Analık Haline Bağlı Olarak Sağlanan Hakların ve Yardımların Temel Anayasal Haklar ve Eşitlik İlkesi Çerçevesinde Değerlendirilmesi

Yıl 2024, Cilt: 28 Sayı: 2, 159 - 206, 18.04.2024

Kübra Demir

https://doi.org/10.34246/ahbvuhfd.1425527

Öz

Güvenli annelik ve sağlık bakımı hayatın merkezinde bulunan kavramlardır. Hem kadının insana yakışır işlerde çalışması ve verimliliklerinin sağlanması açısından hem de anne ve bebeğin hayatta kalması için büyük önemi olan kavramlar bugün esasen sayısız kadının ulaşamadığı bir durumdur. Benzer durum kişilerin bebeklerinin geçirecekleri sağlıklı bir çocukluk vaadi açısından da geçerlidir. Anneliğin korunması özünde annelerin ve ailelerin haklarını, sağlığını ve ekonomik güvenliğini sağlama yönündeki çabaların merkezini oluşturur. Anneliğin korunması hem annenin ve yeni doğmuş bebeğin sağlığının korunmasını hem de annenin iş güvencesinin (işten çıkarılma ve ayrımcılığa karşı korunması, doğumdan sonra yeniden işe başlama ve çalışma hayatı ile eşzamanlı yürütülen annelik hayatı sırasında ücret ve diğer ödemeleri) sürdürülmesini amaçlar. İş ve sosyal güvenlik hukukunda analık haline bağlı olarak sözü geçen tüm hakların insan varlığını sürdürme hakkı olan yaşam hakkı ile ilişkili olduğu kuşkusuzdur. Yaşam hakkının yanı sıra Anayasa ile güvence altına alınmış pek çok temel hakkı analık haline bağlı olarak gündeme gelecek pek çok hak ile ilişkilendirebiliriz

Anahtar Kelimeler

analık haline bağlı kısmi çalışma, analık ödenekleri, analığa bağlı sosyal yardım, sosyal hizmetler, yaşam hakkı.

Evaluatıon Of Rıghts And Benefıts Provıded In Connectıon Wıth Motherhood In The Framework Of Fundamental Constıtutıonal Rıghts And Equalıty Prıncıple

Öz

Safe motherhood and health care are concepts at the centre of life. Of great importance both for women's decent work and productivity and for the survival of mother and baby, these concepts are today essentially beyond the reach of countless women. The same is true for the promise of a healthy childhood for their babies. In essence, maternity protection is at the centre of efforts to ensure the rights, health and economic security of mothers and families. Maternity protection aims not only to protect the health of the mother and her newborn baby, but also to maintain the mother's job security (protection against dismissal and discrimination, re-employment after childbirth, and wages and other benefits during maternity leave, which runs concurrently with working life). There is no doubt that all the rights mentioned in relation to maternity status are related to the right to life, which is the right to human existence. In addition to the right to life, we can associate many fundamental rights guaranteed by the Constitution with many rights that will come to the agenda depending on the maternity status.

Anahtar Kelimeler

partial work due to maternity, maternity allowances, maternity-related social assistance, social services, right to life

