ NİTELİĞİ

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 1, 273 - 322, 06.02.2024

Berat Lale Akkutay

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1399882

Öz

Geleneksel anlamda bitişik bölge kıyı devletinin, karasularına bitişik ancak açık denizlerin parçası olarak kabul edilen bir deniz alanında, kara ülkesi ve karasularındaki gümrük, maliye, göç ve sağlığa ilişkin hukuk kurallarının ihlallerini önleme ve cezalandırma hususunda uygulama yetkileri kullandığı bir deniz alanı olarak kabul edilmiştir. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi (BMDHS) ve Su Altı Kültürel Mirasın Korunmasına İlişkin UNESCO Sözleşmesi’nin kabul edilmesinin ardından ise yalnızca su kütlesinde kullanılabilen uygulama yetkilerine kültürel mirasın korunması bakımından deniz yatağı ve toprak altı da dahil olmuş ve bu alanlarda uygulama yetkilerinin yanında düzenleme yetkilerinin kullanılabilmesinin önü açılmıştır. Bu makalede bitişik bölgenin ve bu bölgede kullanılan yetkilerin hukuki niteliği, arkeolojik bitişik bölge kavramı da dikkate alınarak çok taraflı sözleşmeler, bölgesel andlaşmalar ve devlet uygulamaları çerçevesinde incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Uluslararası deniz hukuku, bitişik bölge, arkeolojik bitişik bölge, su altı kültürel miras, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi

THE LEGAL REGIME AND THE LEGAL NATURE OF THE JURISDICTION EXERCISED OVER THE CONTIGUOUS ZONE

Öz

Traditionally contiguous is defined as a marine space adjacent to the territorial waters and a part of high seas in which the coastal state may exercise enforcement jurisdiction in order to prevent and punish infringment of its customs, fiscal, immigration and sanitary laws and regulations within its territory and territorial sea. Following the adoption of the United Nations Convention on the Law of the Sea (UNCLOS) and UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage the scope of jurisdcition is extended to seabed and subsoil with respect to the protection of cultural heritage and in these areas the way has been paved for the application of legislative jurisdiction as well as enforcement jurisdiction. This article analyzes the legal status of contiguous zone and the legal nature of the jurisdiction exercised in this zone within the framework of multilateral conventions, regional treaties and state practice taking into account the concept of archaeological contiguous zone.

Anahtar Kelimeler

International law of the sea, contiguous zone, archaeological contiguous zone, underwater cultural heritage, UNCLOS