Kaynakça

• Baskan Ş E, “4857 sayılı İş Kanunu Kapsamında Analık İzni, Doğum Sonrası Ücretsiz İzinler ile doğum ve Evlat Edinme Nedeniyle Kısmi Süreli Çalışma Hakkı”, Maltepe Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 15 (2), 2016, <https://www.jurix.com.tr/article/12640>, Erişim Tarihi 25 Şubat 2024, s, 89-131.
• Bulut N, “Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar”, 1. Bası, On İki Levha, 2009.
• Canbolat T/ Özkan S D, “Doğum Borçlanması Yapılabilecek Süreler”, İş ve Hayat, 3 (6), 2017, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/404427>, Erişim Tarihi 25 Şubat 2024, s, 105-136.
• Çakar A S, “Sosyal Hakların Gerçekleştirilebilirliği”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Yayınlanmış Doktora Tezi, 2018, <https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp>, Erişim Tarihi 25 Şubat 2024.
• Çalışkan A, “İş Hukukunda Analık ve Ebeveyn İzinleri”, 1. Bası, On İki Levha, 2018. Çelik N / Caniklioğlu N / Canbolat, T / Özkaraca E, İş Hukuku Dersleri, Yenilenmiş 36. Bası, Beta, 2023. Çetin E, “Ulusal ve Uluslararası Hukuk Boyutuyla Sosyal Güvenlik Hakkı ve Etkinleştirilmesi”, Genişletilmiş ve Güncelleştirilmiş 2. Bası, Yetkin, 2021.
• Doğan S, “İş Hukukunda İşçinin İş ve Aile Yaşamı Uyumunun Sağlanması”, 1. Bası, Seçkin, 2022.
• Ekonomi M, “Doğum veya Evlat Edinme Sonrası Çocuğun Bakımı ve Yetiştirilmesi Amacıyla Ücretsiz İzin ve Kısmi Süreli Çalışma Hakları”, Legal İSGHD, 14 (53), 2017, https://legal.com.tr/Book/WdDM40n4gkuYxo11gLv77w/9a3eebc361a14fc1a50a99ec70389490?s=>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 21-59.
• Ermumcu S D, “Doğum ve Evlat Edinme Sonrası Kısmi Çalışma ve Yarım Çalışma Hakkı Ödeneği”, D.E.Ü Hukuk Fakültesi Dergisi, Prof. Dr. Şeref ERTAŞ’a Armağan, 19 (Özel Sayı), 2017, <https://hukuk.deu.edu.tr/wp-content/uploads/2017/11/11-SENEM-DEGER-ERMUMCU.pdf>, Erişim Tarihi: 25 Şubat 2024, s, 1997-2027.
• Ertürk A. A, “Kadın İşçilerin Çalışma Şartlarına İlişkin Türk İş Mevzuatının Öngördüğü Düzenlemelere Genel Bir Bakış”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, (23)1, 2017, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/331996>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, 345-369.
• Ezer B, Kişisel Durum Değişikliklerinin Sosyal Güvenlik Hukukunda Etkileri, 1. Bası, Türk Metal Sendikası Araştırma ve Eğitim Merkezi Yayınları, 2021, s. 340.
• Gümüş A. T, “Türk Anayasasında Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Koruma ve Geliştirme Hakkı”, Selçuk Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 13 (2), 2005, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/262632>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 133-172.
• Güzel A / Okur A. R / Caniklioğlu N, Sosyal Güvenlik Hukuku, Yenilenmiş 19. Bası, Beta, 2021.
• Kaboğlu İ. Ö, “Anayasada Sosyal Haklar: Alanı ve Sınırları”, Sosyal Haklar Ulusal Sempozyumu II Bildiriler. Pamukkale Üniversitesi 4-5-6 Kasım, Petrol İş, 2010.
• Karan U, “Uluslararası İnsan Hakları Hukuku ve Anayasa Hukuku Işığında Eşitlik İlkesi ve Ayrımcılık Yasağı”, 1. Bası, On İki Levha, 2017.
• Kaya P. A / Ertuğrul Yılmazer I. U, “Uluslararası İnsan Hukukunda Çalışma Hakkı”, Sosyal Siyaset Konferansları, Sayı: 70, 2016/1, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/432546>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 55-80.
• Kılınç G. M, “Doğuma Bağlı İzinler ve Kısmi Süreli Çalışma Uygulaması”, Eskişehir Barosu Dergisi, 8 (1), 2023, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/3047677>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 121-135.
• Korff D, Yaşam Hakkı-Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesinin 2. Maddesinin Uygulanmasına İlişkin Kılavuz Kitap. Avrupa Konseyi İnsan Hakları El Kitapları, No.8, Belçika: 2006.
• Köseoğlu A. C, “Türk İş Hukukunda Analık”, İş ve Hayat Dergisi, 2 (4), 2016, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/299572> Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 97-124.
• Kurt R, “Doğum Sonrası Yarım ve Kısmi Çalışma Hakkı”, Mali Hukuk Dergisi, 14 (159), 2018, <https://legal.com.tr/Book/WdDM40n4gkuYxo11gLv77w/b17aaad4be5240789b3471a41544bba7?s=>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 705-725.
• Manav Özdemir E / Erdoğan C, “Türk İş Hukukunda Kadın Çalışanların Analığının Korunması”, Sicil, Sayı: 45, 2021, https://search.trdizin.gov.tr/tr/yayin/detay/504895/turk- hukukunda-kadin-calisanlarin-analiginin-korunmasi Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 106-127.
• Ocak S, “Doğum ve Evlat Edinme Nedeniyle Ücretsiz İzin ve Yarım Çalışma Ödeneği Uygulaması”, İş ve Hayat, 3(5), 2017, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/945270> , Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 174-227.
• Reich N, “Who Cares? Determinants of the Fathers' Use of Parental Leave in Germany”, Institute of International Economics Working Paper, 2010, <https://ssrn.com/abstract=1619345>, Erişim Tarihi 14 Ocak 2024. 1-3.
• Sumbas A, “Toplumsal Cinsiyet Eşitlik Politikası Olarak Ebeveyn İzni”, Hacettepe HFD, 8 (2), 2018, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/659201>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 167-194.
• Sümer H. H, “İş Hukuku”, Gözden Geçirilmiş 26. Bası, Seçkin, 2022.
• Süzek S, “İş Hukuku”, 21. Bası, Beta, 2021.
• Şahin Emir A, “İş ve Sosyal Güvenlik Hukukunda Analık”, 1. Bası, Adalet, 2019.
• Şakar M, İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, 14. Bası, Beta, 2021.
• Şen M, “İnsan Hakları Bağlamında Çalışma Hakkı”, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 20(1), 2014, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/787329>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 143-162.
• Şimşek O, “Anayasa Hukukunda İnsan Onuru Kavramı ve Korunması”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Doktora Tezi, 1999, <https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=JUcn3TUK9rJJe4PZ- MP3qA&no=JUcn3TUK9rJJe4PZ-MP3qA>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024.
• Tacir H, “Yaşama Hakkı Kapsamında Yaşamın Başlangıcı”, Prof. Dr. Nur Centel’e Armağan, Marmara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Hukuk Araştırmaları Dergisi, 19(2), 2013, s, 1301-1321.
• Tahmazoğlu Üzeltürk S, Anayasa Hukuku Açısından Sağlık Hakkı, 1. Bası, Legal, 2012.
• Taşdemir Y, “Ebeveyn İzni ve Yarım Çalışma Ödeneği”, 1. Bası, On İki Levha, 2019.
• Tuaç P, “Analık Halinde İş ve Sosyal Güvenlik Hukukundan Doğan Haklar-6663 Sayılı Kanun ile Getirilen Yenilikler”, Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(1), 2007, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article- file/627601> Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 21-53.
• Ulaşan F, “Limits and Exclusions of the Right to Life Under the European Convention on Human Rights and Turkish Law”, KHM, 3(2), 2023, < https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/3328358 >, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024, s, 525-549.
• Yıldırım E, “Sosyal Hakların Dava Edilebilirliği/Edilemezliği ve Anayasa Mahkemeleri: Türk Bakış Açısı”, Anayasa Yargısı, Sayı: 31, 2014, <https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/939460>, s, 153-159.
• Yolcu S, “Anayasa Yargısında Sosyal Hakların Korunması”, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü: Yayınlanmış Doktora Tezi, 2018, < https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=5z6ZEShD0d_L37Ndp2KdHA&no=U_k-2rAiMOslzJoc8f3G3w>, Erişim Tarihi 28 Ocak 2024.
• Sekizinci Beş Yıllık Kalkınma Planı: Devlet Planlama Teşkilatı, Ankara: 2001 <www.kazanci.com> Erişim Tarihi 9 Ocak 2024.
• <https://www.gesetze-im-internet.de/beeg/>, Erişim Tarih 16 Ocak 2024.
• <https://sozluk.gov.tr/> Erişim Tarihi 23 Ocak 2024.
• <https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@gender/documents/publication/wcms_120428.pdf> Erişim Tarihi 16 Ocak 2024.
• <https://handbookgermany.de/tr/parental-leave>, Erişim Tarihi 19 Ocak 2024.
• <https://eur-lex.europa.eu/resource.html?uri=cellar:61a79cb0-7c8e-4507-977c-bbbc20cf4c47.0002.03/DOC_1&format=PDF>, Erişim Tarihi 16 Ocak 2024.
• <https://www.un.org/womenwatch/daw/cedaw/>, Erişim Tarihi 22 Ocak 2024.
• <https://www.tihek.gov.tr/public/images/kararlar/ois4s6.%20s>, Erişim Tarihi 16 Ocak 2024.
• <www.tihek.gov.tr>, Erişim Tarihi 16 Ocak 2024.
• <https://www.ilo.org/wcmsp5/groups/public/@dgreports/@gender/documents/publication/wcms_120428.pdf> Erişim Tarihi 15 Ocak 2024.
• <https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C156> Erişim Tarihi 19 Ocak 2024.
• <https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:::NO:12100:P12100_ILO_CODE:C183> Erişim Tarihi 19 Ocak 2024.
• <https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:12100:0::NO::P12100_ILO_CODE:C190> Erişim Tarihi: 19 Ocak 2024.
• <https://aile.gov.tr/media/33674/acshb_2019-2023-stratejik-plan.pdf> Erişim Tarihi 12 Ocak 2024. <https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REV,en,C183,/Document> Erişim Tarihi 23 Ocak 2024.
• <https://aile.gov.tr/media/33674/acshb_2019-2023-stratejik-plan.pdf> Erişim Tarihi 12 Ocak 2024. <https://www.ilo.org/dyn/normlex/en/f?p=NORMLEXPUB:55:0::NO::P55_TYPE,P55_LANG,P55_DOCUMENT,P55_NODE:REV,en,C183,/Document> Erişim Tarihi 23 Ocak 2024.
• <https://www.escr-net.org/caselaw/2006/government-republic-south-africa-ors-v-grootboom-ors-2000-11-bclr-1169-cc> , Erişim Tarihi 25 Şubat 2024.