Kaynakça

• Akipek S, Ulusal ve Uluslararası Hukuk Açısından Kültür Malları, Turhan, 1999.
• American Institute for International Law, Project No. 12, Jurisdiction için bkz. American Journal of International Law Special Supplement, 20, 1926, s. 323-325.
• Arend A, “Archaelogical and Historical Objects: The International Legal Implications of UNCLOS III”, Virgina Journal of International Law, 22(4), 1982, s. 777-804.
• Avrupa Konseyi Andlaşmalar Serisi için bkz. <https://www.coe.int/en/web/conventions/home> Erişim Tarihi 23 Ekim 2023
• Aznar M, “The Contiguous Zone as an Archaeological Maritime Zone”, International Journal of Marine and Coastal Law, 29(1), 2014, s. 1-51.
• Aznar-Gomez M, “Chapter 13, Spain” in Sarah Dromgoole (Ed.), The Protection of the Underwater Cultural Heritage:National Perspectives in Light of the UNESCO Convention 2001, Martinus Nijhoff Publishers, 2006, s. 271-295.
• Barselona Sözleşmesi ve ilgili Protokoller için bkz. <https://www.unep.org/unepmap/who-we- are/barcelona-convention-and-protocol> Erişim Tarihi 23 Ekim 2023.
• Birinci Deniz Hukuku Konferansı’na ilişkin belgeler için bkz. <https://legal.un.org/diplomaticconferences/1958_los/> Erişim Tarihi 10 Ekim 2023.
• Birleşmiş Milletler Andlaşmalar Serisi için bkz. <https://treaties.un.org/> Erişim Tarihi 10 Ekim 2023.
• Caflisch L, “Submarine Antiquities and the International Law of the Sea”, Netherlands Yearbook of International Law, 13, 1982, s. 3-32.
• Caminos H, “Contiguous Zone”, Max Planck Encyclopedia of Public International Law, 2011, <www.mpepil.com>, Erişim Tarihi 01 Nisan 2012.
• Cartagena Sözleşmesi için bkz. <https://www.unep.org/cep/who-we-are/cartagena-convention> Erişim Tarihi 23 Ekim 2023.
• Chrozat C, “Devletler Hukukunda Bitişik Mıntıka Mefhumu”, İstanbul Hukuk Fakültesi Profesörleri ve Doçentleri Tarafından, Devletler Hususi Hukuku Ordinaryüs Profösörü Muammer Raşit Seviğ’e Armağan, İsmail Akgün Matbaası, 1956, s.533-562.
• Churchill R; Lowe V, The Law of the Sea, Third Edition, Juris Publishing, Manchester University Press, 1999.
• Draft Conventions and Comments on Territorial Waters Prepared by the Research in International Law of the Harward School için bkz. American Journal of Internaitonal Law Special Supplement, 23, 1929, s. 243-380.
• Dromgoole S, “Revisiting the Relationship between Marine Scientific Research and the Underwater Cultural Heritage”, International Journal of Marine and Coastal Law, 25(1), 2010, s. 33-62.
• Dromgoole S, Underwater Cultural Heritage and International Law, Cambridge University Press, Cambridge, 2013.
• Elia, R, “US Protection of Underwater Cultural Heritage beyond the Territorial Sea: Problems and Prospects”, The International Journal of Nautical Archaelogy, 29(1), 2000, s. 43-56.
• Erciyes Ç, “Turkey and the UNESCO Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage-Legal Aspects”, in Hakan Karan, XXX Ademuni Odeke and Kübra Var Türk (Eds.), The Legal Regime of Underwater Cultural Heritage and Marine Scientific Research, Yetkin, 2020, s. 161-173.
• Forrest C, “Defining ‘Underwater Cultural Heritage’, The International Journal of Nautical Archeology”, 31(1), 2002, s. 3-11.
• Garabello R, “The Negotiating History of the Convention on the Protection of the Underwater Cultural Heritage” in Roberta Garabello;Tullio Scovazzi (Eds.) , The Protection of Underwater Cultural Heritage Before and After the 2001 UNESCO Convention, Martinus Nijhoff Publishers, Leiden, Boston, 2003, s. 89-192.
• Gönlübol M, Barış Zamanında Sahil Sularının (Karasuları ve Bitişik Bölge) Hukuki Statüsü, Ajans Türk Matbaası, 1959.
• La Haye Kodifikasyon Konferansı’na ilişkin belgeler için bkz. Leauge of Nations Acts of the Conference for the Codification of International Law, The Hague, 13 march-12 April 1930, Vol. I, Plenary Meetings, LoN Doc. C.351.M.145.1930.V.
• Law of the Sea Bulletin için bkz. <https://www.un.org/depts/los/doalos_publications/los_bult.htm> Erişim Tarihi 16 Ekim 2023.
• Limits in the Seas için bkz. <https://www.state.gov/limits-in-the-seas/> Erişim Tarihi 16 Ekim 2023.
• Lowe V, “Development of the Concept of the Contiguous Zone”, British Yearbook of International Law, 52(1), 1982, s. 109-169.
• Meray S, Devletler Hukukuna Giriş, Birinci Cilt, 3. Baskı, Ankara Üniversitesi Basımevi, 1968.
• Nandan S; Rosenne S, United Nations Convention on the Law of the Sea 1982, A Commentary, Volume II, Martinus Nijhoff Publishers, Dordrecht, Boston, London, 1993.
• Nordquist M; Rosenne S; Sohn L (Eds.), United Nations Convention on the Law of the Sea 1982, A Commentary, Volume V, Martinus Nijhoff Publishers, 1989.
• O’Connell D, The International Law of the Sea, Volume II, Shearer I.A. (Ed.), Clarendon Press, 1984.
• Official Records, 28th Session Supplement No. 21 (A/ 9021), General Assembly, Report of the Committee on the Peaceful Uses of the Sea-Bed and the Ocean Floor Beyond the Limits of National Jurisdiction, Vol. IV, United Nations, New York, 1973 için bkz. <https://digitallibrary.un.org/record/725193> Erişim Tarihi 10 Ekim 2023.
• Oppenheim L, International Law: A Treatise, Vol I, Lauterpacht H (Ed.), 7th Edition, Longmans Green and Co., 1948.
• Oxman, B, “Marine Archaeology and the International Law of the Sea”, Columbia– VLA Journal of Law and the Arts, 12(3), 1987, s. 353-372.
• Oxman, B, “The Third United Nations Conference on the Law of the Sea: The Ninth Session (1980)” American Journal of International Law, 75(2), 1981, s. 211-256.
• Özman A, Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi, İstanbul Deniz Ticaret Odası, Yayın No:5, Temel Matbaası, 1984.
• Pazarcı H, Uluslararası Hukuk Dersleri, 2. Kitap, 12. Baskı, Turhan, 2021.
• Rau M, “The UNESCO Convention on Underwater Cultural Heritage and the International Law of the Sea”, Max Planck Yearbook of United Nations Law, 6, 2002, s. 387-472.
• Roach A, Excessive Maritime Claims, Fourth Edition, Brill Nijhoff, 2021.
• Rothwell D; Stephens T, The International Law of the Sea, Second Edition, Hart Publishing, Oxford and Portland, 2016.
• SPAW Protocol için bkz. <https://www.unep.org/cep/resources/policy-and-strategy/spaw- protocol-text> Erişim Tarihi 23 Ekim 2023.
• Strati A, “Protection of the Underwater Cultural Heritage: From the Shortcomings of the UN Convention on the Law of the Sea to the Comprimises of the UNESCO Convention”, in Anastasia Strati, Maria Gavouneli and Nikolaos Skourtos (Eds.), Unresolved Issues and New Challenges to the Law of the Sea Time Before and Time After, Martinus Nijhoff Publishers, 2006, s. 21-62.
• Tanaka Y, The International Law of the Sea, Third Edition, Cambridge University Press, 2019.
• Toluner S, Milletlerarası Hukuk Dersleri: Devletin Yetkisi, Beta, 1996.
• Uluslararası Hukuk Komisyonu tarafından hazırlanan raporlar ve taslak metinler için bkz. <https://legal.un.org/ilc/> Erişim Tarihi 10 Ekim 2023.
• UNESCO’ya ilişkin andlaşma ve belgeler için bkz. <http://www.unesco.org> Erişim Tarihi 25 Mart 2022. Üçüncü Deniz Hukuku Konferansı’na ilişkin belgeler için bkz. <https://legal.un.org/diplomaticconferences/1973_los/> Erişim Tarihi 10 Ekim 2023.
• Varmer O, “Closing the Gaps in the Law Protecting Underwater Cultural Heritage on the Outer Continental Shelf”, Stanford Environmental Law Journal, 33(2), 2014, s. 241-286.
• Varmer O, “The Duty to Protect Underwater Cultural Heritage and to Cooperate for that Purpose under Law and Policy”, in Hakan Karan, XXX Ademuni Odeke and Kübra Var Türk (Eds.), The Legal Regime of Underwater Cultural Heritage and Marine Scientific Research, Yetkin, 2020, s. 77-117.
• Varmer O, Underwater Cultural Heirtage Law Study, US Department of the Interior Bureau of Ocean Energy Management Headquarters, 2014, s. 34, Metin için bkz. <https://espis.boem.gov/final%20reports/5341.pdf>,Erişim Tarihi 26 Ekim 2023.
• Vitzhum W, Talmon S, Alles flliests Kulturschutz und innere Gewasser im Neuen Seerecht, Nomos Verlagsgesselschaft, 1998.